به گزارش اصفهان زیبا؛ قرص برنج که سال جاری در اصفهان جان بیست نفر را گرفته، به‌راحتی در فروشگاه‌های معتبر به فروش می‌رسد و این درحالی است که فروش این محصول ممنوع اعلام شده است.
طبق آماری که پزشکی قانونی استان اعلام کرده، در ده‌ماهه امسال، بیست‌نفر در اصفهان به‌دلیل مصرف قرص برنج جان خود را از دست‌داده‌اند که از این تعداد دو نفر زن و مابقی مرد بوده‌اند. این آمار در سال گذشته 16نفر بوده که سه نفر زن و مابقی مرد بوده‌اند.
طبق آمار پزشکی قانونی اصفهان، میزان تلفات با قرص برنج 25درصد افزایش یافته است. سازمان پزشکی قانونی کشور هم چندی پیش اعلام کرد: «آمار تلفات مسمومیت با قرص برنج در پنج‌ماه نخست سال جاری ۴۲۸ نفر بوده که از این تعداد فوتی قرص برنج، ۲۸۳ نفر مرد و ۱۴۵ نفر زن بودند و در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۳۵درصد بیشتر شده است.»
رئیس گروه کنترل و تضمین کیفیت دفتر امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور با اشاره به ساختار شیمیایی این سم مهلک به «ایرنا» گفته است: «قرص برنج ماده‌ای است که با ساختار شیمیایی فسفید آلومینیوم برای از بین‌بردن شته داخل برنج، به‌ویژه در استان‌های شمالی کشور استفاده می‌شود؛ اما به خاطر خطراتی که این ماده ایجاد می‌کند و نیز مرگ‌هایی که به‌دنبال داشته، وزارت بهداشت ایران واردات این ماده را ممنوع کرد.»
به گفته مریم اخگری، فروش و توزیع قرص برنج یعنی «فسفید آلومینیوم» در کشور ممنوع بوده و آنچه هم‌اکنون در داروخانه‌ها به‌عنوان قرص برنج وجود دارد، قرص‌های سیر فشرده است که هیچ خطری ندارد و به‌عنوان آفت‌کش برنج مورداستفاده قرار می‌گیرد. قرص برنج «فسفید آلومینیوم» به رنگ طوسی مایل به خاکی و اندازه نسبتا بزرگی دارد که حتی مصرف نصف آن در مجاورت اسید معده، گاز بسیار سمی به نام «فسفین» ایجاد می‌کند که این گاز تنفس سلولی را در بدن مختل کرده و به مرگ فرد می‌انجامد.
آیا قرص برنج در دسترس است؟
افزایش تلفات با قرص برنج نشان از آن دارد که این قرص خطرناک به‌راحتی در دسترس است و استفاده نامناسب و بی‌توجهی به مصرف نمی‌تواند این تعداد تلفات را به خود اختصاص دهد.
رئیس سازمان پزشکی قانونی اصفهان در خصوص نحوه مرگ این افراد به «اصفهان زیبا» می‌گوید: «تعیین نحوه مرگ با قاضی دادگستری است و پزشکی قانونی فقط علت فوت را بیان می‌کند؛ اما افزایش مرگ با مصرف این قرص افزایش داشته است.»
افزایش تلفات با مصرف قرص برنج
آمارهای نگران‌کننده مصرف این قرص و افزایش 25درصدی تلفات در اصفهان و بیش از 35درصدی در کشور، زنگ خطری است که به نظر می‌رسد باید برای کنترل و در دسترس‌نبودن آن مسئولان اقدامی انجام دهند. افزایش مرگ‌ومیر با قرص برنج فقط منجر به صدور چند بخشنامه شده است و با چندسرچ اینترنتی از ممنوع اعلام‌شدن خریدوفروش این محصول باخبر می‌شویم.
رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در گفت‌وگو با رسانه‌ها در خصوص توزیع این قرص خطرناک گفته که در حال حاضر عرضه این سم خطرناک در کشور ممنوع است. مردم بدانند که عرضه این ترکیب، قاچاق محسوب می‌شود و نباید در امور روزمره زندگی مثل جلوگیری از آلودگی برنج و…از آن استفاده کنند.
فسفید آلومینیوم که در ایران به نام قرص برنج شناخته می‌شود، آفت‌کش خطرناکی است و در صورت سوءمصرف و اشتباه در مصرف یا استشمام گاز حاصل از آن، عوارض حادی را ایجاد می‌شود که مرگ را در پی دارد.
این ترکیب در مجاورت هوا یا تماس با ترشحات دستگاه گوارش، درواقع در واکنش با آب موجود در محیط، گاز بسیار سمی فسفین را متصاعد می‌کند که به‌سرعت وارد مخاط ریه یا دستگاه گوارش می‌شود و به‌محض ورود به بدن به سیستم زنجیره تنفسی حمله می‌کند. درنتیجه بدن دیگر نمی‌تواند از اکسیژن استفاده کند و در این صورت مرگ سلولی اتفاق می‌افتد.
بنابر اعلام روابط عمومی معاونت بهداشت وزارت بهداشت، در حال حاضر عرضه این سم خطرناک در کشور ممنوع است؛ لذا ضروری است مردم بدانند که عرضه این ترکیب، قاچاق محسوب می‌شود و همچنین بدانند که استفاده از آن نیاز به تخصص دارد؛ لذا نباید در امور روزمره زندگی نظیر جلوگیری از آلودگی برنج و… از آن استفاده کنند.
این وزارتخانه تأکید کرده، نباید اجازه دهند تا افرادی به بهانه مبارزه با آفات در منازل و محل‌های کارشان از این ترکیب استفاده کنند. مردم می‌توانند هرگونه تخلف در استفاده از این ترکیب را به شماره ۱۹۰ گزارش دهند تا دانشگاه‌های علوم پزشکی به آن رسیدگی کنند.
برنج مخدر است؟
البته صحبت‌هایی هم مبنی بر مصرف این نوع ماده خطرناک سمی به‌عنوان مخدر به گوش می‌رسد.
اسدزاده، کارشناس ترک اعتیاد، در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» در خصوص مصرف این قرص به‌عنوان یک ماده مخدر می‌گوید: گاهی دیده می‌شود که قرص برنج را در زمره مواد مخدر به خاطر بالابردن نشئگی استفاده می‌کنند و سوءمصرف این مواد باعث مرگ فرد می‌شود؛ ضمن اینکه گاهی قرص برنج در ترکیبات مواد مخدر دیده شده است؛ اما این میزان مصرف چندان در افزایش مرگ‌ومیر به‌دلیل سوءمصرف موادمخدر مؤثر نیست.
خریدوفروش قرص مرگ در فروشگاه‌های مجازی معتبر
به نظر می‌رسد مصرف قرص برنج با این حجم از افزایش، در افراد به‌جز موارد اندکی که بر اثر نداشتن آگاهی از مصرف این قرص به‌عنوان سم برنج، منجر به مرگ می‌شود، به‌صورت خودآگاه مصرف شده است و در زمره خودکشی قرار می‌گیرد. سؤال اینجا پیش می‌آید که اصولا این قرص برنج چطور به دست مردم می‌رسد؟ اگر قرص برنج یک محصول برای ازبین‌برن سموم است، چرا این‌قدر تلفات دارد و در دسترس است؟
برای رسیدن به برخی پرسش‌ها سراغ برخی از فروشگاه‌های مجازی رفتیم؛ فروشگاه‌های معتبری مثل «باسلام» و «ترب» که تبلیغات تلویزیونی آن هر روز پخش می‌شود. با یک سرچ اینترنتی به نام قرص برنج، به‌وضوح دیده می‌شود که این قرص به فروش می‌رسد.
بخش فاجعه‌بار آنجاست که پیام‌های خریداران از دلیل خریداری این قرص پرده برمی‌دارد و خبر از این فاجعه در کشور می‌دهد. افراد به‌وضوح نیت خودشان از خرید محصول را بیان می‌کنند و اکثر برای مصرف شخصی خریداری کرده‌اند و ارتباطی با انبار محصولات کشاورزی ندارند. این پیام‌ها نقش مؤثری در تبلیغ نقش این قرص‌ها برای اقدام به خودکشی محسوب می‌شود.
خریدوفروش قرص برنج در عطاری‌ها و داروخانه‌ها ممنوع است
رفتن به سراغ سازمان‌های متولی برخورد با خریدوفروش این محصول خطرناک را در پیش گرفتیم. در ابتدا به سراغ سازمان غذا و داروی استان اصفهان رفتیم تا ببینیم این سازمان در خصوص توزیع این ماده خطرناک چه اقدامی کرده است.
فرزین، مدیر روابط عمومی این سازمان در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» می‌گوید: «فروش این ماده در عطاری‌ها و داروخانه‌ها ممنوع است و اگر موردی مشاهده شود، جمع‌آوری و آن مرکز پلمب می‌شود.»
بنا به گفته او، چندین مورد در عطاری‌ها دیده شده که منجر به برخورد و پلمب و تشکیل پرونده برای فرد خاطی شده است. او همچنین تأکید می‌کند که قرص برنج گیاهی خطرناک نیست و در داروخانه‌ها برای مصرف کشاورزی استفاده می‌شود و فروش این ماده گیاهی مجوز دارد.
مدیر روابط عمومی سازمان غذا و داروی استان در خصوص فروش این ماده خطرناک در فروشگاه‌های مجازی می‌افزاید: «یکی از مشکلات سازمان غذا و دارو همین مسئله است و باید متولیان کسب‌وکارهای مجازی وارد میدان شوند.»
سم‌فروش‌ها حق خریدوفروش ندارند
قرص برنج به‌عنوان یک سم کشاورزی باید زیر نظر سازمان جهاد کشاورزی توزیع شود؛ به همین دلیل به سراغ محمدرضا باقری، سرپرست مدیریت حفظ نباتات رفتیم. او در خصوص روند توزیع و خرید و فروش قرص برنج به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: قرص برنج یا فسفیـدآلومینیوم به‌عنوان نوعی ضدعفونی‌‌کننده برای اماکن و انبارها استفاده می‌شود که قبلا برای انبار برنج استفاده می‌شد که به قرص برنج معروف شده است.
او با تأکید بر اینکه هیچ‌کدام از سم‌فروش‌ها حق خریدوفروش این سم را ندارند، تصریح می‌کند: «تنها مرجعی که می‌تواند مجوز مصرف این ضدعفونی را بدهد، سازمان حفظ نباتات است. این سازمان به برخی از شرکت‌ها مجوز استفاده این سم را می‌دهد که زیر نظر کارشناسان مخصوص این ماده مصرف می‌شود.»
باقری با تأکید بر اینکه خریدوفروش این ماده در فروشگاه‌ها ممنون و قابل پیگرد قانونی است، می‌افزاید: «امروز اگر موردی دیده می‌شود، در کانال‌های تلگرامی واتساپی است. ما بر مراکز نظارت داریم و تاکنون موردی مبنی بر فروش این قرص در فروشگاه‌های مجاز نداشتیم.»
او با تأکید بر اینکه ما نظارتی بر شبکه‌های اجتماعی نداریم، می‌گوید: «البته سازمان حفظ و نباتات کشور می‌تواند از طریق مراجع قضایی با فروش این موارد در این شبکه‌ها مبارزه کند.»
سرپرست مدیریت حفظ نباتات ادامه می‌دهد: «ما در اصفهان 600 فروشگاه و داروخانه گیاه‌پزشکی داریم که مرتب چک می‌شوند و خریدوفروش سموم در این داروخانه‌ها باید در سامانه ثبت شود که دائم رصد می‌شوند و تحت نظارت هستند.»
قرص برنج وارداتی است و قاچاق هم می‌شود
در ادامه بررسی‌ها به سراغ یکی از کارشناسان سازمان حفظ و نباتات کشور رفتیم. این منبع آگاه که نخواست نامش فاش شود، می‌گوید: قرص برنج سمی است که برای انبارهای محصولات کشاورزی استفاده می‌شود، وارداتی است و اصلا تولید داخل نداریم و توسط شرکت‌های دارای پروانه مشخصی وارد می‌شود. البته ممکن است این محصول به‌صورت قاچاق هم وارد کشور شود.
او ادامه می‌دهد: این قرص تبدیل به گاز می‌شود و برای ضدعفونی و مبارزه با آفات و جوندگان مورداستفاده قرار می‌گیرد و به شکل‌های مختلفی توزیع می‌شود. به گفته این منبع آگاه، شکل قرص تخت وارداتش ممنوع است و به‌صورت گرد و پودری که برای انبارها استفاده می‌شود، وارد می‌شود. مصرف این قرص‌ها شرایطی خاص از نظر فنی دارد و باید کارشناسان مربوط این سم را استفاده کنند.
او با تأکید بر اینکه فروش سموم کشاورزی در فضای مجازی ممنوع است، می‌افزاید: «ما در دوسال اخیر برای فروش این محصول خطرناک با مسئولان مربوط مکاتبات زیادی داشتیم؛ اما هنوز اتفاق خاصی در این خصوص نیفتاده است.
پای لنگ نظارت بر خریدوفروش در فروشگاه‌های مجازی
نظارت بر شبکه‌های مجازی و کسب‌وکارهای اینترنتی یکی از وظایف سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان وزارت صمت است. مدیرکل نظارت بر شبکه‌های توزیعی و اقتصادی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در مصاحبه‌ای تأکید کرده بود که سازمان حمایت در راستای وظایف قانونی خود، بر نحوه فعالیت و عملکرد فروشگاه‌های اینترنتی نظارت می‌کند.
او در ادامه بر وظایف قانونی خود که نظارت بر شبکه‌های توزیعی در عرضه و فروش کالاست و رصد و پایش مداوم نحوه فعالیت و عملکرد کسب‌وکارهای مجازی و فروشگاه‌های اینترنتی تأکید کرده است؛ اما به نظر می‌رسد این نظارت چندان هم مؤثر و دقیق نیست. در اصفهان به سراغ سازمان حمایت از مصرف‌کننده سازمان صمت رفتیم.
علیخانی در خصوص نظارت و نحوه عملکردشان در خصوص این فروشگاه‌های مجازی و خریدوفروش قرص برنج در این فروشگاه‌ها می‌گوید:«این فروشگاه‌ها اتحادیه دارند و شکایات و نظارت از طریق این اتحادیه بررسی می‌شود. افراد از این فروشگاه‌ها شکایت می‌کنند و اتحادیه بررسی می‌کند.»
او در خصوص نظارت سازمان صمت بر فروشگاه‌های مجازی و تخلفاتش تصریح می‌کند: «این نظارت و برخوردها با اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی است و فعلا بر اساس شکایت مردمی قابل‌بررسی است. افراد با شکایت زودتر به نتیجه می‌رسند. در سایت به‌صورت الکترونیکی مستندات بارگذاری می‌شود و اگر اتحادیه رسیدگی نکرد باید وزارت صمت رسیدگی کند.»
مدیرکل نظارت بر شبکه‌های توزیعی و اقتصادی سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان در پاسخ به این پرسش که برخورد با خریدوفروش محصول ممنوعه در این فروشگاه‌ها به‌غیراز شکایت مردمی بر عهده کیست، می‌گوید: «نظارت با خود اتحادیه است؛ اما چون کشوری است، قطعا نمی‌تواند بر همه نظارت داشته باشد. ما شکایت‌ها را هدایت به اتحادیه می‌کنیم. مستقیم به سایت اتحادیه دسترسی نداریم و آماری هم نداریم؛ اما مسلما تخلف صورت می‌گیرد. درخواست دسترسی به اطلاعات برای بررسی شکایات استانی را دادیم؛ اما اتفاقی نیفتاده است؛ حتی پیگیری کردیم تا به اتاق اصناف هم دسترسی بدهند؛ اما هنوز اتفاقی نیفتاده است.»
به نظر می‌رسد در وانفسای رهاشدن فروشگاه‌های مجازی و نظارت‌نداشتن مسئولان ذی‌ربط به این حوزه خرید و فروش قرص برنج به‌راحتی آب‌خوردن خریدوفروش می‌شود و تا شاکی خصوصی وجود نداشته باشد، مانعی برای خریدوفروش پیدا نمی‌شود. نظارت بر این فروشگاه‌ها بین سازمان‌های مختلفی ردوبدل می‌شود.
قرص خطرناک برنج در سال‌های اخیر تلفات زیاد گرفته است و تبلیغ نحوه مصرف برای استفاده از این قرص در فروشگاه‌ها مجازی معتبر و شبکه‌های مجازی به‌راحتی اتفاق می‌افتد. به نظر می‌رسد در سال‌های آینده باید منتظر افزایش این تلفات باشیم!
