به گزارش اصفهان زیبا؛ آتش زبانه می‌کشد و خیلی زود، همه‌چیز را با خاک و خاکستر یکی می‌کند. صدای سوختن ساقه‌های نازک جو و گندم مزرعه را پر کرده و حلقه‌های زمخت و تیره دود به آسمان رسیده است.
فاصله اولین جرقه تا به خاکسترنشستن ته‌مانده محصول، شاید چنددقیقه بیشتر نباشد و پس از آن، باد خاکسترها را به این‌طرف و آن‌طرف می‌برد تا پیرامون زمین را آلوده کند. سوزاندن بقایای خرمن از سوی کشاورزان یک رسم دیرینه است و همچنان نیز صورت می‌گیرد؛ کشاورزانی که بعد از برداشت محصول خود، باقی‌مانده آن را به آتش می‌کشانند تا زمین را برای کشت بعدی آماده کنند.
سوزاندن خرمن درحالی توسط کشاورزان رخ می‌دهد که بسیاری از کارشناسان حوزه کشاورزی و محیط‌زیست معتقدند این مسئله می‌تواند تبعات زیادی را به همراه داشته باشد و ضمن افزایش مصرف آب در آبیاری، به خاک نیز آسیب جدی می‌زنند.
بررسی نتایج تحقیقی تحت‌عنوان «بررسی آلاینده‌های هوا ناشی از سوزاندن کاه و کلش برنج در مزارع» که در اولین همایش سراسری محیط‌زیست، انرژی و پدافند زیستی منتشر شده است، نشان می‌دهد که اقدام به سوزاندن کاه و کلش در مزارع ازسوی کشاورزان باعث تولید انواع آلاینده‌های خطرناک و سمی و بروز آلودگی شدید هوا و ایجاد ناراحتی و بیماری‌های تنفسی برای مردم استان می‌شود.
بسیاری از کشاورزان گمان می‌کنند با سوزاندن کاه و کلش، آفت‌های به‌جامانده در ساقه گیاه برنج نظیر کرم ساقه‌خوار برای زراعت سال آینده از بین می‌رود؛ این در شرایطی است که تحقیقات انجام‌شده در این زمینه کاملا این ادعای کشاورزان را رد می‌کند و جالب اینکه با این کار، صدمات جبران‌ناپذیری بر خاک مزارع، هوا، انسان و در کل محیط‌زیست وارد می‌شود.
وجود کاه برای خاک مفید است
آتش‌سوزی مزارع این روزها به قوت ادامه دارد؛ کافی است سری به مزارع اطراف خود بزنید تا با شعله‌های گسترده آتش مواجه شوید.
آن‌طور که مجتبی شادلو، رئیس اتحادیه باغداران به «خبرآنلاین» گفته است: «وجود کاه و کلش در زمین‌های کشاورزی بسیار مفید است؛ چون می‌توانند به‌عنوان علوفه مورداستفاده دام قرار بگیرد و هم می‌تواند در تولید کود مؤثر باشد؛ همچنین برای مبارزه با کرم ساقه‌خوار نیز راه‌های متعددی وجود دارد.»
دراین‌باره مسعود برهانی، استادیار گروه تحقیقات مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» با اشاره به اینکه کشاورزان به‌منظور کنترل آفات اقدام به آتش‌سوزی خرمن می‌کنند، می‌گوید: «این درحالی است که خاک، موجودی زنده است و گونه‌های مختلفی از میکروارگانیسم‌ها در آن وجود دارند که به‌طورمستقیم در باروری و حاصلخیزی زیستی آن و همچنین چرخه مواد غذایی نقش دارند؛ بنابراین خاک بدون میکروارگانیسم، یک بافت مرده است.»
آن‌طور که استادیار گروه تحقیقات مرتع مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان می‌گوید: «در خاک موجودات زنده‌ای زندگی می‌کنند که شرایط آن را برای کاشت مناسب می‌کنند؛ مثل کرم‌های خاکی که از آن‌ها کود نیز تولید می‌شود. این کرم‌ها از ضایعات گیاهان تغذیه می‌کنند؛ درحالی‌که آتش‌زدن مزارع منجر به مرگ آن‌ها می‌شود.»
لزوم توجه به راهکارهای بیولوژیک
سوزاندن زمین بعد از برداشت محصول به رسم دیرینه‌ای بین کشاورزان تبدیل شده است که در این هوای گرم و آلوده، تبعات زیست‌محیطی دیگری را هم در بر دارند. برهانی اما معتقد است که به جای سوزاندن مزارع، کشاورزان می‌توانند از راهکارهای بیولوژیک برای دفع آفات استفاده کنند؛ مثل «تراکم کشت و استفاده از شکارگرهای طبیعی که معمولا از لارو یا تخم آفات نیز تغذیه می‌کنند و می‌توانند جمعیت آن‌ها را از این روش کاهش دهند؛ همچنین می‌توانند آفات بالغ را نیز کاملا شکار کرده و با ازکارانداختن اندام‌های درونی آن‌ها، گلخانه را از وجود آفات پاک کنند. باید به سمت‌وسوی کشاورزی نوین حرکت کرد تا هم بتوان محصولات سالم تولید و هم از آسیب‌زدن به خاک جلوگیری کرد.»
آن‌طور که این کارشناس حوزه کشاورزی می‌گوید: «سوزاندن بقایای محصولات کشاورزی می‌تواند منجر به افزایش مصرف آب نیز شود؛ چراکه خاکستر دارای بافت خاصی است و ممکن است بر ساختار و شاکله خاک تأثیر بگذارند و اجازه نفوذپذیری درست به آب را ندهند.»
سوزاندن خرمن‌ها درحالی انجام می‌شود که سوزاندن بقایای گیاهی در مزارع پس از برداشت محصول ممنوع است و متخلف حسب مورد به جزای نقدی درجه 6 موضوع ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی محکوم خواهد شد؛ همچنین برابر ماده ۲۰ قانون هوای پاک، آتش‌زدن بقایای محصولات کشاورزی در مزارع خلاف قانون است و با متخلفان به‌عنوان مجرم برخورد خواهد شد.
