به گزارش اصفهان زیبا؛ باروري يا توانايي داشتن فرزند و موفقيت در فرزندآوری، یکی از مهمترین اتفاقات زندگی مشترک برای همه زوجین است. نقطه مقابل آن يعني ناباروري با ايجاد اختلال در توليدمثل، همیشه پيامدهاي متعدد و اغلب ناخوشایندی را برای زوجين ایجاد می‌‌کند.
راضیه پورکاظمی، دکتری بهداشت باروری و کارشناس باروری سالم و جمعیت مرکز بهداشت شماره 2 اصفهان با اشاره به این موضوع، در ادامه به دلایل ناباروری و راهکارهای رفع آن پرداخت:
به طور کلی، احتمال ناباروری زمانی قوت می‌گیرد که زوجین از هیچ روش جلوگیری از بارداری استفاده نکنند، ولی باردار نشوند.
اما، باروری در زنان و مردان تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد.
این عوامل اکثراً به سبک زندگی افراد بر می‌گردد که از جمله می‌توان به چاقی، مصرف سیگار، قلیان، الکل، مواجهات شغلی و… اشاره کرد.
سبک زندگی و باروری: سبک زندگي سالم براي زوجین، يك گام مهم براي رسيدن به هدف مشترک، يعني داشتن كودك سالم است.
رژيم غذايي خوب، ورزش منظم، ترک عادات نامطلوب، نظم خواب و آرامش روحی و معنوی به زوجین كمك خواهد كرد تا آمادگي داشتن دوره‌های بارداری خوب، فرزندانی سالم و زندگی گرم و شیرین را کسب کنند.
حال بهتر است بدانید عوامل تاثیرگذار و دلایل ناباروری چیست و چگونه می‌توان از آن پیشگیری کرد.
سيگار كشيدن
مدت زمان لازم برای باردار شدن يك خانم سيگاري دو برابر يك خانم غيرسيگاري است.
سيگار احتمال سقط خود‌به‌خودي و ديگر عوارض بارداري از جمله زايمان زودرس، تاخير رشد داخل رحمي جنين، مشكلات سلامت شيرخواران و مرگ ناگهاني شيرخوار را افزايش مي‌دهد.
همچنين سيگار شانس موفقيت درمان‌هاي ناباروري را كاهش مي‌دهد.
وزن غیرایده‌آل
تخمك‌گذاري در خانم‌هايي كه وزن خیلی زیاد يا وزن خيلي کم دارند، نامنظم بوده و یا مختل می‌شود.
چاقي باعث سيكل‌هاي نامنظم قاعدگي، افزايش احتمال ناباروري، افزايش خطر سقط خود‌به‌خودي و كاهش موفقيت درمان‌هاي ناباروري خواهد شد.
تغذيه نامناسب
یک رژیم غذایی مناسب حاوی مقادیر مناسب پروتئین، فیبر، انواع ویتامین‌ها و املاح می‌تواند در بهبود باروری مؤثر باشد. این عوامل نه تنها بر باروری و تولیدمثل اثر می‌گذارند، بلکه بر سلامتی فرد نیز مؤثر هستند.
کمبود مواد مغذی اصلی و تغذیه نادرست از عوامل مهم کاهش تخمک‌گذاری و ناباروری در زنان جوان است.
بیماری‌هایی مانند دیابت، پرکاری و کم کاری تیروئید که باعث اختلال در تخمک‌گذاری می شوند، موجب نقص در سوخت و ساز شده که با رژیم غذایی صحیح می توان تا حدی از ابتلا به آنها جلوگیری کرد.
تغذیه می‌تواند روی کیفیت اسپرم)شکل و فعالیت( و تعداد آن تأثیر بگذارد.
آنتی‌اکسیدان‌ها محافظ سلول‌های بدن از جمله تخمک و اسپرم بوده و از تخریب آنها جلوگیری می‌کنند.
همچنین بر اساس اصول طب ایرانی، رعایت اصول صحیح غذا خوردن علاوه بر حفظ سلامتی و پیشگیری از بروز بیماری از جمله ناباروری، جهت درمان بسیاری از بیماری‌ها مثلا بیماری‌های گوارشی مانند رفلاکس و… نیز مؤثر است.
مواد محرک، مکمل‌ها، الکل
مواد محرکی مانند ماري جوانا و كوكايين و مکمل‌های بدنسازی مي‌توانند روي باروري زنان و مردان(هر دو) تاثیرگذار باشند. همچنين اين مواد روي سلامت جنين اثر مي‌گذارند.
برخي از مكمل‌هايي كه براي بدنسازي استفاده مي‌شوند، ممكن است حاوي مقادير زيادي از هورمون‌هاي مردانه(تستوسترون و مشتقات آن) باشند.
اين تركيبات روي توليد اسپرم سالم به طور قابل ملاحظه‌اي اثر گذاشته و همچنين ممكن است روي توليد هورمون زنانه نيز تاثير داشته باشند.
مصرف الکل اثر منفی بر باروری و سلامت جنین دارد. استفاده از الکل در دین اسلام به دلیل اثرات منفی بر سلامت فردی و اجتماعی آن حرام و ممنوع است.
الکل باعث اختلال در سوخت و ساز کبد و برهم زدن تعادل هورمونی در زنان و مردان می¬شود.
علاوه بر این مصرف الکل در زنان باعث تأخیر در بلوغ تخمک و کاهش کیفیت آن و افزایش احتمال سقط و ناهنجاری جنین می‌شود.
عوامل شغلی
رانندگي طولاني‌مدت با وسايل نقليه سنگين، كيفيت اسپرم را تحت تاثير قرار مي‌دهد.
اگر شغل مرد به گونه‌ای است که باید به مدت طولانی در جایی بنشیند، در محل کار و محل نشستن او باید جریان هوا برقرار باشد. کار و نشستن طولانی مدت اشتباه است.
حمام داغ طولاني مدت، سونا، وان داغ، تماس مستقیم لپ‌تاپ با نواحی فوقانی پاها و لباس زير تنگ نیز باعث ایجاد ناباروری می‌شود.
استرس
استرس و چالش‌های روحی نه تنها باعث ناباروری می‌شود، بلکه خود ناباروري نیز سبب ایجاد استرس می‌شود.
فشار روحي ناباروري تقريباً معادل ابتلا به سرطان يا مرگ يكي از نزديكان در نظر گرفته مي‌شود.
همسرانی كه استرس و مشكلات روحي ناشي از ناباروری را تجربه مي‌کنند، گاهي اوقات در ارتباط با يكديگر دچار مشكل خواهند شد.
استفاده از روش‌هاي مناسب برای کاهش استرس نتايج درمان‌هاي ناباروري را بهبود مي‌بخشد.
بايد به خاطر داشت که نمی‌توان همه فشارهاي روحي را حذف کرد، اما می‌توان زماني را براي آرامش اعصاب اختصاص داد.
افراد در هر شغل و مسئولیتی باید زمانی را برای بُعد فردی زندگی خود اختصاص دهند.
مطالعه، قدم زدن، عبادت، نجوا و درددل با یگانه منبع قدرت و محبت دنیا، انجام امور آرامش بخش مانند رسیدگی به گلدان یا نقاشی، طبیعت‌گردی، تنفس‌های عمیق و با تمرکز، گوش دادن به آواهای ملایم، صحبت و تبادل پیام با دوستان، شکرگذاری و توجه به نعمت‌های پیدا و پنهان خداوند، پرهیز از دنبال کردن اخبار منفی، کاهش استفاده از فضای مجازی به‌خصوص کانال و صفحاتی که انرژی منفی منتقل می‌کنند، پرهیز از کینه‌توزی، اشتغالات ذهنی مخرب، حسرت و مقایسه زندگی خود با دیگران، فکر درباره هدف زندگی و معنایابی از راه های دستیابی به آرامش اعصاب است.
علاوه بر این یکی از ابعاد مهم سلامتی، سلامت معنوی است. زوجینی که تصمیم به داشتن فرزند دارند، باید به مسائل معنوی از جمله غذای حلال و دوری از مال حرام یا شبهه ناک، ترک امور حرام، انجام واجبات، کنترل نگاه و چشم‌ها از تصاویر و دیدنی‌های مستهجن، رعایت حدود در ارتباط با نامحرم، پرهیز از شکستن دل دیگران و تلاش برای افزایش محبت، شاد کردن دل اطرافیان به خصوص والدین خود و همسر و کودکان، رسیدگی به همسایگان و رفع گرفتاری از نیازمندان و… توجه کنند.
آنها باید بدانند هرچقدر آمادگی و پیرایش معنوی آنان در دوران قبل از بارداری و بارداری بیشتر باشد، فرزند آنان از روحیات و اخلاق بهتر و امکان رشد بالاتری برخوردار خواهند بود.
داروها
برخي از مواد نظير ژل‌هاي توليد شده از مواد نفتي، وازلين و رنگ‌های شیمیایی حاوی سرب و… براي اسپرم سمي هستند و توصیه می‌شود تا حد امکان از تماس با آنها پرهیز شود.
داروهايي نظير استرویيدها، داروهاي زخم معده، داروهای بيماري قلبي و آنتي‌بيوتيك‌ها با توليد اسپرم تداخل دارند. لذا از مصرف خودسرانه داروها پرهیز کنید.
توصیه‌های تغذیه‌ای برای افزایش قدرت باروری از دیدگاه طب ایرانی
با توجه به دیدگاه کل‌نگر طب ایرانی و توجه به همه اعضای مهم بدن در مقوله باروری، در مدت اقدام به بارداری باید غذاهایی مصرف شود که برای قلب، مغز، کبد و… مفید بوده و همه بدن را تقویت کند: نخود‌آب، مربای هویج، مربای گل‌سرخ، حلوای زردک یا هویج، میگو، شیربادام، شیربرنج، خورشت بامیه، خورشت به، انواع کباب، سوپ جو، مویز، انجیر، انگور، سیب و بادا. توصیه می‌شود.
در این دوران از انواع ترشیجات، فست‌فودها، غذاهای کنسروی و کارخانه‌ای حاوی مواد نگهدارنده، غذاهای سنگین و مانده اجتناب شود.
تدابیر خواب
خواب زودهنگام و کافی و سحر‌خیزی از اصول حفظ سلامتی است. توجه به این نکته در امر تخمک‌گذاری از اهمیت ویژه ای برخوردار است چر‌اکه سیکل هورمونی بدن با نظم خواب، تنظیم می شود. زوجین باید از دیرخوابی و روزخوابی پرهیز کنند.
ورزش
ورزش نقش مهمي در سلامت عمومي دارد. ورزش احساس خوبي ايجاد مي‌كند، خواب را بهبود مي‌بخشد، سوخت و ساز بدن را افزايش مي‌دهد، به كنترل وزن كمك کرده و حملات قلبي، سكته‌هاي مغزي، بیماری قند و برخي سرطان‌ها را كاهش مي‌دهد.
چهار جلسه ورزش30-20 دقیقه‌ای متوسط در هفته مي‌تواند وزن را در محدوده خاص نگه داشته و باروري را به حداكثر برساند.
با توجه به اینکه ورزش‌های خيلي شديد، در فرایند باروری اثر دارد، باید از آن پرهیز کرد.
روزانه 30 دقيقه پياده‌روي تند(یا ورزش هوازی) براي بهره‌مندي از تمام فوايد ورزش كافي است.
لازم به ذکر است ورزش در صورتی برای فرد مفید است که منجر به افزایش خفیف ضربان قلب، اندکی تعریق به همراه حس نشاط و سبکی باشد در غیر این صورت باید قطع شده و بعد از کمی استراحت از سر گرفته شود.
پوشش بیمه
خوشبختانه با پیشرفت‌های علمی، اغلب موارد ناباروری، قابل درمان هستند و زوجین نابارور نباید دچار ترس و دلهره شوند.
در کشور ما نیز درمان ناباروری همپای علم روز جهان نسبت به دهه‌های گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است و دسترسی به خدمات درمان ناباروری از طریق مراکز تخصصی درمان ناباروری در سراسر کشور میسر شده است.
امروزه در تمام استان‌های کشور مراکز درمان ناباروری با امکانات و روش‌های پیشرفته درمان ناباروری وجود دارد و زوجین نابارو می‌توانند از خدمات درمانی ناباروری با پوشش بیمه‌ای استفاده کنند.
اغلب مراکز ناباروری با بیمه‌های تامین اجتماعی، خدمات درمانی و نیروهای مسلح برای ارائه خدمات ناباروری قرارداد دارند.
توجه داشته باشید اقدام زودتر به بارداری باعث می‌شود مشکلات باروری زودتر شناسایی و سریع‌تر درمان شود تا فرصت‌های فرزندآوری از دست نروند. لذا توصیه می‌شود زوجین بعد از شروع زندگی مشترک اقدام به فرزندآوری کنند.
