استراپوکردن عملیاتی مرمتی است که در صورت اضطراری‌بودن ترمیم زیرسازی یک نقاشی دیواری، یا وضعیت نامطلوب آن اثر، نقاشی را به‌همراه لایه زیرین آن به‌طور کامل جدا می‌سازند تا امکان مرمت فراهم شود. البته درباره همه نقاشی‌هایی که از دیواره‌های عالی‌قاپو جدا شده‌اند، این قضیه صادق نیست. در این نشست که به میزبانی دکتر بهشاد حسینی، سرپرست کارگروه حفاظت نقاشی ایکوم، انجام شد، خانم دکتر فریبا خطابخش، رئیس گروه حفاظت و مرمت میراث فرهنگی اصفهان و مدیر پایگاه میراث جهانی میدان امام و مهندس میثم کاظمیان، کارشناس حفاظت و مرمت آثار درباره احتمالات مطرح در این باره توضیح داد. نکته جذاب این گزارش این بود که کارشناسان مربوط در خود کاخ عالی‌قاپو به‌صورت زنده به موشکافی و تشریح موضوع پرداختند.
سابقه جداسازی نقاشی‌ها
در ابتدا، دکتر خطابخش به سابقه بحث درخصوص موضوع پرداخت: «از سال ۸۳ بحثی درباره نقاشی‌های استراپوشده کاخ عالی‌قاپو مطرح شد. این نقاشی‌ها در طبقه چهارم کاخ جمع‌آوری شده بودند. از این سال به شماره‌گذاری و مستندنگاری کامل این نقاشی‌ها پرداختیم.» خطابخش در ادامه بیان کرد: «روی تعدادی از این نقاشی‌ها مرمت آغاز شد؛ ولی با توجه به جزئیات متوجه شدیم که بعضی از این نقاشی‌ها مربوط به کاخ عالی‌قاپو نیستند. این نقاشی‌ها مرتبط با برخی خانه‌های بافت تاریخی اصفهان هستند که در جریان توسعه شهر تخریب شده‌اند؛ ولی پیش از تخریب این نقاشی‌ها را بخش امانی میراث از جای خود خارج کرده است.»
«استراپو » و «استکو » چیستند؟
«استراپو یکی از سه روش جداسازی نقاشی‌هاست. زمانی که لایه رنگ با بستر جدا می‌شود به آن استراپو می‌گویند. ما در عمارت عالی‌قاپو دو روش جداسازی داشتیم: استراپو و استکو. در روش استکو نقاشی به همراه بستر زیرین و لایه گچ آن جداسازی می‌شود.» مدیر پایگاه ثبت میدان نقش جهان در ادامه توضیحات به وقفه‌ای که پس از 1383 به دلیل نبود اعتبار در مرمت نقاشی‌ها ایجاد شد، اشاره کرد: «پس از 1398 و دریافت اعتبار جدید تصمیم بر این شد تا تعدادی از این نقاشی‌های استراپوشده را به جای اصلی خود بازگردانیم.» بر اساس فرمول رنگ محل استقرار اولیه نقاشی‌ها شناسایی شد و تا الان تعداد پنج عدد از این نقاشی‌ها در جای اصلی نصب شده است. خطابخش در باره تعداد نقاشی‌ها توضیح داد: «۴۳ عدد از این نقاشی‌ها استکو بوده و براساس نوع تزیینات احتمالا 40 عدد از این نقاشی‌ها متعلق به عالی‌قاپو است. استراپوها هم 30 عدد هستند که سه عدد از آن‌ها مربوط به این کاخ نبوده و یادگار دوره قاجار است.»
او ابراز امیدواری کرد که روزی بیاید که در اصفهان موزه‌ای ملی احداث شود و نقاشی‌هایی که متعلق به بنای عالی‌قاپو نیستند در یک طبقه آن به نمایش درآیند.
عملیات‌ترمیم و ارتباطات آکادمیک
کاظمیان درباره چگونگی شناسایی محل اصلی نقاشی‌ها اظهار کرد: «به چند فاکتور رنگ زمینه، رنگ قوس بالایی نقاشی‌ها، اندازه و ابعاد قوس‌های بالایی و تزییناتشان استناد شده است. نکته عجیب در این بین، عدم وجود هرگونه مستندات از هیئت ایتالیایی ایزمئو (برداشتن تابلوها در زمان فعالیت‌های مرمتی آنان انجام شده است) درباره محلی که نقاشی‌ها از آن جداشده‌اند، بود.» به هر حال با بررسی فاکتورهای ذکرشده گروه مرمت متوجه می‌شود که پنج تابلوی جداشده فوق‌الذکر متعلق به اتاق انتظار طبقه اول است. پس از انجام مرمت و زیرسازی لازم، طی پروسه‌ای که از 1398 آغاز شد این پنج تابلو در محل استقرارشان قرار داده شدند. کاظمیان در ادامه، توضیحات مبسوطی درباره مراحل کار، از ترمیم گرفته تا نحوه جاگذاری تابلوها، ارائه داد؛ ضمن اینکه مستندنگاری و گزارش عملیات اجرایی برای ثبت به پایگاه تحویل داده شده است. او ضمن نمایش دو قطعه دیگر از این نقاشی‌ها اعلام داشت که محل اصلی این دو قطعه هم شناسایی شده است و عملیات نصب آن‌ها در دستورکار قرار دارد. کاظمیان در خصوص این احتمال که چرا برخی از نقاشی‌ها بدون اینکه نیازی به مرمت یا زیرسازی داشته باشند، برداشته شده‌اند، احتمال نمایش چگونگی کار زیرسازی تاریخی را رد کرد و با نشان‌دادن بخشی از ایوان که فاقد تزیینات است، گفت: «می‌توانستند این بخش زبره را که فاقد تزیینات است، بریزند تا زیرکاری را نشان دهند؛ نه اینکه نقاشی سالم را بردارند.»او همچنین ضمن بیان توضیحاتی درباره یکی از این تابلوهای روی ایوان که به‌صورت پایان‌نامه دانشگاهی تعریف شده است، گفت: «بیشترین همکاری آکادمیک ما در حال حاضر با دانشگاه‌های تبریز و اصفهان است.» کاظمیان افزود: «حضور دانشجویان در اینجا مزیت‌هایی دارد: یکی اینکه، کارهای اینجا پیش می‌رود و دیگر اینکه، دانشجویان با محیط کار واقعی در تماس خواهند بود.»او که خودش دانــش‌آمــوخـتــه دانشگاه بوده و با علاقه فردی و حمایت مجموعه در کار مرمت توانسته است تجارب ارزنده‌ای را به دست آورد، در پایان ابراز داشت: «چنانچه افرادی برای کار پایان‌نامه یا کارآموزی مــرمــت، عــلاقــه‌منــد به حضور در این مجموعه باشند از حضورشان استقبال خواهد شد.»
