به گزارش اصفهان زیبا؛ «در جلسه هم‌اندیشی هیئت‌امنای بازار اصفهان با شهردار و فرماندار اصفهان، بازاریان ۲۰ درخواست خود را از دستگاه‌های اجرایی مطرح کردند و مقرر شد از امروز اطلاع‌رسانی‌های لازم برای ممنوعیت ورود موتورسیکلت‌ها به بازار اصفهان انجام شده و این طرح از هفدهم اردیبهشت سال جاری عملیاتی شود.» این خبر شاید یکی از بهترین خبرهایی بود که امسال به اصفهانی‌ها دادند.
مدتی می‌شود که حضور موتورسیکلت‌ها مقابل بازار قیصریه و حتی داخل بازار، موردنقد کاربران مجازی، فعالان و دوستداران گردشگری است،موتورهایی که علاوه بر آنکه چهره زیبای بازار را مخدوش می‌کنند، گاهی آلودگی صوتی و دود ناشی از اگزوز را نیز به‌همراه دارند.
بر اساس مقاله تحلیل فضایی‌کالبدی بازار اصفهان از سیروس شفقی، بازار اصفهان یکی از بزرگ‌ترین و جالب‌ترین بازارهای شهرهای ایران و حتی جهان اسلام به‌شمار می‌رود. در بین شهرهای بزرگ و سنتی ایران، کمتر شهری، بازاری به باشکوهی بازار اصفهان دارد.
بازار اصفهان، از نظر فعالیت‌های اقتصادی و مبادلات کالا هرگز توان برابری با بازار تهران را ندارد یا از دید طرح فضای معماری و هماهنگی عناصر مختلف و مجتمع‌بودن به پای بازار تبریز، اراک و لار نمی‌رسد؛ لکن از نظر اصالت، قدمت، سنت و چشم‌انداز کلی به بازار کاشان، یزد و قزوین شباهت دارد و از نظر معماری کالبدی با بازار شیراز و قم قابل‌مقایسه است.
بازار اصفهان با چشم‌انداز جغرافیایی، همیشه مقام و منزلت والایی به خود اختصاص داده است؛ ازجمله به‌عنوان بزرگ‌ترین بازار تولیدکننده صنایع‌دستی حداقل از 400 سال قبل در بین شهرهای اسلامی مطرح بوده است. بازار اصفهان درمجموع، به لحاظ موقعیت اقتصادی، اجتماعی، هنری و معماری چنان اهمیت و جذابیتی دارد که در بین بازارهای شهرهای بزرگ اسلامی شاخص و دارای اهمیت جغرافیایی خاصی است.
بازار در ساختمان و بافت شهری، بنیادی است اقتصادی و نهادی است اجتماعی و میراثی است فرهنگی؛ به‌ویژه بازتابی است از هنر معماری در برابر شرایط و مقتضیات اقلیمی و جغرافیایی ایران.محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در گفتوگو با «اصفهان‌زیبا» با اشاره به اینکه مسئله نازیبایی بازار بزرگ اصفهان شامل دو بخش فرسودگی و مداخلات می‌شود، می‌گوید: «در خصوص عامل فرسودگی، می‌توان گفت که سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، در حال مرمت بازار است.این عملیات شامل دو بخش است: پایداری سازه‌ای مانند سبک‌سازی سقف‌ها و غبارروبی و مرمت فضای داخلی بازار، مثل مرمت گچ‌های دیوار، آجرهای شکسته، تبدیل کف بازار از آسفالت به سنگ‌فرش و… .»
به گفته او ،عامل مهم‌تر در نازیبایی‌های بازار، بحث مداخلات است، مداخلاتی مثل سیم‌های برق که با بدترین شکل ممکن در بازار کشیده شده است؛ درحالی‌که باید زیرزمینی کار می‌شد؛ حتی برخی از این سیم‌کشی‌ها به‌وسیله مغازه‌داران ایجاد شده که چهره بازار را مخدوش کرده است.
ایزدخواستی به دیگر مداخلات بازار اشاره و خاطرنشان می‌کند: «برخی دیگر از مداخله‌ها، میخ‌ها و طناب‌هایی است که بازاری‌ها به دیوار می‌زنند یا قطعات چوبی و فلزی اضافه می‌کنند؛ همچنین می‌توان به تابلوهای ناهمگون اشاره کرد که نیاز به سامان‌دهی جدی از سوی دستگاه متولی دارد؛ برای مثال، اداره برق باید بپذیرد که بازار بزرگ اصفهان به‌عنوان ستون فقرات بافت تاریخی اصفهان، اهمیتش به‌عنوان یک سایت جهانی به‌قدری است که باید انشعاب‌های برق را از زیرزمین رد کند؛ همچنین باید مجموعه‌ضوابطی برعهده بازاری‌ها گذاشته شود تا هر مغازه تحت هر شرایط نخواهد دخل و تصرفی در جداره‌های بازار داشته و نیازمند تعهد و ضوابط جدی در خصوص سیما و منظر بازار باشد. قسمتی از مداخله‌ها نیز مربوط به اقسام تصرف‌های غیرقانونی در بازار است. در بازار، برخی تناسب‌ها به‌وسیله احجام ایجاد می‌شود. این تصرف، روی معماری منطقی و سنجیده بازار اثر گذاشته است. همین فضاهای پر و خالی است که بازار را زیبا می‌کند، فضاهایی که به آن‌ها پیرنشین می‌گویند؛ ولی بیشتر آن‌ها به مغازه تبدیل شده‌اند؛ درصورتی که اگر تصرف نمی‌شد، باعث می‌شد بازار بهتر دیده شود و در زیبایی و تنفس بازار ازنظر بصری، مؤثر بود؛ چراکه آن‌قدر فضا در بازار، متراکم و درهم‌تنیده شده است که انسان احساس خفگی می‌کند.»
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان با بیان اینکه این تصرف‌ها حتی درباره سقاخانه‌های بازار نیز اتفاق افتاده است، توضیح می‌دهد: «حدود دو سال و نیم است که سازمان نوسازی، روی مرمت سقاخانه‌ها به‌خصوص سقاخانه‌های بازار دست گذاشته است، سقاخانه‌هایی که بیش از نیم‌قرن رها و فرسوده شده و یکی از عوامل نازیبایی بازار بود.فرسودگی قدیمی سقاخانه‌ها باعث شد عملیات مرمتشان نیز سخت باشد؛ حتی دخل و تصرفاتی در خود سقاخانه‌ها صورت گرفته که پاک‌سازی‌اش سخت است.»
به گفته او، راسته اصلی بازار بزرگ، یعنی حدفاصل میدان نقش‌جهان تا میدان امام‌علی(ع) طی 20 سال گذشته به‌وسیله سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، مرمت شده و قطعه پازل‌های باقی‌مانده در انشعاب‌های بازار، در حال تکمیل است. درهرحال جنس کار، در توان سیستم دولتی نیست و بهترین کار این است که هیئت‌امنا که جنس بازاری‌ها هستند، با گفتوگو این مشکلات را حل و فرهنگ‌سازی کنند؛ چراکه هرچه بازار نازیباتر شود، ضرر اصلی به بازاری‌ها می‌رسد. هیئت‌امنا زبان بازاریان است.
50 آسیب در بازار
مصطفی نباتی‌نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان، با اشاره به تاریخچه شکل‌گیری هیئت‌امنای بازار بزرگ اصفهان به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «بعد از اینکه مرکز پژوهش‌ها مطالعات بازار را انجام داد و حدود 50 آسیب در حوزه‌های مختلف امنیتی، کالبدی، اقتصادی و…به‌دست آمد، شورای شهر، پیگیری‌ها و نامه‌نگاری‌ها را با استانداری انجام و مسئله و راه‌حل پیشنهادی را ارائه داد. پیشنهاد شورای شهر، تشکیل هیئت‌امنا از دل بازار طی فرایندی دموکراتیک بود؛ نهادی که بتواند مشکلات بازار را مطالبه‌گری کند؛ بنابراین فرمانداری در برگزاری این انتخابات کمک کرد؛ شهرداری دبیرخانه اجرایی انتخابات بود و بعد از آنکه فراخوان این انتخابات میان کسبه و بازاری‌ها صورت گرفت و نام‌نویسی کردند، بین آن‌ها براساس نواحی، انتخابات انجام شد. ۱۱ نفر عضو اصلی و تعدادی نیز علی‌البدل و بازرس، مجموع منتخبان این انتخابات بودند که در حال ثبت سمن خود در فرمانداری هستند تا فرایند ثبت حقوقی خود را طی کنند. در سال‌های آتی مجمع‌عمومی دارد، هر دوره‌ای باید انتخابات برگزار شود. تلاش بر این است که نظمی به بازار داده و از جهت کالبدی و فرهنگی احیا شود. بازار قلب شهر زندگی ماست و اگر بازار حالش خوب نباشد، حال شهر هم خوب نیست.»
او با اشاره به اینکه بازار اصفهان می‌تواند به‌عنوان برند گردشگری باشد، توضیح می‌دهد: «باید ظرفیت پذیرش گردشگر بازار اصفهان را به‌طور مستمر ارتقا دهیم تا شهروندان و گردشگران در بازار حس خوب داشته باشند. در طول این سال‌ها بازاری‌ها باید تک‌تک مطالبه‌های خود را دنبال می‌کردند و تصور می‌شد دنبال منافع شخصی خود در راسته یا تیمچه هستند؛ ولی هیئت‌امنا این مشکلات را لیست و اولویت‌بندی کرده و براساس آن پیگیری می‌کند؛ مثلا موتورسیکلت در کل مسائل و بحران‌های بازار، اولویت اول هیئت‌امنا بود که پیگیری‌های مجدانه داشتند؛ هرچند همه مسائل مربوط به موتورسیکلت در بازار، هنوز حل نشده است؛ چراکه باید توسعه زیرساخت داشته باشیم. توسعه براساس نیاز شکل می‌گیرد. این نیاز تاکنون نبوده است.موتورسیکلت‌ها به جای بیرون از بازار، درون بازار بودند. وقتی بیرون از بازار مستقر شوند، توسعه زیرساخت به‌همراه می‌آورد و مدیریت شهری باید در این راستا قدم بردارد؛ البته راه‌حل‌های دیگری نیز چون حمل‌ونقل هوشمند و ترکیبی بار یا استفاده از وسایل نقلیه عمومی می‌تواند به مسئله موتورسیکلت در بازار کمک کند. به نظر می‌رسد با راه‌افتادن خط دو مترو، بخشی از بازاریان، مترو را جایگزین موتورسیکلت کنند.»
بازاری که رها شده است
در این خصوص عباسعلی عباسی، رئیس هیئت‌امنای بازار اصفهان،به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «بازار 12 کیلومتر این شهر را تشکیل می‌دهد، بازاری که نزدیک به 40 سال رها شده بود و هیئت‌امنا نمی‌تواند یک‌شبه، همه مشکلات و چالش‌هایش را حل کند، چالش‌هایی که شورای شهر بیش از 50 موردش را آسیب‌شناسی کرده است و باید کم‌کم رفع شود؛ مثل مسئله موتورها در بازار که البته فقط 50 درصد این مشکل رفع شده است، موتورهایی که در بازار به مردم آسیب می‌زد و حتی یک مورد فوتی بر اثر حرکت موتور در بازار داشتیم؛باوجوداین برخی بازاری‌ها هنوز راضی نشده‌اند موتور به بازار نیاورند؛ چراکه هنوز برخی زیرساخت‌های لازم مثل پارکینگ با شرایط مناسب امنیتی برای این کار وجود ندارد و نیازمند پیگیری شهرداری است؛ هرچند شهردار و شورای شهر فعلی، دلسوزانه مسائل بازار را دنبال کردند.»
او با اشاره به اینکه اگر 12 کیلومتر بازار، توی شهر بود، چند نیروی راهور بر آن نظارت می‌کردند، درحالی‌که نیروی انتظامی هنوز 12 کیلومتر بازار را جزو شهر نمی‌داند، می‌گوید: «مسائل بازار فقط به موتور محدود نمی‌شود. برنامه بعدی هیئت‌امنا، سد معبر است. برخی مغازه‌داران تا وسط بازار آمده‌اند که از نظر شرعی و قانونی حق دیگران را ادا نکرده‌اند؛ حتی کاسب‌هایی را می‌بینیم که در گوشهوکنار بازار، دست‌فروشی می‌کنند. عده‌ای می‌گویند باید دست‌فروشی جمع شود؛ من هم موافقم؛ ولی کجا بروند؟ مسئولان شهر باید برای آن‌ها مکانی را در نظر بگیرند؛ همچنین هرچند سال گذشته میراث‌فرهنگی، پیشنهاد بنرهای ایستاده را داد، همچنان شاهد نصب بنر به دیوارها هستیم. بازار اصفهان بزرگ است و وسعتش از میدان نقش‌جهان تا میدان امام‌علی(ع) است و هیئت‌امنا به‌تنهایی نمی‌تواند از پس همه مسائل و مشکلات بربیاید و نیازمند فرهنگ‌سازی است. کابل‌های برق آویزان و سقف‌های فرسوده‌ای که غبارروبی نشده‌اند، درشأن بازاری که اقتصاد شهر را برعهده دارد، نیست.»
اغتشاش بصری بازار
عبدالسبحان راتبی، معمار، درباره نازیبایی‌های بازار به «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: «کابل‌های برق آویزان، آسیب‌شناسی کالبدی بدنه بنا در پایین‌دست و بالادست، آسیب‌های اجتماعی چون سدمعبر و دست‌فروش‌ها در گوشهوکنار بازار، کف‌سازی بازار و تصرف سقاخانه‌ها به‌وسیله مغازه‌ها ازجمله نازیبایی‌های بازار است؛ حتی می‌توان به حفاظ‌های امنیتی در مقابل امامزاده‌هایی که در بازار است، اشاره کرد. تابلوهای مغازه‌ها هرکدام برای خود، سازی می‌زنند؛ درحالی‌که در شهر، سامان‌دهی بصری تابلوهای شهری را داریم. در بازار، حتی سایه‌بان‌ها نیز یکسان نیست. شاید تنوع اجناس و مصالح، این بلا را بر سر بازار آورده است. گاهی هم می‌بینیم در میان ادویه‌فروش‌ها شغل دیگری کاسبی می‌کند یا مغازه‌هایی که از دو سمت بازار، در دارند، گاهی یکی از درهای خود را می‌بندند و دیوار می‌کشند؛ حتی می‌توان به برخی سراها و تیمچه‌ها نیز اشاره کرد که در بیشتر اوقات درشان به روی شهروندان و گردشگران بسته است و مردم با ناامیدی با درهای بسته روبه‌رو می‌شوند.»
او با اشاره به اینکه این اغتشاش‌های بصری نمی‌گذارند زیبایی‌های بازار را ببینیم، خاطرنشان می‌کند: «ریتم، یکی از مواردی است که باعث زیبایی بازار می‌شود؛ اما اغتشاش‌های بصری، جلوی دیدن ریتم و لذت‌بردن از آن را می‌گیرد. نورپردازی مناسب، می‌تواند به زیباترشدن ریتم‌ها و زیباشدن بازار، کمک کرده و جلوه‌های معماری و ریتم را تشدید کند.با این توضیح‌ها، بازار بزرگ اصفهان نیازمند توجه از جانب مسئولان، مردم و به‌ویژه بازاری‌هاست؛ المان‌های زیباشناختی در بازار، به برند گردشگری، فروش بیشتر، بازاریابی و سایر موارد اقتصاد گردشگری کمک می‌کند تا نبض بازار بیش ازپیش بزند.»
