به گزارش اصفهان زیبا؛ با رسیدن پاییز، دولت سیزدهم نیز انگار عزم خود را در افتتاح و بهره‌برداری از پروژه‌های آبی جزم کرد و کلنگ آیت‌الله رئیسی برای آغاز پروژه‌هایی چون عملیات فاز دوم انتقال آب دریای عمان به استان اصفهان در اوایل مهرماه و همچنین در بهره‌برداری از طرح پر از چالش بن_بروجن طی روزهای گذشته به زمین خورد.
طرح بن_بروجن با هدف تأمین آب شرب و صنعت 10 شهر و 14 روستا در چهارمحال بختیاری که در اوایل دهه نود آغاز شد و با وجود همه اعتراضات در اینکه بارگذاری جدیدی بر حوضه زاینده‌رود اعمال می‌کند، به بهره‌برداری رسید و پروژه انتقال آب دریای عمان به استان اصفهان که بر سر اینکه آیا مشکلات آبی استان که اصلی‌ترین آن زاینده‌رود است را حل می‌کند یا نه، بحث بسیار است.
در این گزارش اما به بررسی طرح انتقال آب دریای عمان به اصفهان پرداختیم تا در گفتوگو با کارشناسان و نمایندگان مجلس به نتایج قابل قبولی دست پیدا کنیم.
آب عمان؛ مشکلات آب شرب و کشاورزی اصفهان را رفع نمیکند
قرار است 400 میلیون مترمکعب آب از دریای عمان به اصفهان منتقل شود؛ هفتم مهر فاز دوم پروژه انتقال آب دریای عمان به استان با سفر یک‌روزه رئیس‌جمهور به اصفهان افتتاح شد تا با تکمیل کامل طرح طی دو سال آینده، این حجم از آب سالانه راهی اصفهان شود؛ بخشی از طرح احیای زاینده‌رود که هدف تأمین آب برای صنایع استان را برعهده دارد؛ همان صنایعی که گفته می‌شود در خشک‌شدن زاینده‌رود سهم دارند و حالا با اجرای این پروژه و قبول مسئولیت هزینه انتقال آب توسط آن‌ها، دست صنایع مادر از زاینده‌رود کوتاه خواهد شد.
در این میان برخی اظهارات به این موضوع اشاره داشته است که مازاد آب انتقالی از دریای عمان به اصفهان، در بخش آشامیدنی، کشاورزی و حقابه محیط‌زیست هم صرف خواهد شد و برخی با این دیدگاه که با انتقال آب عمان به اصفهان بخش بزرگی از مشکلات آبی استان که اصلی‌ترین آن زاینده‌رود است حل می‌شود، به معرفی این پروژه پرداخته‌اند؛ ادعاهایی که به گفته مدیران شهری اصفهان کذب و به‌نوعی بزرگ‌نمایی در خصوص این پروژه است.
آن‌طور که رئیس کمیسیون ویژه آب و مناطق کم‌برخوردار شورای اسلامی شهر اصفهان در یک جلسه علنی شورا عنوان کرد: «وزیر نیرو و برخی در معرفی پروژه انتقال آب دریای عمان به اصفهان با عنوان تأمین آب شرب اصفهان آن را مطرح کردند؛ اما این پروژه مشکل آب شرب و مشکل آب کشاورزی اصفهان را رفع نمیکند؛ بنابراین باید بگوییم که وزیر نیرو سوءاستفاده کرده و این موضوع را به کشور القا کرد که مسئله آب اصفهان حل شده است. انتقال آب دریا به اصفهان، مشکل آب شرب و محیط‌زیست این استان از سراب تا پایاب را رفع نمیکند و لازم است در این زمینه مدیریت استان توجه و اقدام جدی داشته باشد»؛ هشداری جدی از سوی مجید نادرالاصلی که زنده‌شدن زاینده‌رود را درگروه تکمیل پروژه‌های تونل سوم کوهرنگ، بهشت‌آباد و طرح موسوم به جنوب دانست؛ نه انتقال آب دریای عمان به استان؛ چراکه به گفته این عضو شورای اسلامی شهر اصفهان، هیچ‌چیز جای زاینده‌رود را نمی‌گیرد و آمدن آب دریا به اصفهان یعنی توسعه صنعت، پذیرش مهاجر بیشتر و استفاده از امکانات استان برای دیگران که مدیران استان باید آن را به‌همراه انجام و توجه به پروژه‌های اشاره‌شده، مدیریت کنند.
او در این نشست با اشاره به اینکه برداشت آب، هم برای صنایع و هم برای استان‌های مجاور باید کنترل، مدیریت و حتی کاسته شود، خاطرنشان کرد: «شهرستان‌های جنوبی اصفهان مشکل آب شرب دارند و اجرای طرح جنوب می‌تواند بخش زیادی از مشکلات آب شهرهای جنوب را هم حل کند. سامانه دوم انتقال آب یا تونل گلاب که در دولت‌های قبل احداث‌شده، به لحاظ مالی و اعتباری مغفول مانده و بودجه‌ای برای آن لحاظ نشده است. این پروژه می‌تواند آورده فراوانی برای مصارف شرب اصفهان داشته باشد.»
همچنین معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان در تذکری عنوان کرد که انتقال آب دریای عمان به استان به‌تنهایی احیاکننده زاینده‌رود نیست و به این موضوع در جریان سفر آیت‌الله رئیسی به اصفهان هم اشاره شده است. مطالبه اصلی ما از وزارت نیرو پایبندبودن به همه تعهدهای گذشته برای تأمین و انتقال آب به استان اصفهان است.
به گفته مهران زینلیان، انتقال آب دریای عمان به استان اصفهان یکی از راهکارهای مدیریت استان برای تأمین آب صنعت و بخشی از آب شرب و قطع ید صنایع استان از منابع زیرزمینی و زاینده‌رود است.
هزینه انتقال آب دریا به اصفهان توجیه اقتصادی ندارد
جدای از اختصاص آب انتقالی دریای عمان به صنایع، گران‌بودن این آب نیز از باب هزینه‌های هنگفتی که صرف شیرین‌سازی تا انتقال آن می‌شود، به عنوان دلیل منطقی برای عدم‌استفاده این آب در مصارفی غیر از مصارف صنعتی مطرح شده است؛ یک نماینده سابق اصفهان در مجلس شورای اسلامی هم طی گفت‌وگویی اختصاصی با «اصفهان‌زیبا» در چند ماه گذشته به این موضوع اشاره کرده است.
به بیان حمیدرضا فولادگر، آبی که از خلیج‌فارس منتقل می‌شود، بسیار گران است و در همان بندر ایستگاه‌های شیرین‌سازی وجود دارد و عملیات‌های شیمیایی و فیزیکی باید روی آن انجام شود و نهایتا هم آب باید در مسیر پمپاژ شود؛ به همین خاطر بسیار گران است و به‌غیراز کاربرد در صنایع معدنی هیچ توجیه اقتصادی دیگری ندارد.
او دراین‌باره خاطرنشان کرد: «برآوردهایی که انجام‌شده، این است که در منطقه سیرجان آبی که باید بخرند، تقریبا لیتری 2.3 یورو قیمت دارد که باید هزینه انتقال آن نیز محاسبه شود. تا چند ماه قبل از نوسان‌های ارزی، برآوردها نشان می‌داد که هزینه هر لیتر مکعب آب حدود 100هزار تومان است؛ اما با قیمت کنونی ارز مسلما این میزان بسیار بیشتر است؛ پس این طرح‌های انتقال آب نیز بسیار خوش‌بینانه است و اینکه برخی می‌گویند مجموع این طرح‌ها می‌تواند یک‌میلیارد مکعب بدهی آبی اصفهان را جبران کند، تصوری نادرست است. درواقع مسئولان نباید به این اعداد و ارقام اطمینان کنند و به فکر راه‌حل‌های دیگر باشند.»
موضوعی که مهدی طغیانی، نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی، نیز در قالب یادداشتی تحلیلی به آن اشاره داشت و از جزئیات پروژه انتقال آب دریا به استان اصفهان تا هزینه‌هایی که در بردارد و اهداف و دستاوردهای این طرح گفت؛ اینکه طرح انتقال آب دریای عمان به استان، بحران آب اصفهان را حل نخواهد کرد و تنها صنایع اصفهان از آن بهره‌مند می‌شوند؛ آن‌هم درصورتی‌که باعث توسعه این حوزه نشود!
به اعتقاد این عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، این طرح با هزینه‌های گزاف اجرا و بهره‌برداری (به‌طوری‌که آب نهایی آن با قیمت دو تا سه یورو در هر مترمکعب به اصفهان می‌رسد؛ یعنی به نرخ امروز حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰هزار تومان برای هر مترمکعب؛ مقایسه کنید با نرخ کمتر از هزارتومان فعلی برای هر مترمکعب آب‌بهای خانگی) به‌هیچ‌وجه قابل‌استفاده در کشاورزی نیست و جبران حقابه محیط‌زیست را نمیکند و نباید این‌گونه در رسانه‌ها وانمود شود که قرار است برداشت‌های غاصبانه و غیرقانونی از زاینده‌رود که به نابودی زندگی کشاورزان و محیط‌زیست و فرونشست شدید زمین انجامیده، با آب دریا جایگزین شود؛ مشکل زاینده‌رود این‌گونه حل نخواهد شد.
نکته‌هایی که «اصفهان‌زیبا» در بررسی کامل‌تر آن به گفتوگو با طغیانی پرداخت:
بار اضافه صنعت باید از زاینده‌رود برداشته شود
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه رودخانه طبیعی زاینده‌رود که دهه‌ها جریان داشته و پایین‌دست بر اساس شرع و قانون، صدها سال از آب این رودخانه استفاده می‌کرده و حقابه‌بر است، گفت: «یک‌سری طرح‌های جدید توسط دولت در دهه‌های 30 و 60 همچون کوهرنگ 1 و 2 اجرا شده که برخی از این پروژه‌ها نیز بر اساس قانون سهم‌آبه و برخی دیگر حقابه‌هایی برایشان تعیین شده است؛ به این معنا که ما عملا آب اضافه نداریم که تعیین‌تکلیف نشده باشد.»
او در ادامه با اشاره به داستان زاینده‌رود و عوامل تأثیرگذار بر خشکی آن، افزود: «طی 40 سال اخیر و حتی پیش‌تر از آن، صنایع مستقر شدند که برای آن‌ها از این آب موجود، تخصیص‌هایی در نظر گرفته شد، تخصیص‌هایی که رفته‌رفته بخشی از حقابه‌ها را گرفته و سراغ تخلیه آب‌ها (آب‌های زیرزمینی) نیز رفته است؛ شرایطی که بارگذاری شدید صنعتی را به‌همراه داشت و درنهایت به تشدید فرونشست منجر شد؛ به‌ویژه اینکه در بالادست هم بدون اینکه حقابه داشته باشد، مجاز و غیرمجاز، توسعه‌های شدید کشاورزی در هر دو استان اصفهان و چهارمحال‌وبختیاری اعمال کردند.»
طغیانی ادامه داد: «داستان زاینده‌رود و خشکی آن، درنهایت به کلاف سردرگمی تبدیل‌شده که یکی از سرنخ‌های آن، این است که بار اضافه صنعت برداشته شود. از کجا؟ از آوردن آب از دریا؛ اما آوردن آب از دریا قرار نیست حقابه‌های محیط‌زیست و کشاورزی را تأمین کند و اساسا قیمت این پروژه هم بسیار گزاف است و این موضوع اجازه‌ای به تأمین آب محیط‌زیست و کشاورزی نمی‌دهد. در کل هر مترمکعب آب دو تا سه یورو هزینه‌بر است. هر مترمکعب آب هزار کیلومتر را باید طی کند و جدای از هزینه شیرین‌سازی، هزینه انتقال و سرمایه‌گذاری هم وجود دارد تا آب به اصفهان برسد. هزینه‌های این پروژه به دلار است. سرمایه‌گذاری‌ها منابع ارزی لازم دارد و باید از خارج از کشور تهیه و تأمین شود؛ درنتیجه این آب نه به درد کشاورزی می‌خورد و نه به درد محیط‌زیست. این آب تنها باید صنعت را که یکی از مهمانان سفره زاینده‌رود است، بدون اینکه این حوزه را توسعه بخشد، سیراب کند.»
بارگذاری جمعیت روی زاینده‌رود
این نماینده اصفهان در مجلس با اشاره به اینکه در حال حاضر ما بیکار دیپلم و زیردیپلم در قشر کارگران کارخانه‌ها نداریم، تصریح کرد: «درصد بیکاری کارگران صنایع اطراف اصفهان حدود 5درصد است؛ لذا در صورت توسعه این حوزه باید کارگر را از بیرون استان تهیه کنیم؛ فضایی که باعث بارگذاری جمعیتی روی زاینده‌رود خواهد شد؛ چراکه جمعیتی که بارگذاری می‌شود، نیاز به آب شرب دارد و این یعنی بارگذاری جدید روی زاینده‌رود.»
او خاطرنشان کرد: «از سال 55 به این‌طرف بیش از یک‌و‌نیم‌میلیون نفر مهاجر وارد استان اصفهان شده است. یک‌ونیم میلیون عدد بزرگی است که نیاز به آب شرب دارند و عملا بخش زیادی از این نیازها یا کل آن به زاینده‌رود تحمیل شده است؛ به‌همین‌خاطر برای تأمین این شرایط سراغ آبخوان‌ها و آب‌های زیرزمینی رفتیم و آن‌ها را تخلیه کردیم که نتیجه آن تشدید فرونشست شد.»
طغیانی با بیان اینکه این سرنخ آب دریا بخشی از مشکل ما را به‌شرط عدم توسعه صنعت حل می‌کند، عنوان کرد: «صنعت باید از همین آبی که از دریا منتقل می‌شود به جای آب آبخوان و آب جاری استفاده کند تا به حل بحران آب زاینده‌رود در صورت عدم توسعه صنعت کمک کند»
پروژه‌های نیمه‌تمام را تکمیل کنید
به گفته عضو کمیسیون اقتصادی مجلس، نباید از هدف اصلی تأمین آب صنعتی استان اصفهان از طریق دریای عمان غافل شد.
او گفت: «در فضای رسانه‌ای کشور نباید القا شود که با آمدن آب از دریا مشکل آب اصفهان حل می‌شود. مشکل آب اصفهان این‌گونه برطرف نخواهد شد. مشکل آب اصفهان با تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام همچون بهشت‌آباد، کوهرنگ3، شفافیت در برداشت‌های بالادست، سامان‌دهی رودخانه و قطع دست کسانی که به حقابه‌ها در بالادست هر دو استان دست‌اندازی کردند، حل می‌شود.»
تذکرها به دولت در خصوص آب ناظر بر برگشت به مسیر اصلی
طغیانی همچنین از سفر رئیس‌جمهور به اصفهان گفت و در پاسخ به این پرسش که در این سفر مسئولان استان چه نکته‌های مهمی را در خصوص حل بحران آب استان به دولت تذکر دادند، افزود: «در همه دولت‌ها انحراف از مسیر در حل مسئله زاینده‌رود وجود داشته است. باید تلاش کنیم به راه اصلی بازگردیم و مسیر درست را طی کنیم. تذکرها به دولت در خصوص آب زاینده‌رود ناظر بر برگشت به مسیر اصلی در حل مشکل زاینده‌رود است.»
