به گزارش اصفهان زیبا؛ «مسئول پاسخگویی نسبت به وضعیت فعلی فرونشست در کشور وجود ندارد. یکی از اولویت‌های ما در کمیسیون تدوین قانونی برای آن است؛ امیدواریم با تدوین این قانون برنامه‌ریزی‌های جامعی انجام شود.» حرف آخر را همین اول زد.
نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی می‌گوید قانونی وجود ندارد؛ لذا مسئول پاسخگویی هم وجود ندارد و فعلا باید منتظر بمانیم. اما تا چه زمانی و کی قرار است قانونی در این زمینه تدوین و تصویب شود؟ حامد یزدیان می‌گوید: «در آینده نزدیک»؛ این آینده نزدیک اما برای استانی که در آستانه بحرانی خطرناک و فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر زیست می‌کند، خیلی دور و دیر است. همین چندروز پیش بود که رئیس بخش زلزله‌شناسی راه و شهرسازی کشور گفت: «بر اساس برآوردهایی که داشتیم حدود ۱۴۵ هزار هکتار از محدوده شهری و حاشیه‌های شهر اصفهان درگیــر فرونشست زمین هستند و محدوده‌های شمالی اصفهان سالانه ۱۵ تا ۱۸ سانتی‌متر نشست می‌کند.» این بحران که علی بیت‌اللهی از آن با عنوان «ابربحران» در اصفهان نام می‌برد و یزدیان معتقد است هنوز تبدیل به ابربحران نشده، اگر زود به داد آن نرسیم، تبدیل به ابربحران خواهد شد، زندگی یک‌میلیون نفر را در معرض خطر قرار داده است و این زخم در حالی پیشرفت کرده و عمیق و عمیق‌تر شده که کارشناسان از اوایل دهه هشتاد درباره‌اش هشدار داده بودند؛ اما کسی جدی نگرفت. هنوز هم جدی گرفته نمی‌شود و تناقضِ تراژدی‌طور آنجا شکل می‌گیرد که حالا دیگر همه، حتی مردم استان هم، نسبت به خطرات این بحران آگاه شده‌اند.
نبود قانون و متولی مشخص در بحث فرونشست اصفهان
خلأ قانونی درباره بحران فرونشست در کشور و به‌ویژه استان اصفهان دست تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان را هم بسته است. حامد یزدیان تأکید می‌کند که هر تصمیمی گرفته شود، باید پشتوانه قانونی داشته باشد تا پس‌لرزه‌هایش مشکل‌ساز نشود: «باید قانون مشخص باشد تا اگر یک منطقه مسکونی در اثر فرونشست خالی از سکنه شد، دستگاهی که باید خسارت بدهد، مشخص شود. به‌نظرم تا دستگاه متولی فرونشست مشخص نشود و وحدت رویهای ایجاد نشود، وضعیت بهبود پیدا نمی‌کند. در سال‌های اخیر سازمان زمین‌شناسی بیشتر پیگیر مباحث فرونشست بوده است؛ اما باید وحدت رویهای بین دستگاه‌های مختلف اجرایی داشته باشیم.
باید مسئله مطالعات در این زمینه سامان‌دهی شود. بخشی از شناخت مشکل و پیگیری موضوع از طریق علمی و ارائه راهکار مشخص خواهد شد و در تصمیم‌گیری‌های آینده اثرگذار خواهد بود. البته همه این‌ها به‌نظرم به بحث نداشتن قانون و نداشتن متولی مشخص و پراکنده‌کاری‌ها در بحث فرونشست مربوط است که یک مبحث جدی و مهم است و اگر به آن نپردازیم عواقب فرونشست، سنگین و شاید جبران‌ناپذیر خواهد بود.»
نکته جالب و قابل‌تأمل ماجرا اینجاست که اصفهان پله‌پله تا ملاقات زیرِ زمین می‌رود؛ اما روی زمین و در عمارت باشکوه بهارستانِ تهران، هنوز حتی مشخص نشده که موضوع فرونشست در کدام کمیسیون‌های مجلس باید مطرح شود! یزدیان این را می‌گوید و پیش‌بینی می‌کند که احتمالا به «کمیسیون عمران یا آب» خواهد رفت؛ البته اگر اصفهان‌ستیزان و جاهلان نسبت به بحران آب و فرونشست اصفهان اجازه بدهند.
مشکلات اصفهان را عالمانه تبیین و تکرار نکرده‌ایم
از نماینده استان اصفهان درباره این گزاره که می‌گویند مسئولان استانی و نمایندگان اصفهان در دوره‌های مختلف نتوانسته‌اند از حق این استان در سطح ملی دفاع کنند و به‌نوعی کم‌کاری کرده‌اند و از سوی دیگر نمایندگان سایر استان‌ها در مقابل سیاست تسامح اصفهان، مدام پیشروی کرده و حتی در مقاطعی واکنش‌های تند داشته‌اند، سؤال می‌کنیم.
پاسخ آقای نماینده به این پرسش «اصفهان‌زیبا» انکار کم‌کاری و اصفهان‌ستیزی نیست؛ بلکه به‌نوعی آن را تأیید می‌کند: «فضای اصفهان‌ستیزی در بین استان‌ها از قبل وجود داشته است. الان هم وجود دارد. شاید بتوان آن را به عدم درک شرایط استان اصفهان از سوی استان‌های دیگر تعبیر کرد. به‌هرحال این فضا وجود داشته و دارد و نمایندگان استان در ادوار مختلف روش برخورد با این فضا را متفاوت دیده‌اند. نمی‌خواهم کسی را قضاوت کنم؛ ولی تجربه حضور چندماهه بنده در بهارستان مؤید این موضوع است که متأسفانه در سال‌های اخیر مشکلات را عالمانه تبیین و تکرار نکرده‌ایم؛ شاید چون متخصصان امر در مجلس نبوده‌اند و نمایندگان استان‌های دیگر هم از روی جهل نسبت به عمق بحران در استان اصفهان، ادعاهایی را مطرح کرده‌اند.»
باید برای شرایط خاص و خطرناک استان اصفهان راهکار بدهیم
خب حالا چه باید کرد؟ یزدیان در پاسخ به این سؤال بازهم تأکید می‌کند که باید شرایط را «تبیین» کنیم: «باید بتوانیم موضوع و خطری که استان را تهدید می‌کند، تبیین کنیم. باید راهکار ارائه بدهیم و البته مسیری را برویم که به تقابل و عناد با استان‌های دیگر منجر نشود.»
این نماینده اصفهان در مجلس که عضو کمیسیون آب و کشاورزی هم هست، می‌گوید که در این چندماه از هر فرصتی برای رایزنی و صحبت با نمایندگان سایر استان‌ها جهت توضیح و تبیین شرایط خاص زیست‌محیطی استان اصفهان استفاده کرده و توانسته درحد بضاعت برخی را مجاب و آن‌ها را نسبت به خاص‌بودن این شرایط قانع کند؛ اما هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب که تبدیل‌شدن بحران‌های استان اصفهان به یک دغدغه ملی است، فاصله وجود دارد.
الزام به فهم مشترکی در خصوص بحران فرونشست اصفهان
اما در آخر بحث، به اول ماجرا می‌رسیم. چرا با وجود تمام هشدارها که جرقه آن هم از اوایل دهه 80 زده شد، آن‌قدر بی‌توجهی نسبت به مسئله فرونشست اصفهان صورت گرفت که حالا به این مرحله خطرناک رسیده‌ایم؟ پاسخ یزدیان این است که «خب آن‌وقت‌ها خطر این‌قدر حاد و وخیم و نزدیک نبوده است. فرونشست بیشتر در دشت‌ها بوده؛ ولی حالا چندسالی است که به سکونتگاه‌های شهری هم رسیده و قابل‌مشاهده است و همه متوجه تهدید موجود شده‌اند. با این وجود متأسفانه فهم مشترکی دراین‌باره توسط دستگاه‌های مختلف و حاکمیت شکل نگرفته است.»
به مدیریت مصرف و تقاضا نیازمندیم
و راهکار پیشنهادی این نماینده چیست؟ یزدیان تأکید و تکرار می‌کند که در ابتدا باید جلوی برخی از برداشت‌ها گرفته و روش‌های تغذیه مصنوعی دشت‌ها انجام شود که بتواند رشد فرونشست را متوقف کند؛ چراکه تبعات این پدیده قابل‌جبران نیست.
به گفته یزدیان، «اگر راهکارهای موجود عملیاتی نشوند، مناطق مسکونی ما در درجه اول باید تخلیه و خالی از سکنه شود. باید بین منابع و مصارف تناسب ایجاد شود؛ چون در حال حاضر تعهدات وزارت نیرو در قبال مصارف و منابع هم‌خوانی ندارد و باید مصارف کاهش و منابع افزایش پیدا کند که با عملیاتی‌شدن پروژه‌های آبی استان بخشی از این منابع تأمین می‌شود؛ اما این هم کافی نیست و به مدیریت مصرف، مدیریت تقاضا و برخورد جدی و قاطعانه در زمینه برداشت‌های غیرمجاز نیازمند هستیم.»
اصلاح الگوی کشت توسط کشاورزان هم از دیگر راهکارهایی است که این نماینده مجلس به آن اشاره می‌کند: «نیاز است که کشاورزان ما به سمت بهره‌وری بروند؛ درحالی‌که متأسفانه هم در حوضه زاینده‌رود و هم در کشور بهره‌وری آب پایین است، عملکرد و تولید محصول در هکتار به ازای آب مصرفی می‌تواند بهره‌وری بیشتری داشته باشد و ما می‌توانیم برنامه‌های جدی‌تر و منظم‌تری را در کشت داشته باشیم و با بهره‌وری بیشتر محصول بیشتری تولید کرده و هم آب کمتری را مصرف کنیم که منجر به جاری‌شدن آب در رودخانه زاینده‌رود شود.»
کدام سناریو درخصوص فرونشست اصفهان محتمل‌تر است؟
پیشنهاد‌ها و راهکارهای یزدیان که طی سال‌های اخیر توسط سایر کارشناسان و برخی متولیان و مسئولان متولی هم بارها تکرار شده، در صورت عملیاتی‌شدن می‌تواند راهگشا و نجات‌دهنده باشد.
فرونشست در حال حاضر بسیاری از دشت‌های استان اصفهان را به‌شدت درگیر کرده و در این شرایط دشت گلپایگان، نجف‌آباد، مهیار شمالی، مهیار جنوبی-دشت آسمان، اردستان، اصفهان-برخوار، بادرود-خالدآباد، مورچه‌خورت و دامنه-داران از بحران فراتر رفته است. جمعیت میلیونی این استان، زیرساخت‌های شهری و بناهای تاریخی این نگین فلات مرکزی در خطر جدی قرار دارند. اگر بخواهیم نگاه خوش‌بینانه وحید مهدویان، مشاور مدیریت شهری اصفهان در امور شهرسازی و معماری شهری را برای آینده وضعیت فرونشست اصفهان مبنا قرار بدهیم، ازنظر این مقام مسئول، در صورت مدیریتی یکپارچه و در پیش‌گرفتن سیاست «تدوین مقررات ملی فرونشست زمین» تا پنج سال آینده، می‌توان فرونشست را کنترل و از روند روبه‌رشد آن جلوگیری کرد و با اقداماتی، سفره‌های زیرزمینی و زاینده‌رود را دوباره به جریان انداخت.
اما نگاه بهرام نادی، دکترای عمران ژئوتکنیک و عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد نجف‌آباد، به‌اندازه مهدویان خوش‌بینانه و مثبت نیست. ازنظر نادی، با توجه به وضعیت فعلی و نبود مدیریتی یکپارچه، کنترل فرونشست بسیار هزینه‌زا خواهد بود و خطرات گسترده‌ای همچون بحران زیست‌محیطی ناشی از اقدامات موقتی اصفهان را تهدید می‌کند.
این کارشناس حوزه فرونشست، نگرانی درباره اتمام آب‌های سطحی و زیرزمینی را بسیار جدی می‌داند؛ تا جایی که در صورت عدم‌اقدامات اساسی و ضربتی، به مرگ آبخوان‌ها و تهدیدی جدی بر زندگی شهری اصفهان منجر خواهد شد. اینکه کدام سناریو محتمل‌تر و واقعی‌تر است، در آینده، شاید نه‌چندان دور، مشخص خواهد شد.
