به گزارش اصفهان زیبا؛ در بحبوحه تحولات پیچیده و متناوب منطقه‌ای، نقش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، به ویژه سپاه قدس از نیروهای پنجگانه زیرشاخه آن، در حفظ منافع جمهوری اسلامی ایران و تقویت محور مقاومت در بستر فعالیت‌های برون‌مرزی، موضوعی بی‌پایان و همیشگی در گفت‌وگوهای سیاسی و امنیتی است؛ آن‌طورکه از ابتدای تأسیس سپاه پاسداران، این نهاد از ارکان مهم و بنیادی امنیت ملی و سیاست خارجی ایران، در برابر تهدیدات خارجی، چه در دوران جنگ تحمیلی و چه در مقابله با تروریسم و تحریم‌های بین‌المللی به شمار می‌رفت.
در این مسیر اما حضور فعال و تأثیرگذار برخی از فرماندهان و بازیگران سپاه پاسداران و سپاه قدس از استان‌های مختلف کشور بسیار چشمگیر بود. چهره‌هایی برجسته و شناخته‌شده که در پیشبرد اهداف داخلی و منطقه‌ای سهم فراوانی داشتند و نقش آن‌ها در مقابله با تهدیدهای منطقه‌ای و بین‌المللی فراتر از یک نیروی نظامی تعریف می‌شود؛ نقش‌آفرینی در بستر مشکلات فراوان که چالش‌های بسیاری را پشت سرگذاشته است. اما این نقش‌آفرینی چگونه شکل گرفت و با چه چالش‌هایی مواجه بود؟
جواد منصوری، نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، که سال‌ها در حوزه دیپلماسی نیز فعالیت داشته و در مقام معاون وزیر امور خارجه و سفیر ایران در پاکستان و چین از نزدیک تحولات منطقه را دنبال کرده است، به «اصفهان زیبا» از روند شکل‌گیری سپاه قدس، تأثیر آن در تحولات استراتژیک منطقه و آینده نقش‌آفرینی آن در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی می‌گوید.
او در این گفت‌وگو همچنین از حضور تأثیرگذار نیروهای ایرانی و اصفهانی در محور مقاومت می‌گوید و تأکید دارد آمریکا و متحدانش نه‌تنها حاضر به ترک منطقه نیستند؛ بلکه تحرکات خود را برای مهار ایران و متحدانش افزایش می‌دهند. به گفته منصوری، آنچه در غزه، لبنان، سوریه، عراق و یمن در جریان است، صرفا یک درگیری محلی نیست؛ بلکه بخشی از یک جنگ ژئوپلیتیک میان جبهه استکبار و جریان مقاومت و اسلام محسوب می‌شود.
برای شروع ضمن اشاره به تاریخچه شکل‌گیری نهاد سپاه قدس، به این موضوع اشاره کنید که این نهاد در سال‌های ابتدایی تشکیل خود، چه اهداف سیاسی و نظامی داشت و چگونه توانست آن‌ها را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی دنبال کند؟
بر اساس اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، یکی از مأموریت‌های این نهاد، حمایت از نهضت‌های آزادی‌بخش و کمک به مستضعفان جهان در برابر سلطه بیگانگان و حکومت‌های فاسد است. این سیاست از همان سال‌های نخست شکل‌گیری سپاه دنبال شد و در سال اول فعالیت خود، این نهاد حمایت‌هایی را از برخی جنبش‌های آزادی‌بخش، از جمله مقاومت ملت افغانستان در برابر شوروی ارائه کرد. به‌مرور زمان، ضرورت ایجاد یک تشکیلات ویژه برای هماهنگی و تعامل با نهضت‌های آزادی‌بخش احساس شد.
در همین راستا، یک دبیرخانه اختصاصی برای این منظور تشکیل شد که به تدریج توسعه یافت. این گسترش از یک‌سو به دلیل افزایش تعداد نهضت‌های آزادی‌بخش و از سوی دیگر به‌خاطر تنوع اقدامات و حمایت‌هایی بود که باید برای آن‌ها انجام می‌شد. این روند در نهایت، پس از حدود یک دهه از تأسیس سپاه پاسداران، از شورای نهضت های های آزادی‌بخش سپاه به تشکیل رسمی نیروی قدس سپاه(سپاه قدس) منجر شد.
در همین راستا سپاه قدس به تدریج توانست در کشورهای منطقه شبکه‌ای از نیروهای همسو را شناسایی، سازمان‌دهی و حمایت کند. در اواسط دهه هفتاد نیز با انتصاب سردار شهید حاج قاسم سلیمانی به فرماندهی این نهاد، فعالیت‌های سپاه قدس شتاب بیشتری گرفت.
این مقطع هم‌زمان با تحولات مهمی در منطقه، ازجمله اشغال افغانستان و عراق و تهاجمات مکرر رژیم صهیونیستی به کشورهای منطقه بود. در چنین شرایطی، سپاه قدس به یکی از محورهای اصلی حمایت و هدایت جبهه مقاومت در برابر اسرائیل و سیاست‌های غرب در منطقه تبدیل شد. این نقش برجسته و تأثیرگذار سپاه قدس در تحولات منطقه‌ای باعث شد که آمریکا و برخی کشورهای اروپایی، این نهاد را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار دهند و تحت تحریم قرار دادند. این اقدام، که از نظر حقوق بین‌الملل غیرمعمول و بی‌سابقه بود، نشان‌دهنده میزان اثرگذاری سپاه قدس در تغییر موازنه قدرت در منطقه بود.
در سال‌های بعد، آمریکا و متحدانش تلاش کردند تا با ورود مستقیم به درگیری‌ها در عراق، لبنان و یمن، جبهه مقاومت را تضعیف کنند. با این حال، به اهداف موردنظر خود دست نیافتند. در نهایت، آن‌ها تصمیم گرفتند فرماندهی این محور را هدف قرار دهند و به همین دلیل، در اقدامی تروریستی، شهید حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، فرمانده ارشد نیروهای مقاومت عراق را به شهادت رساندند. این ترور با این تصور انجام شد که فقدان این رهبران موجب فروپاشی محور مقاومت خواهد شد؛ اما تحولات بعدی نشان داد که این جبهه نه‌تنها تضعیف نشد؛ بلکه مشروعیت و نفوذ بیشتری در منطقه پیدا کرد.
در طول چهار دهه گذشته، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همواره یکی از مهم‌ترین موانع در برابر سلطه‌جویی آمریکا و برخی قدرت‌های غربی در منطقه بوده است. این نهاد با افشای سیاست‌های مداخله‌جویانه غرب، موجب آگاهی بیشتر ملت‌های منطقه شد. علاوه بر این، هدایت‌های رهبران انقلاب اسلامی، از جمله حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، نقش کلیدی در تقویت و تثبیت جایگاه سپاه قدس داشته است. شهید حاج قاسم سلیمانی نیز بارها به این موضوع اشاره کرده و تأکید داشت که حمایت‌های مقام معظم رهبری نقش مهمی در پیشبرد اهداف سپاه قدس و جبهه مقاومت ایفا کرده است.
با توجه به تجربه شما در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران و همچنین نقش دیپلماتیک جنابعالی در کشورهای مختلف، سپاه قدس طی این سال‌ها با چه مشکلاتی در مقابله با دشمنان منطقه‌ای و بین‌المللی روبه‌رو شده است؟ از طرفی، در شرایط کنونی که در غزه، لبنان، سوریه، عراق و یمن چالش‌هایی در مقابله با اسرائیل و دیگر تهدیدات وجود دارد، سپاه قدس چگونه این فضا را پشت سر گذاشته است؟
واقعیت این است که ایالات متحده به‌هیچ‌وجه نمی‌خواهد سلطه خود بر منطقه خاورمیانه را از دست بدهد. مقامات آمریکایی به صراحت اعلام کرده‌اند که حتی اگر از سایر نقاط دنیا خارج شوند، همچنان می‌توانند به‌عنوان قدرت اول جهانی باقی بمانند؛ اما اگر از خاورمیانه عقب‌نشینی کنند، دیگر قادر به ایفای چنین نقشی نخواهند بود.
این مسئله به‌ویژه در سخنان مقامات اروپایی نیز دیده می‌شود. برای آن‌ها، مسئله غرب آسیا فراتر از اختلافات بین چند کشور یا ملت خاص است؛ درگیری در این منطقه به معنای جنگی جهانی بین اسلام و کفر، سلطه‌گری و دفاع از منافع است.
آن‌ها معتقدند اسرائیل آخرین خاک‌ریز آن‌ها در مقابل جهان اسلام است. آمریکا به‌خوبی می‌داند که خاورمیانه، با تمامی ویژگی‌هایی که دارد، از جمله منابع انرژی عظیم، موقعیت جغرافیایی استراتژیک و اهمیت مذهبی آن برای جهان اسلام، نقش تعیین‌کننده‌ای در تحولات جهانی ایفا می‌کند؛ بنابراین تلاش‌های آمریکا برای حفظ سلطه در این منطقه، حتی با سقوط برخی رژیم‌ها همچون اسرائیل یا تغییر شرایط، متوقف نخواهد شد. ایالات متحده همواره فشارهای زیادی را برای مداخله در امور منطقه اعمال کرده و هرگز از سیاست‌های خود در این زمینه دست بر نداشته است.
در چنین شرایطی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به‌ویژه سپاه قدس، به‌عنوان یک نهاد باتجربه و متنفذ در منطقه، همواره با چالش‌های مختلف روبه‌رو بوده است. از یک‌سو، تهدیدهای مستقیم از سوی دشمنان منطقه‌ای همچون اسرائیل و کشورهای غربی وجود دارد و از سوی دیگر، مسائل داخلی و اختلافات بین کشورهای منطقه نیز چالش‌های دیگری را پیش روی سپاه قدس قرار داده است.
با این حال، سپاه قدس توانسته با رویکردهایی همچون هدایت و حمایت از جبهه مقاومت، تقویت ارتباطات با گروه‌های مقاومت در کشورهای مختلف و همچنین بهره‌گیری از قدرت نرم خود در منطقه، این چالش‌ها را پشت سر بگذارد.
در بسیاری از مواقع، سپاه قدس توانسته است با ایجاد هم‌افزایی میان نیروهای مختلف در محور مقاومت، جلوی اهداف دشمنان منطقه‌ای و بین‌المللی را بگیرد. علاوه بر این، توانایی سپاه در مقابله با تروریسم، نفوذ در عرصه دیپلماسی و هدایت عملیات‌های مشترک با نیروهای هم‌پیمان در کشورهای مختلف، از جمله دستاوردهای مهم آن در این مسیر بوده است.
مجموعه این اقدامات باعث شده که سپاه پاسداران و سپاه قدس به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای، نه‌تنها تهدیدها را از سر بگذراند؛ بلکه در مقابل دشمنان بین‌المللی نیز به یک عامل بازدارنده تبدیل شود.
کمی به نقش برجسته برخی بازیگران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، به ویژه سپاه قدس از استان اصفهان بپردازیم؛ فرماندهانی که سهم تأثیرگذاری در عملیات‌های مختلف، به‌ویژه در دوران جنگ غزه و نبردهای اخیر با صهیونیست‌ها داشتند و در این راه جان خود را نیز تقدیم کردند. به نظر شما چه عواملی باعث شده که استان اصفهان، نقش تأثیرگذاری در فعالیت‌های این نهادها و عملیات‌های منطقه‌ای داشته باشد؟
واقعیت این است که اصفهان و به عبارتی استان اصفهان، در جریان مبارزات انقلاب اسلامی نقش بسیار مهمی ایفا کرد. این شهر اولین شهری بود که پس از انقلاب تحت حکومت نظامی قرار گرفت که این خود نشان‌دهنده شدت مقاومت و مبارزه در اصفهان و شهرهای اطراف آن نظیر کاشان است.
این ویژگی‌ها باعث شد که اصفهان در دوران انقلاب و پس از آن در بسیاری از مسائل، از جمله مبارزه با تجزیه‌طلبی‌ها و گروه‌های ضدانقلاب، حضور پررنگی داشته باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، استان اصفهان در بسیاری از تحولات سیاسی، اجتماعی و نظامی به‌ویژه در سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، نقش فعال و برجسته‌ای ایفا کرد. در واقع، از همان ابتدا، اعضای اصفهانی سپاه در فعالیت‌های مختلف سپاه، از جمله در سپاه قدس، نقش اساسی داشتند و این برجستگی در حوزه‌های عملیاتی و منطقه‌ای قابل مشاهده است.
همچنین، در جریان جنگ تحمیلی هشت‌ساله علیه عراق، فرماندهان و نیروهای اصفهانی در جبهه‌های جنگ نقش بسیار برجسته‌ای داشتند و این میراث مبارزاتی و جهادی در ادامه نیز در سپاه قدس ادامه پیدا کرد.
اعضای اصفهانی سپاه قدس در عملیات‌های مهم منطقه‌ای مانند جنگ غزه و نبردهای اخیر با صهیونیست‌ها نیز نقش بی‌بدیلی ایفا کردند و به‌ویژه در ایجاد و هدایت جبهه مقاومت تأثیرگذار بودند. این پیشینه تاریخی، فرهنگی و جهادی اصفهان، در کنار روحیه انقلابی و مقاومت مردم این منطقه، باعث شده که این استان در سپاه پاسداران و سپاه قدس نقش مهمی در تحولات منطقه‌ای و عملیات‌های ضدصهیونیستی داشته باشد.
در پایان با توجه به تحولات اخیر در منطقه و تحرکات کشورهای غربی، چه آینده‌ای را برای سپاه قدس و نقش آن در دیپلماسی و سیاست‌های خارجی ایران متصور هستید؟
با توجه به شرایط کنونی منطقه و درگیری‌های ادامه‌دار، به‌ویژه در مواجهه با کشورهای غربی و سیاست‌های مداخله‌جویانه آن‌ها، به نظر می‌رسد که سپاه قدس همچنان نقش تعیین‌کننده‌ای در سیاست‌های خارجی ایران و تقویت دیپلماسی جمهوری اسلامی ایفا خواهد کرد.
شرایط کنونی نشان می‌دهد تحرکات نظامی و امنیتی در این منطقه ادامه‌دار است و به‌ویژه درگیری‌های جاری میان محور مقاومت و دشمنان منطقه‌ای همچنان مسئله‌ای پیچیده و مستمر باقی خواهد ماند. دولت‌های بزرگ جهانی، به‌ویژه ایالات متحده آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی، هیچ تمایلی به برقراری سازش و امنیت پایدار در خاورمیانه ندارند.
این عدم تمایل، به‌ویژه از سوی دولت‌های غربی، با توجه به منافعی که در این منطقه دارند، باعث می‌شود که تحولات منطقه‌ای همچنان به سمت تنش‌ها پیش رود. از سوی دیگر، متأسفانه یکی از چالش‌های عمده منطقه، عدم هماهنگی و وحدت نظر در میان دولت‌های کشورهای منطقه است. این عدم هم‌راستایی در سیاست‌ها و رویکردهای منطقه‌ای، موجب شده که سرعت آزادسازی این منطقه از سلطه و مداخله‌های خارجی، به‌ویژه در مقابله با قدرت‌های استعماری و سلطه‌گر، بسیار کند و پیچیده باشد.
با این حال، سپاه قدس به‌ویژه در چارچوب محور مقاومت، همچنان به‌عنوان یک بازیگر تأثیرگذار در مقابله با این مداخلات خارجی و حمایت از جبهه‌های مقاومت در کشورهای مختلف مانند سوریه، عراق، لبنان، یمن و فلسطین، نقش حیاتی ایفا می‌کند.
در این شرایط، می‌توان پیش‌بینی کرد که نقش سپاه قدس در دیپلماسی ایران بیش از پیش تقویت شود. به عبارتی، این نهاد در تقویت روابط با کشورهای هم‌پیمان و مخالف سلطه‌گری غرب، از طریق حمایت‌های نظامی، اقتصادی و مشاوره‌ای، نقش گسترده‌تری خواهد داشت.
