به گزارش اصفهان زیبا؛ آمارها تکان‌دهنده هستند؛ آمارهایی که حکایت از تمایل زیاد زنان جوان به استعمال دخانیات دارد و اگر تا همین دیروز سیگار یا قلیان کشیدن زنان در جامعه ایرانی تابو به شمار می‌آمد، امروزه نگاهی به این طرف و آن طرف به‌خوبی نشان می‌دهد که دیگر قبح این مسئله ریخته است و نوجوانان و جوانان زیادی به دلایل مختلف دخانیات مصرف می‌کنند. براساس گزارش‌های وزارت بهداشت، مقایسه مصرف دخانیات در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال در سال ۱۴۰۰ نسبت به مطالعه قبلی در سال ۱۳۹۵، حاکی از آن است که مصرف روزانه سیگار در زنان این گروه سنی ۱۹۰ درصد افزایش‌یافته است.
از میان پنج عامل خطر بروز بیماری‌های غیرواگیر، دخانیات مهم‌ترین عامل خطر بیماری‌های غیرواگیر شناخته شده است. بر اساس آخرین آمارها در ایران، ۲۵.۸۸ درصد مردان و ۴.۴۴ درصد زنان مصرف‌کننده دخانیات بودند و به‌طور متوسط ۱۴ درصد گروه سنی بالای ۱۸ سال مصرف‌کننده انواع محصولات دخانی بودند. در این میان مصرف قلیان ۴.۵ درصد برآورد شد که نسبت به سال ۱۳۹۵ حدود ۵۴درصد رشد مصرف داشته است.
قلیان محصولی است که به دلیل افزودنی‌ها و مواد معطری که در آن به کار می‌رود، باعث می‌شود از بین محصولات دخانی، بیشتر مورد انتخاب افراد قرار گیرد و جوانان و نوجوانان به دلیل وجود همین مواد معطر در تنباکوی معسل و میوه‌ای قلیان فکر می‌کنند که ماده مفیدی را مصرف می‌کنند.
از طرف دیگر، مقایسه مصرف دخانیات در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال در سال ۱۴۰۰ نسبت به مطالعه قبلی که سال ۱۳۹۵ انجام شده بود، نشان می‌دهد که در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال مصرف زنان از ۰.۱ درصد به ۰.۲۹ درصد افزایش‌یافته و این یعنی ۱۹۰ درصد مصرف روزانه سیگار در این گروه سنی افزایش‌یافته است.
ریختن قبح سیگار کشیدن
همه این اعداد و ارقام، اما نشان‌دهنده این است که سیگار کشیدن در بین زنان جوان و نوجوانان دیگر نه‌تنها تابو نیست که روزبه‌روز نیز این پدیده افزایش می‌یابد.
به گفته رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت افزایش مصرف دخانیات در زنان نگران‌کننده است: این افزایش مصرف عوامل مختلفی از جمله پایین بودن قیمت محصولات دخانی، نوع بسته‌بندی سیگار و تنباکو، دسترسی آسان، از بین رفتن قبح مصرف دخانیات و … دارد.
او کل میزان مصرف دخانیات در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال را در سال ۱۴۰۰ میزان ۱۰.۵۸ درصد اعلام کرد (۳.۷۹ درصد زنان و ۱۸.۱۵ درصد مردان) و می‌گوید این عدد در سال ۱۳۹۵ حدود ۷.۳ درصد بوده است. مصرف دخانیات در زنان ۹۰ درصد و در مردان ۳۴ درصد افزایش‌یافته است. به‌طورکلی افزایش مصرف در گروه‌های سنی حساس بسیار نگران‌کننده بوده است.
به گفته او، بر اساس مطالعه سال ۱۳۹۵ در این زمینه مشخص شد که ۳.۴ درصد این گروه سنی مصرف‌کننده سیگار بودند که از این بین سهم پسران ۴.۸ درصد و سهم دختران ۲.۱ درصد بوده است. همچنین در این گروه سنی ۵.۷ درصد مصرف‌کننده قلیان بودند که ۷.۳ درصد پسران و ۴.۳ درصد دختران بودند.
مقایسه این ارقام با مطالعه قبلی که در سال ۱۳۸۶ انجام شده است نشان داد که مصرف سیگار در بین دختران از ۰.۹ درصد به ۲.۱ درصد افزایش‌یافته است که این یعنی شاهد ۱۳۳ درصد افزایش مصرف دختران هستیم.
دودهای سمی!
این درحالی است که کارشناسان می‌گویند دود تنباکو و سیگار حاوی بیش از هفت‌هزار ماده شیمیایی است که سمیت بیش از ۴۰۰ نوع آن و سرطان‌زایی بیش از ۷۰ نوع این مواد شیمیایی به اثبات رسیده است. ترکیبات معطر، علاوه بر تأثیری که بر جذابیت و افزایش گرایش افراد به مصرف دارد، با ایجاد ترکیبات حلقوی سرطان‌زا در فرایند سوختن، تأثیر بیماری‌زایی این محصولات را به‌مراتب افزایش می‌دهد. هر وعده قلیان معادل مصرف ۱۰۰ تا ۲۰۰ نخ سیگار است.
افزایش اعتیاد در میان دختران و بانوان به یکی از معضلات جدی اجتماعی، بهداشتی و فرهنگی تبدیل شده است که علاوه بر آسیب‌های فردی، تأثیرات منفی گسترده‌ای بر ساختار خانواده و جامعه به‌ویژه در زمینه‌های روان‌شناختی و اجتماعی دارد.
این پدیده نتیجه مجموعه‌ای از عوامل پیچیده و چندبعدی است که از فشارهای اجتماعی، مشکلات اقتصادی و فرهنگی تا شرایط روان‌شناختی فردی را شامل می‌شود. در جوامع مختلف، مشکلات اقتصادی و خانوادگی، نداشتن مهارت‌های مقابله‌ای و نبود حمایت‌های کافی، به‌طور قابل توجهی می‌توانند موجب گرایش زنان به سمت مصرف مواد مخدر و در نهایت اعتیاد شوند.
دخانیاتی که به‌راحتی در دسترس است
یکی از مهم‌ترین دلایلی که موجب افزایش اعتیاد در میان زنان می‌شود، فشارهای اجتماعی و خانوادگی است. در بسیاری از موارد، زنان احساس اضطراب و ناتوانی می‌کنند و این شرایط می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و کمبود اعتمادبه‌نفس باشد که درنهایت به اعتیاد منتهی می‌شود.
علاوه بر این، بسیاری از زنان به دلیل شرایط اقتصادی یا نداشتن فرصت‌های شغلی مناسب، ممکن است به‌عنوان یک راه‌حل موقت به مصرف مواد مخدر روی آورند. از دیگر پیامدهای افزایش اعتیاد در میان زنان، می‌توان به آثار مخرب آن بر سلامت جسمی و روانی اشاره کرد.
مواد مخدر تأثیرات ویرانگری بر سیستم عصبی، هورمونی و ایمنی بدن دارند که می‌تواند منجر به بیماری‌های مزمن و اضطراب‌های شدید شود. به‌علاوه، اعتیاد زنان می‌تواند مشکلات اجتماعی گسترده‌ای مانند فروپاشی خانواده‌ها، افزایش خشونت خانگی و کاهش تعاملات اجتماعی را به دنبال داشته باشد که این موارد می‌توانند به بحران‌های عمیق‌تری در جامعه منجر شوند.
امان‌الله قرائی‌مقدم، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» می‌گوید: علل اعتیاد در دختران و بانوان جوان متعدد است. نیروهای محرک مختلفی از خانواده، دوستان، آشنایان و حتی محرک‌های بیرونی مانند رسانه‌ها و تلویزیون وجود دارند که افراد را به مصرف مواد مخدر، سیگار و قلیان تحریک می‌کنند. این عوامل می‌توانند به‌راحتی جوانان را به سمت این مشکلات سوق دهند.
به گفته او، خانواده یکی از اصلی‌ترین عوامل در این زمینه است. وقتی کانون خانواده دچار مشکلاتی مانند اعتیاد مادر یا دیگر اعضای خانواده به مواد مخدر می‌شود، این مسئله می‌تواند بر روی دختران تأثیر بگذارد و آنان را به اعتیاد سوق دهد. کودکانی که در خانواده‌هایی با مشکلات اعتیاد تربیت می‌شوند، بیشتر احتمال دارد که خود نیز به این معضل دچار شوند. نبود شبکه حمایتی قوی در خانواده و جامعه می‌تواند افراد را در برابر فشارهای روانی آسیب‌پذیرتر کند و زمینه‌ساز گرایش به اعتیاد شود.
این‌گونه که او می‌گوید: یکی از عوامل مهم دیگر بیکاری و محدود بودن فرصت‌های شغلی مناسب برای دختران و بانوان است. وقتی فرصت‌های شغلی محدود باشد، برخی از دختران به مواد مخدر به‌عنوان یک وسیله تفریح یا سرگرمی روی می‌آورند. بسیاری از آنان برای گذراندن وقت خود با دوستان یا هم‌سن‌وسالانشان وارد دنیای مواد مخدر می‌شوند. در اینجا نقش دوستان ناباب و روابط نادرست بسیار پررنگ است. در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌ها شاهد آن هستیم که بازیگران زن نقش‌های خود را در شرایطی ایفا می‌کنند که سیگار مصرف می‌کنند.
این جامعه شناس خاطرنشان می کند: این تصاویر باعث می‌شود که قبح مصرف سیگار در جامعه شکسته شود. در مکان‌های عمومی و حتی خیابان‌ها، مشاهده می‌کنیم که دختران و بانوان بدون هیچ‌گونه نگرانی از سیگار استفاده می‌کنند. این مسئله به‌نوعی نشان‌دهنده تغییر در نگرش اجتماعی نسبت به این موضوع است.
این جامعه‌شناس ادامه داد: در دسترس بودن مواد مخدر و دخانیات یکی از مشکلات جدی و عمده‌ای است که بسیاری از کشورها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. در بسیاری از مناطق کشور، دختران و بانوان جوان می‌توانند به‌راحتی و بدون هیچ‌گونه مانع قانونی، سیگار و مواد مخدر را از سوپرمارکت‌ها، فروشگاه‌ها و مغازه‌های سطح خیابان خریداری کنند.
قرائی مقدم اضافه می کند: این دسترسی آسان و بی‌وقفه، در بسیاری از موارد باعث می‌شود که افراد، به‌ویژه نوجوانان و جوانان، به‌راحتی به سمت اعتیاد کشیده شوند، بدون آنکه از عواقب جدی آن آگاه باشند. متأسفانه، بسیاری از این مراکز فروش حتی در معرض دید عموم قرار دارند و نظارتی بر روی آن‌ها وجود ندارد. ازاین‌رو، مواد مخدر به‌راحتی به دست افرادی که ممکن است از آسیب‌های آن بی‌خبر باشند، می‌رسد. علاوه بر این، روابط فروشندگان و خریداران مواد مخدر به حدی تسهیل شده است که دسترسی به این مواد بیش‌ازپیش آسان‌تر شده است.
این جامعه‌شناس بیان می کند: این شرایط باعث می‌شود که بسیاری از افراد بدون هیچ‌گونه دغدغه و ترس از برخورد قانونی یا اجتماعی، وارد دنیای اعتیاد شوند. این دسترسی آسان به مواد مخدر، مخصوصا برای نسل جوان و دختران، پیامدهای اجتماعی و خانوادگی بسیار سنگینی به دنبال دارد. نوجوانانی که در معرض این مواد قرار می‌گیرند، به‌راحتی می‌توانند وارد چرخه‌ای شوند که از آن خلاص شدن بسیار دشوار است. بنابراین، وجود چنین شرایطی نه‌تنها به افزایش نرخ اعتیاد در جامعه می‌انجامد، بلکه در بلندمدت، تأثیرات منفی بسیاری بر سلامت جسمی و روانی افراد و درنهایت جامعه خواهد داشت.
به گفته او، محل زندگی و شرایط اجتماعی در این زمینه تأثیر زیادی دارند. در مناطقی که نظارت کمتری وجود دارد یا در نزدیکی منابع توزیع مواد مخدر هستند، دسترسی به این مواد بسیار آسان‌تر است. این امر می‌تواند احتمال تجربه مواد مخدر و درنهایت اعتیاد را افزایش دهد. در جوامعی که فشارهای اجتماعی بسیار بالاست، افراد ممکن است برای فرار از این فشارها و نارضایتی‌های اجتماعی، به مواد مخدر روی بیاورند.
او معتقد است: اولین قدم، بهبود آموزش و اطلاع‌رسانی در مدارس و جامعه در مورد عواقب مصرف مواد مخدر است. علاوه بر این، حمایت‌های خانوادگی و اجتماعی نیز بسیار حیاتی هستند. تقویت خودباوری و اعتمادبه‌نفس در دختران و بانوان، همراه با دسترسی به خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناسی، می‌تواند کمک بزرگی در پیشگیری از اعتیاد باشد. متأسفانه در جامعه ما به این مسائل کمتر پرداخته می‌شود و همین امر باعث رواج اعتیاد در میان جوانان شده است.
