
بنای امامزاده هفده تن در دوره صفوی ساخته شده است. دستور ساخت این بنا توسط سردار امام قلی خان گرجی صادر شده. امامزاده هفده تن در گلپایگان، خیابان هفده تن قرار دارد. این اثر در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۱۶ با شماره ثبت ۲۹۰ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منار سلجوقی 18 متری گلپایگان به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم به «فانوس صحرا» معروف بود و قدمتی حدود 1000ساله دارد. بنای مناره آجری سلجوقی در زمره بلندترین منارههای قرن پنجم هجری قمری و دارای دو در و درون آن پلكانی تعبیه شده است. قسمتهای پایین و بالای مناره دارای كتیبه آجری است كه این كتیبه به خط كوفی نوشته شده و فاقد تاریخ و متن كتیبه آن از آیات كلامالله مجید است. این مناره در برابر عوامل طبیعی (زلزله، باد، باران، سرما و گرما) سرفراز برجای مانده است. این بنا در سال ۱۳۱۷ مرمت شده و در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۳۱۵، با شماره ۲۵۰ جزو آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. نخستین عکسهای این بنا در دهه 20 توسط پروفسور آرتور آپهم پوپ گرفته شده است.

مسجد حجتالاسلام، از بناهای دوره قاجار در گلپایگان است. این مسجد دارای یک ایوان در ضلع جنوبی و شبستانی منحصربهفرد در ضلع شمالی است. مسجد حجتالاسلام در سال 1384 با شماره 14209 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. وجه تسمیه اثر فوق به نام اسم مستعار بنیانگذار آن، یعنی میرزا محمدحسین حجتی، ملقب به حجتالاسلام نامگذاری شده است.

مسجد جامع سلجوقی گلپایگان در سال ۵۰۸ هجری قمری و در دوران حکومت ابوشجاع محمدبن ملکشاه سلجوقی بنا شده است. پیش از آن به استناد نام ابوشجاع که در کتیبه دور گنبد است، زمان ساخت مسجد جامع را بین سالهای ۴۹۸ تا ۵۱۲ هجری قمری میدانستند؛ اما باستانشناسان با خواندن کتیبههای محراب دریافتند که بخشی از کتیبهها در زیر کف شبستان مسجد است و به احتمال قوی تاریخ بنا هم روی آن نوشته شده است. مسجد جامع گلپایگان به دستور ابونصر ابراهیم بن محمد بن ابراهیم بابا عبدالملک ساخته شده و نام این شخص را در دو جای مسجد، یکی در کتیبه دور گنبد و دیگری در حاشیه محراب نوشتهاند.

دُر روستایی از توابع بخش مرکزی شهرستان گلپایگان است. در روستای در کاروانسرایی تاریخی وجود دارد که از مجموعه کاروانسراهای ساختهشده در زمان شاه عباس صفوی است. کاروانسرای شاه عباسی گلپایگان یکی از بناهای ارزشمند دوره صفویه است. این بنا با معماری چهارایوانی و حیاطی وسیع، محل استراحت و توقف کاروانها و تجار در مسیرهای طولانی بوده است. مصالح اصلی بنا آجر و ملات گچ و خاک است و دارای حجرههایی پیرامون حیاط مرکزی برای اقامت کاروانیان و فضاهایی برای چهارپایان بوده. این اثر در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

رودخانه گلپایگان از ارتفاعات زاگرس در مجاورت سرشاخههای زاینده رود و دز در کوههای بختیاری سرچشمه میگیرد. این رودخانه اصلیترین شبکه زهکش منطقه را تشکیل میدهد. اصلیترین شاخه این رود از کوههای مرتفع اطراف روستاهای فرسش و فهره در شهرستان الیگودرز لرستان سرچشمه میگیرد و در ادامه با دریافت شاخههای دیگری از روستاهای شهرستان بویین و میاندشت، در منطقه روستای هنده وارد شهرستان گلپایگان میشود و به سد قدیم گلپایگان میریزد. سد گلپایگان نخستین سد مخزنی خاکی و نخستین سد مدرن ایران است که در روستای عباسآباد قرار دارد و در ادامه آب این سد، به سد کوچری میریزد. در حال حاضر آب این سد به شهر قم منتقل میشود.

یکی از روستاهای دیدنی شهرستان گلپایگان روستای تاریخی وانشان است که در ۱۲کیلومتری جنوب گلپایگان و ۱۵کیلومتری شمال خوانسار قرار دارد. این منطقه وسیع دارای صدها روستای تاریخی و قدیمی و مهم بوده و یکی از کهنترین خاستگاههای تمدنی در نجد ایران است. پیشینه تاریخی این روستا را وجود مقبره امامزاده ابوالفتوح سلیمان بن موسی بن جعفر(ع) مربوط به قرن دهم هجری و نیز درخت فوقالعاده بزرگ و قدیمی کنار دیوار امامزاده با هزار سال عمر مشخص می کند. با کشف بقایای استخوان چندین انسان و ظروف سفال شکسته در کوه تیر روستای وانشان در آبان سال۱۳۹۱ و با بررسیهای میراث فرهنگی استان اصفهان، قدمت سههزارساله این بقایا محرز شد که نشاندهنده آن است که در زمانهای قدیم حیات و زندگی در این روستا حاکم بود.

سنگنگارههای گلپایگان پیشینه این شهر باستانی را نشان میدهد. سنگنگاره های بیشماری در شهرستان گلپایگان یافت شده است. این سنگنگارهها گویای دورانی است که بشر به ابزار نخستین شکار (سنگ های تیز) و رامکردن حیوانات و پس از آن کشاورزی و کاشت گیاهان روی آورد. گستردگی و فراوانی سنگنگارهها، تنوع تکنیکهای حکاکی، قدمت آنها و…باعث شده تا یکی از گستردهترین نقوش صخرهای ایران در این منطقه قرارگیرد. کنارههای رودخانه گلپایگان در تنگه غرقاب، نقوش صخرهای بسیاری شمارش شده و نقوش مختلفی بر سنگهای مزبور جلب نظر میکند. جدا از تنگه غرقاب، در کوچری، تیمره، هورستانه، هاجیله و منطقه تیکن (گلپایگان) هم سنگنگارههای جدید پیدا شده است. گفته میشود در گلپایگان در اطراف قلعه جمال و حاجی قارا هم سنگوارهها و فسیلهایی پیدا شده است.

پل تاریخی قاضی زاهد بر روی رودخانه انار بار و در ورودی شهر گلپایگان از سمت خمین قرار دارد. این پل دارای سه دهانه است و دهانه میانی آن بزرگ تر است. قدمت پل قاضی زاهد و نحوه معماری آن با پایه های سنگی و طاقهای آجری به دوران سلجوقی و همزمان با ساخت مناره سلجوقی و مسجد جامع بر می گردد. طول این پل ۴۰ متر و ارتفاع آن ۱۰ متر است و در دوران قاجار بازسازی شده است.

پارک جنگلی گلپایگان در شمال غربی این شهرستان گلپایگان و در فاصلهای متناسب از مرکز شهر قرار دارد. این موقعیت جغرافیایی به پارک اجازه میدهد که در دل طبیعت قرار گیرد و از زیباییهای طبیعی و آرامش این منطقه بهرهبرداری کند. این پارک جنگلی با زیباییهای طبیعی، تنوع زیستی و امکانات تفریحی فراوان، بهعنوان یکی از جاذبههای برجسته گلپایگان به شمار می رود.

بازار تاریخی گلپایگان بازاری قدیمی است که به آن چهارسوق گلپایگان یا بازار سنتی گلپایگان نیز گفته میشود. این بازار حدود ۴۰۰ سال قدمت دارد و مربوط به دوره سلجوقیان است. بازار گلپایگان یکی از مهمترین بازارهای استان اصفهان است و در نزدیکی دو بنای تاریخی دیگر سلجوقی با قدمتی حدود ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ساله قرار دارد. بازار چهارسوق گلپایگان از بخشهای مختلفی تشکیل شده است: از جمله بازار گیوه دوزان، بازار مسگرها، بازار کوزهگران و بازار فرش فروشان. این مکان در لیست آثار ملی ایران با شماره ۱۴۴۴۰ در سال ۱۳۸۴ به ثبت رسیده است.

بقعه امامزادگان سید السادات، از اماکن تاریخی و مذهبی گلپایگان است که در مرکز شهر و خیابانی به همین نام قرار دارد. بنای این امامزاده مربوط به دوره صفویه است. بنای مسجد و مقبره سیدالسادات مربوط به قرن هشتم هجری است. در مقبره سید السادات، قبـر سه تن از فـرزندان حضرت امـام موسی کاظم (ع) و یک فرزند از امام علی النقی (ع) قرار گرفته است.