به گزارش اصفهان زیبا؛ با توجه به وضعیت فعلی و ظرفیت‌های هنری، فرهنگی و تاریخی اصفهان، سریال‌سازی در این شهر، هرچند با انگیزه‌ها و برنامه‌های امیدوارکننده‌ای همراه است، همچنان چالش‌ها و مشکلات جدی و فراوانی دارد که مانع از رسیدن به جایگاه واقعی خود در صنعت رسانه می‌شود.
اصفهان به عنوان یکی از کلان‌شهرهای کشور که از نظر تاریخی و فرهنگی دارای غنای قابل توجهی است، پتانسیل بسیار بالایی برای تولید سریال‌های تلویزیونی دارد؛ اما این ظرفیت‌ها به‌علت کمبود زیرساخت‌ها، سرمایه‌گذاری ناکافی و کمبود نیروی متخصص مغفول مانده‌اند.به جهت اهمیت موضوع با علی مستأجران، تهیه‌کننده ارشد صداوسیما، گفت‌وگویی انجام دادیم که در ادامه آن را می‌خوانید.
به نظر شما مهم‌ترین دلایل کاهش تولید سریال در شبکه اصفهان چه بوده است؟ آیا کمبود بودجه نقش اصلی را دارد؟
در پاسخ به پرسش شما باید تأکید کنم که اگر بخواهیم دقیق و حرفهای سخن بگوییم، مسئله مراکز استان‌ها از جمله شبکه اصفهان کمبود بودجه نیست؛ بلکه فقدان کامل بودجه مستقل و هدفمند برای تولید آثار نمایشی (سریال و تله‌فیلم) است.ساختار مالی سازمان صداوسیما به‌گونه‌ای طراحی شده که اعتبارات تولید آثار دراماتیک به‌طور متمرکز در اختیار معاونت سیما و شبکه‌های سراسری، به‌ویژه تهران قرار می‌گیرد و مراکز استان‌ها اساساً ردیف بودجه‌ای مشخص و پایدار برای تولید سریال ندارند.
تنها اعتبارات محدودی تحت عناوین «تولیدات جیم و دال» (برنامه‌های ترکیبی، مستندهای کوتاه و برنامه‌های استودیویی) به مراکز تخصیص می‌یابد که حتی همین اعتبار ناچیز نیز غالباً کمتر از یک‌دهم حق‌الزحمه همکاران تهرانی است و صرفاً برای تأمین حداقل هزینه‌های برنامه‌های روزمره و تولیدات دم‌دستی کفایت می‌کند. در نتیجه، تولید سریال که نیازمند پیش‌تولید طولانی، لوکیشن‌های متعدد، بازیگران حرفهای، گروه بزرگ فنی و پست‌پروداکشن سنگین است، در عمل برای مراکز استان‌ها غیرممکن می‌شود؛ مگر در موارد استثنایی که شبکه‌های سراسری به‌صورت موردی و با بودجه مرکزی، پروژه‌ای را به مرکز استان واگذار کنند که آن هم در سال‌های اخیر به‌شدت کاهش یافته است.
بنابراین عامل اصلی توقف یا کاهش چشمگیر تولید سریال در شبکه اصفهان و سایر مراکز، نه صرفاً تنگنای مالی، بلکه نبود سازوکار تخصیص بودجه مستقل و متناسب با هزینه‌های واقعی تولید درام در ساختار مالی سازمان است. تا زمانی که این ساختار اساسی اصلاح نشود و مراکز استان‌ها از ردیف بودجه مشخص و کافی برای تولید آثار نمایشی برخوردار نگردند، شاهد احیای مجدد سریال‌سازی فاخر و مستمر در شبکه‌های استانی نخواهیم بود.این تمرکزگرایی افراطی نه‌تنها انگیزه و توان مراکز را تضعیف کرده، بلکه استعدادهای استانی را به سمت تهران کشانده و عملاً شبکه‌های استانی را به پخش‌کننده برنامه‌های سبک و تکراری تبدیل کرده است. تا زمانی که سیاست‌های سازمان به سمت واقعی شدن تفویض اختیار و تخصیص بودجه مستقل به مراکز استان‌ها تغییر نکند، این شکاف روزبه‌روز عمیق‌تر خواهد شد.
کمبود نیروی متخصص و بازیگر حرفهای چطور؟ این مورد در اصفهان جزو چالش‌ها نیست؟
خیر، به هیچ عنوان کمبود نیروی متخصص و بازیگر حرفهای، چالش اصلی تولید سریال در مرکز اصفهان نیست. واقعیت این است که اصفهان در طول دهه‌های گذشته یکی از غنی‌ترین گنجینه‌های نیروی انسانی متخصص را در حوزه سینما و تلویزیون ایران داشته و همچنان دارد. شهر ما از دیرباز مهد پرورش بازیگران مطرح ملی، کارگردانان صاحب‌سبک، فیلم‌برداران درجه‌یک، صدابرداران و صداگذاران برجسته و گروه‌های فنی و هنری باتجربه بوده است.
در حال حاضر نیز شمار قابل‌توجهی از این استعدادها همچنان در اصفهان ساکن هستند و مهم‌تر از آن، نسل جدیدی از بازیگران جوان، کارگردانان، فیلم‌برداران و عوامل فنی با تحصیلات آکادمیک و تجربه‌های موفق در سینمای کوتاه و بلند در شهر فعال‌اند.تنها مشکلی که وجود دارد، این است که به‌دلیل توقف تقریباً کامل تولیدات دراماتیک سنگین در مرکز اصفهان در سال‌های اخیر، بسیاری از این نیروها ناچار به مهاجرت دائمی به تهران شده‌اند یا حداکثر به‌صورت پروژه‌ای و موقت به تهران می‌روند.
این مهاجرت یا همکاری گاه‌به‌گاه، نتیجه نبود پروژه مستمر و پایدار است، نه فقدان استعداد و تخصص.به عبارت روشن‌تر، اگر جریان تولید سریال در مرکز اصفهان دوباره راه بیفتد و بودجه لازم تخصیص یابد، در کمتر از چند ماه شاهد بازگشت حجم قابل توجهی از این نیروها به شهر و تکمیل گروه‌های حرفهای خواهیم بود؛ همان‌طور که در دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ این اتفاق به‌کرات می‌افتاد .بنابراین چالش واقعی کمبود نیروی متخصص نیست؛ بلکه مهیا نبودن فرصت شغلی پایدار و پروژه‌های جذاب برای نگهداشت و بازگرداندن این سرمایه عظیم انسانی است. مردم اصفهان ذاتاً هنردوست، فنی و خلاق‌اند و هرگاه بستر مناسب فراهم شود، ثابت کرده‌اند که در عرصه تولید آثار نمایشی حرفهای بسیاری برای گفتن دارند.
آیا نهادهای فرهنگی و دولتی استان حمایت و سرمایه‌گذاری لازم را برای توسعه تولیدات تلویزیونی انجام می‌دهند؟
متأسفانه خیر. حمایت مؤثر و مستمری از سوی نهادهای دولتی و صنعتی استان صورت نمی‌گیرد. در بودجه بسیاری از صنایع بزرگ استان مانند فولاد مبارکه، ذوب‌آهن، پالایشگاه و پتروشیمی، ردیف «مسئولیت اجتماعی» وجود دارد؛ اما عملاً بخش ناچیزی از آن به تولیدات فرهنگی و تلویزیونی فاخر اختصاص می‌یابد. بیشتر این اعتبارات صرف تبلیغات مستقیم برند، همایش‌ها، ساخت کلیپ‌های کوتاه نمایشی یا پروژه‌های زودبازده می‌شود و اراده جدی برای سرمایه‌گذاری در سریال‌های پرهزینه و بلندمدت دیده نمی‌شود. نهادهای فرهنگی استان مانند اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری و شهرداری نیز یا بودجه محدودی دارند که کفاف تولید حرفهای تلویزیونی را نمی‌دهد یا اولویت‌هایشان امور روزمره و برنامه‌های مناسبتی است.در نتیجه، با وجود ظرفیت عظیم اقتصادی استان، حمایت مالی مکمل و پایدار از تولیدات نمایشی مرکز صداوسیمای اصفهان وجود ندارد و این خلأ یکی از موانع مهم احیای سریال‌سازی در استان به شمار می‌رود.
در شرایط فعلی آیا برنامه یا پروژه‌ای برای احیای تولید سریال‌های باکیفیت در اصفهان در نظر گرفته شده است؟
این سؤال را در اصل باید از مدیران ارشد مرکز و معاونت سیمای سازمان پرسید؛ اما بر اساس اطلاعات موجود بنده، در حال حاضر، دو پروژه کلیدی در حوزه دفاع مقدس در مراحل مختلف تولید قرار دارند:
سریال مستند داستانی ۱۳ قسمتی «پرواز در پرواز» با محوریت زندگی و ابعاد شخصیتی شهید حاج احمد کاظمی که فیلمنامه آن نهایی شده و سریال ویژه ۲۶ قسمتی با تمرکز بر زندگی شهید حاج حسین خرازی و لشکر ۱۴ امام حسین(عج)، که در مرحله نگارش فیلمنامه است .این پروژه‌ها با همکاری سازمان اوج، سپاه صاحب‌الزمان(عج) و سیمافیلم، نه‌تنها ظرفیت‌های فنی و انسانی مرکز اصفهان را فعال می‌کنند، بلکه می‌توانند جرقه‌ای برای بازگشت جریان مستمر تولید سریال‌های فاخر باشند.
از دید شما تولیدات تلویزیونی اصفهان چقدر با نیازها و سلایق مخاطبان محلی هماهنگ است؟ این مسئله چه تأثیری روی تولید دارد؟
تلاش مدیران و تهیه‌کنندگان مرکز اصفهان برای هماهنگی تولیدات با سلیقه و فرهنگ و نیازهای واقعی مخاطب محلی کاملاً مشهود و قابل تقدیر است؛ اما واقعیت این است که حجم بسیار پایین تولیدات نمایشی و برنامه‌های جذاب، عملاً امکان انطباق کامل را از ما گرفته است.وقتی بودجه سالانه مرکز به‌سختی کفاف چند برنامه ترکیبی و مناسبتی را می‌دهد، تهیه‌کننده چاره‌ای جز تولید آثار کم‌هزینه، تکراری و عمدتاً استودیویی ندارد؛ آثاری که طبعاً نمی‌توانند تنوع موضوعی، لهجه، طنز بومی، مسائل روز اصفهان و دغدغه‌های واقعی مردم شهر را به‌طور کامل پوشش دهند. نتیجه این شده که بخش بزرگی از مخاطبان محلی برای دیدن محتوای سرگرم‌کننده به پلتفرم‌های خصوصی روی می‌آورند.
اگر بودجه واقعی و مکفی در اختیار مرکز قرار گیرد، می‌توانیم شاهد بازگشت سریال‌های طنز بومی، درام‌های خانوادگی با لهجه و فرهنگ اصیل اصفهانی و برنامه‌های خلاقانه‌ای باشیم که واقعاً «حرف دل مردم اصفهان» را بزنند. بنابراین چالش اصلی نداشتن تمایل یا ناتوانی در شناخت سلیقه مخاطب نیست، بلکه بی‌تناسبی فاحش بودجه با حجم و تنوع نیازهای مخاطب محلی است.
آیا امکان همکاری بیشتر با بخش خصوصی یا تولیدات مشترک با استان‌های دیگر بررسی شده است؟
متأسفانه بررسی‌های جدی و عملی برای گسترش همکاری‌های مشترک با بخش خصوصی یا تولیدات مشترک با سایر مراکز استانی، به دلیل چالش‌های ساختاری عمیق، تاکنون به نتیجه مطلوب نرسیده است. سایر مراکز استان‌ها خود با مشکلات مشابهی مانند فقدان بودجه مستقل و تمرکزگرایی تهران دست‌وپنجه نرم می‌کنند و حتی از اصفهان هم عقب‌ترند؛ بنابراین، همکاری مشترک نه‌تنها هزینه‌ها را تقسیم نمی‌کند، بلکه به دلیل ناهماهنگی اداری و اولویت‌های متفاوت، عملاً بی‌ثمر و پرریسک می‌شود.
در خصوص بخش خصوصی نیز، سازمان در سال‌های اخیر به سمت مشارکت با تهیه‌کنندگان مستقل، مانند تولید «آقای گرفتار ۳» یا «طعم طمع» در مرکز اصفهان با همکاری تهیه‌کنندگان خصوصی حرکت کرده و سرمایه‌گذاری‌های اسپانسری مانند حمایت برندها در سریال‌های تلویزیونی افزایش یافته؛ اما بخش خصوصی بر اساس محاسبات دقیق هزینه‌فایده عمل می‌کند.
آورده مالی محدود مراکز استان‌ها و ریسک پایین بودن بازگشت سرمایه از پخش استانی، جذابیت لازم را برای سرمایه‌گذاران ایجاد نمی‌کند. در نتیجه، همکاری‌ها عمدتاً به پروژه‌های موردی و کم‌حجم محدود می‌ماند و نمی‌تواند راهگشای احیای مستمر تولید سریال باشد.
تا زمانی که سازمان سیاست‌های تشویقی مشخصی (مانند تضمین پخش ملی، یارانه‌های بودجه‌ای یا سهمیه‌بندی سود برای شرکا) برای این مدل‌ها تعریف نکند، این ظرفیت بالقوه عملاً بهره‌برداری نخواهد شد. با این حال، امیدوارم در دوره تحولات اخیر سازمان، این موضوع با جدیت بیشتری پیگیری شود.برای رسیدن به جایگاه واقعی و تأثیرگذار در عرصه تولید سریال، لازم است مدیریت فرهنگی، هنرمندان و سرمایه‌گذاران هم‌افزایی کنند و نقشه راهی جامع و بلندمدت تدوین شود تا اصفهان بتواند بخشی از سهم خود را در بازار رسانه‌ای کشور به دست آورد و به شکوفایی فرهنگی و اقتصادی منجر شود.
