اصلاح شاخص به آخر رسید؟

شاخص کل بورس از ابتدای سال تا پایان مرداد رشد 245درصدی را تجربه کرد و توانست از محدوده 508 هزار واحد به رقم یک‌میلیون و 757 هزار واحدی برسد. این در حالی است که شاخص کل توانسته بود در اواسط مرداد تا مرز دومیلیون و 103هزار واحد رشد کند؛ ولی در دو هفته پایانی مرداد شاخص کل بورس 320هزار واحد افت کرد و شاهد اصلاح 15درصدی در شاخص کل بودیم. در معاملات روز گذشته نیز به میانه‌های کانال یک میلیون و 600هزار واحد نزدیک شد. در نمودار شماره یک می‌توانید تغییرات شاخص کل را بررسی کنید. شاخص کل (هم‌وزن) که تأثیر شرکت‌هایی با سرمایه کمتر را ارزیابی می‌کند، طی پنج ماه نخست سال99 با رشد 170درصدی همراه بوده و توانسته است از محدوده 178هزار واحد به 481هزار واحد برسد. این شاخص نیز طی دو هفته اخیر با افت حدود 9درصدی همراه بوده است.

ارزش معاملات روزانه که افزایش و کاهش آن می‌تواند باعث رشد و افت شاخص بورس شود، از ابتدای سال99 تا اواسط مرداد رشد نزدیک به 800درصد را تجربه کرد و از رقم حدود 27000میلیارد ریال به 242000میلیارد ریال رسید که در طول تاریخ بازار سرمایه ایران این رشد از نقدینگی، بی‌سابقه بوده است. از اواسط مرداد نیز این رقم با نوسان‌هایی همراه شد تا اینکه همراه با اصلاح شاخص کل، شاهد افت محسوس ارزش معاملات در بازار بورس بودیم؛ به‌طوری که این رقم تا پایان مرداد به 51000میلیارد ریال رسید. در نمودار شماره دو می‌توانید روند تغییرات ارزش معاملات را بررسی کنید.

افت و اصلاح شاخص بورس با توجه به تـئـوری‌های مالی و اقـتـصادی به‌هیچ‌عنوان غیرطبیعی نیست و در تمام بازارهای مالی بین‌المللی هم در طی یک مسیر صعودی قطعا با موج‌های اصلاحی مواجه می‌شویم. برای مثال طی مدت اخیر که بیماری کرونا بر اقتصاد جهانی و قیمت کامودیتی‌ها تأثیر منفی گذاشته بود، شاهد افت قیمت جهانی نفت و تأثیر آن بر سایر بازارهای مالی بودیم. از مهم‌ترین دلایل بزرگ‌نمایی افت اخیر شاخص بورس می‌توان به نوع رفتار سهام‌داران جدید بازار سرمایه اشاره کرد. بازار سرمایه خواه‌ناخواه طی دو سال اخیر با روند روبه‌رشد و توسعه همراه شده است؛ به‌طوری که بیش از 70درصد از نقدینگی موجود در بازار سرمایه، شامل افراد تازه‌وارد می‌شود. این افراد به‌ندرت تجربه بازار منفی را کسب کرده‌اند، برای همین هم وقتی با موج‌های اصلاحی روبه‌رو می‌شوند، ترس و هیجان بر آن‌ها غلبه کرده و بدون هیچ بررسی و تحلیلی دست به فروش سهام خود می‌زنند. البته هرچند این ناآگاهی و بی‌تجربگی باعث رفتار هیجانی و به‌دوراز انتظار شد؛ ولی قطعا گذرا بوده و این رشد تعداد سهام‌داران را باید به فال نیک گرفت و جای هیچ نگرانی ندارد؛ چراکه دیگر با این رشد تعداد سهام‌دار، دید مسئولان و حتی دید جهانی به بازار سرمایه ایران تغییر کرده است و اینکه روزانه شاهد افراد بیشتری هستیم که درگیر بازار سرمایه هستند نشان از اهمیت و رشد سواد مالی مردم ایران دارد. بنابراین در جهت این رشد و توسعه با توجه به آنکه در ابتدای راه هستیم، قطعا شاهد این نوع رفتارهای هیجانی سهام‌داران خواهیم بود. شاید برای شروع حرکتی ملی جهت رشد و رونق تولید، این اصلاحات هیجانی اولیه در بازار، هزینه‌هایی است که باید پرداخت و آنچه دراین‌بین بیش‌ازپیش باید موردتوجه قرار گیرد، آموزش فرهنگ سهام‌داری به‌دوراز هرگونه هیجان‌ها و ترس است تا این دوران بازار سرمایه نیز همچون سایر دوره‌ها بگذرد؛ به‌طوری که همچنان اقتصاد ایران به روند توسعه و روبه‌رشد بازار سرمایه امیدوار باشد. افزایش شرکت‌‌های موجود در بازار سرمایه و حمایت‌های نظام و دولت، همه و همه نشان از توجه ویژه به این بازار نوپا دارد.اما برخی از کارشناسان دلایل دیگری را برای این اصلاح مطرح کرده‌اند که نظر ما این است هرچند تمام این دلایل بر اصلاح شاخص بورس تأثیر گذاشت؛ ولی بازارهای مالی همیشه در مسیر خود حرکت کرده‌اند و بعد از یک رشد شارپ باید منتظر یک افت شارپ نیز باشیم، همان‌طور که مطرح کردیم این اصلاحات در بازارهای مالی طبیعی است.از مهم‌ترین این دلایل می‌توان به ناهماهنگی مسئولان در اعلام اخبار مربوط به عرضه صندوق ETF دارا دوم اشاره کرد. همین امر باعث شد سهام موجود در این صندوق که گروه پالایشگاهی بود، با افت همراه شود. خبر فروش سهام عدالت به میزان 60 درصد نیز توجه بازار را به خود جلب کرد که طی اخبار رسیده جدید قرار شده است فروش سهام عدالت به‌صورت بلوکی صورت بگیرد تا شاهد فشار فروش سهام عدالت به بازار نباشیم. کاهش حدنصاب سرمایه‌گذاری صندوق‌های درآمد ثابت که این موضوع هم با افزایش سقف سرمایه‌گذاری به 15درصد برطرف شد. کاهش ضریب تعدیل سهام در حساب تضمین مشتریان اعتباری باعث شد بر موج اخبار منفی دامن بزند که این موضوع با ابلاغ جدید سازمان بورس به 20درصد افزایش یافت و این مشکل نیز حل شد. تغییر در زمان معاملات به علت فشار بر هسته معاملات و تقسیم بازار به دو قسمت، از دیگر عوامل مطرح‌شده برای ریزش بازار بود که این مورد هم از ابتدای هفته جاری به حالت قبل بازگشت. همان‌طور که می‌بینید، تمام مشکلات مطرح‌شده برای ریزش بازار نه‌تنها برطرف شده، بلکه حتی در مواردی از حالت قبل از اصلاح هم بهتر شده است؛ برای مثال سقف اعتباری کارگزاری‌ها 5درصد نسبت به قبل افزایش داشته است.در میان موج اخبار منفی که اکثرا مربوط به تصمیمات داخلی سازمان و شورای عالی بورس بود، خبر فشار ترامپ برای اعمال تحریم‌های بین‌المللی و الزام خروج از قطعنامه شورای امنیت، بازار را تحت‌الشعاع قرار داد. این نوع اخبار با توجه به تعطیلات اوایل هفته بعد باعث می‌شود خریداران با قدرت وارد بازار نشوند و جانب احتیاط را رعایت کنند؛ چراکه احتمال می‌دهند ترامپ هرلحظه تصمیمی جدید برای ایران بگیرد. هرچند طی سال‌های اخیر، بازار سرمایه مسیر خود را از ریسک‌های سیستماتیک که مربوط به تحریم‌های آمریکا می‌شود جدا کرده است؛ ولی با توجه به شرایطی که اکنون بازار سرمایه دارد، این اخبار می‌تواند بر تصمیمات سرمایه‌گذاران تأثیر بگذارد.

بازار سرمایه در ایران آینده روشنی دارد، پیش‌تر هم گفتیم که اصلی‌ترین دلیل افت بازار سرمایه، اصلاح شاخص کل بود که امری کاملا طبیعی قلمداد می‌شود. باتوجه به رسیدن به نقاط حمایتی مهم، قطعا شاهد برگشت شاخص کل و افزایش رونق در بازار خواهیم بود؛ چراکه قیمت بسیاری از سهام و صنایع با اصلاحی در حدود 40 تا 50درصد همراه بوده است که می‌تواند نقاط خوب و بدون ریسکی برای خرید سهم باشد. پس اولین و منطقی‌ترین دلیل برگشت بازار، اصلاح شاخص کل و رسیدن به نقاط حمایتی است. دومین دلیل رشد بازار سرمایه، رشد و توسعه بازارهای مالی در ایران است. در حال حاضر در حدود شش میلیون سهام‌دار فعال در بازار سرمایه داریم که این میزان روزبه‌روز در حال افزایش است و این مهم می‌تواند آینده روشن و پرفروغ بازار سرمایه را نوید بدهد. سومین دلیل، کاهش فروش نفت و درنتیجه کاهش درآمدهای ناشی از آن است که باعث توجه بیش‌ازپیش دولتمردان به بازار سرمایه شده تا بتوانند از طریق تأمین مالی از بازار سرمایه به تولید داخلی رونق دهند و باعث افزایش اشتغال و درآمد ملی شوند. اخبار خوب داخل صنایع بورسی، افزایش نرخ کامودیتی‌ها با دلار در محدوده 22هزار تومان، بسیاری از صنایع فولادی و معدنی را برای سرمایه‌گذاری تا پایان سال جذاب کرده است. کاهش نرخ خوراک شرکت‌های پتروشیمی و پالایشگاهی، افزایش سرمایه شرکت‌ها از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها، حمایت‌های دولت و مجلس و بررسی‌های صورت گرفته درخصوص روند شاخص کل و ارزش معاملات، از اخبار مهمی است که باید موردتوجه قرار گیرد. درنتیجه پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال99 بازار سرمایه همچنان جزء بازارهای پیشرو در مقایسه با سایر بازارها باشد.