هوای چمچمال!

به گزارش اصفهان زیبا؛ آلودگی هوای اصفهان در روزهای گذشته آسمان اصفهان را تیره‌وتار کرد تا به رسم زمستان‌های گذشته دم و بازدمشان به هوای آلودگی آمیخته شود و عرصه را برای آن‌ها تنگ کند. آلودگی هوا در اصفهان موضوع تازه‌ای نیست؛ سال‌هاست که بختک آلودگی دست بر گلوی اصفهان گذاشته و باعث شده تا آن‌ها نتوانند یک نفس راحت بکشند.

اگرچه گاه‌وبیگاه گزارش عملکردهای بالا و بلندی در رسانه‌ها از زبان مسئولان استانی در رابطه با معضل آلودگی هوا منتشر می‌شود؛ اما هیچ‌کدام از این اقدامات نه‌تنها این وضعیت را بهبود نبخشیده بلکه روزبه‌روز نیز شرایط بدتری نصیب اصفهان شده است؛ اصفهانی که آمار برخی از بیماری‌ها در آن از میانگین کشوری بالاست و گفته‌های کارشناسان و پژوهش‌ها حاکی از این است که آلودگی هوا در ابتلای افراد به آن‌ها نقش کلیدی را ایفا می‌کند.

آلودگی هوا و جولان بیماری ‌ام‌اس در اصفهان

درحال‌حاضر نزدیک 110 هزار بیمار ام‌اس در ایران و 12 هزار نفر در اصفهان شناسایی شده‌اند. سال گذشته بود که وزارت بهداشت اعلام کرد بیشترین رجیستری بیماری MS در شهرهای اصفهان، شیراز و تهران است. آمارها نیز حاکی از این هستند که تعداد بیماران مبتلا به ام‌اس در آن، رو به افزایش است. حدود ده سال پیش بود که انجمن ام‌اس، رتبه نخست این بیماری را به اصفهان اختصاص داد و آمار بالا در آن باعث شد تا برخی از آن به‌عنوان پایتخت این بیماری نام ببرند؛ هرچند انجمن ام‌اس آن را رد کرد و گفت که شیوع این بیماری در اصفهان هم‌رده با برخی از استان‌های دیگر است.

پژوهش‌ها نیز نشان می‌دهد شیوع این بیماری در استان اصفهان از پنج در صدهزار نفر، هم‌اکنون به 60 در 100هزار نفر رسیده است. رد این بیماری را اما اگر بگیریم، به اظهارنظرها و پژوهش‌هایی می‌رسیم که نشان می‌دهند آلودگی هوا در ایجاد این بیماری مؤثر است. آن‌طور که ایمان ادیب، متخصص نورولوژی و فلوشیپ ام‌اس و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفته است یکی از فاکتورهایی که در بروز بیماری نقش دارد، آلودگی محیطی، ارتباط با فلزات سنگین و آلودگی‌های هواست که در شهرهای صنعتی مثل اصفهان که فاصله سکونت شهروندان تا مراکز صنعتی اندک است، احتمال دارد این موضوع در ابتلا به بیماری نقش داشته باشد.

به گزارش ایسنا، پژوهشگران دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان با انجام یک مطالعه سیستماتیک ارتباط مواجهه با ذرات معلق و بیماری ام‌اس را مورد بررسی قرار دادند. برای انجام این مطالعه، مروری سیستماتیک و متاآنالیز، با جست‌وجوی کلمات کلیدی مرتبط در پایگاه‌های اطلاعاتی بین‌المللی مقالات مرتبط با این موضوع شناسایی و استخراج شدند. همچنین کیفیت این مقالات نیز توسط دو نفر از محققان مورد ارزیابی قرار گرفت. درنهایت ۱۰ مقاله‌ای که کیفیت لازم را داشتند، بررسی شدند. بررسی‌های این مطالعه فراتحلیل حاکی از این است که تعداد فزاینده‌ای از تحقیقات، تأثیرات عصبی آلاینده‌های هوا مانند ذرات معلق را نشان می‌دهد.

بااین‌حال، به دلیل مطالعات محدود موجود، در حال حاضر نمی‌توان یک نتیجه قوی در ارتباط قرار گرفتن در معرض ذرات معلق و بروز و عود ام‌اس به‌دست آورد. در این مرور سیستماتیک و متاآنالیز، ۱۰مطالعه از شش کشور ارزیابی شد تا به‌طورکامل ارتباط قرار گرفتن در معرض ذرات معلق ۲.۵ و ۱۰ میکرون در بروز و عود ام‌اس بررسی شود. یافته‌های این بررسی نشان داد که قرار گرفتن در معرض ذرات معلق ((PM2.5 و PM10)) به‌طور قابل‌توجهی با بروز و عود ام‌اس مرتبط است. همچنین ارتباط بین ذرات معلق ۱۰ میکرون و ام‌اس، بیشتر از ۲.۵ میکرون بود.

بااین‌حال در یک بررسی سیستماتیک و متاآنالیز ارتباط بین اختلالات عصبی و ذرات ۲.۵ میکرون هم عنوان شده است که دلیل احتمالی آن، ممکن است تعداد کمتر مطالعات مربوط به ذرات ۲.۵ میکرون باشد. بررسی‌های این مطالعه نشان می‌دهد همه مطالعاتی که ارتباط ذرات معلق و ام‌اس بررسی کرده‌اند در اروپا، ایالات‌متحده آمریکا و کانادا انجام شده‌اند، درحالی‌که در کشورهای جهان سوم و خاورمیانه، سطوح بالاتر آلودگی وجود دارد. به همین دلیل مطالعات بیشتری، به‌ویژه از کشورهای جهان سوم و خاورمیانه، برای ارزیابی دقیق‌تر اثرات نامطلوب قرار گرفتن در معرض ذرات معلق در بیماران ام‌اس موردنیاز است. درمجموع نتایج این تحقیق حاکی از این است که قرار گرفتن در معرض ذرات معلق، در بیماران ام‌اس با وقوع و عود بیماری مرتبط است.

آلودگی هوا و افزایش روزافزون سرطان

سرطان نیز یکی دیگر از بیماری‌هایی است که آمار آن در اصفهان قابل‌توجه است. به گفته دبیر انجمن سرطان استان اصفهان، میزان ابتلا به سرطان در اصفهان بیشتر از میانگین کشوری است و شاهد ابتلا به سرطان سینه در بین مردان نیز هستیم. آمار سرطان در اصفهان مانند ترکیه است. میانگین سن سرطان در دنیا ۴۵ سال است؛ اما در ایران شاهد سن پایین‌تر از ۴۵سال هستیم. دراین‌بین استان اصفهان از نظر شیوع سرطان آمار بالایی دارد و با توجه به صنعتی بودن سبک زندگی این بیماری تشدید می‌شود؛ بیماری که بررسی‌ها حاکی از این است آلودگی هوا در ابتلای افراد به آن نقش عمده‌ای را ایفا می‌کند.

به گفته مریم طباطبایی، دبیر سابق شورای سیاست‌گذاری سرطان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، آلودگی هوا به‌طورقطع یکی از فاکتورهای مهم در افزایش روند سرطان در اصفهان است و روند مرگ‌ومیر این بیماران را افزایش می‌دهد. تأثیر آلودگی هوا بر سرطان ریه بیش از سایر سرطان‌هاست. او در گفت‌وگو با رسانه‌ها می‌گوید: «در حال حاضر کشورهای اروپایی و آمریکایی به این سمت رفته‌اند که کارخانجات و صنایع خود را به سمت کشورهای جهان سوم سوق دهند و تنها خود مدیریت فروش را به دست بگیرند و بزرگ‌ترین دلیل آن نیز تشدید آلودگی هوا در این کشورها و پاک‌سازی هوای کشورهای غربی است.

بنابر آخرین آمار ثبت‌شده در معاونت درمان، بالاترین آمار ابتلا به سرطان در شهرضا، شاهین‌شهر و لنجان ثبت شده است و بر اساس آمار سال ۹۶، اصفهان در سرطان پستان جایگاه دوم، سرطان خون جایگاه سوم کشوری و سرطان تیروئید در جایگاه چهارم قرار دارد که طی این سال‌ها جایگاه اصفهان تغییر کرده و در رتبه‌های بالاتر قرار گرفته است. شایع‌ترین سرطان‌ها در استان اصفهان سرطان پستان، پروستات، پوست، روده بزرگ و تیروئید ثبت شده و میانگین سن ابتلا به سرطان ۵۹.۵ سال تخمین زده شده است و مطابق داده‌های آماری DALY، تنها بر اثر سرطان روده بزرگ در کشور ۱۶۰ هزار سال عمر مردم ایران به علت مرگ زودرس و ناتوانی ناشی از این سرطان کاهش می‌یابد.

مقایسه آماری سرطان روده بزرگ در اصفهان با کشور نشان می‌دهد که از هر صدهزار نفر سالانه هفت نفر از مبتلایان به سرطان روده بزرگ در کشور فوت می‌کنند که این آمار برای اصفهان هشت نفر است. آلودگی هوا را ناشی از ذرات معلق و سوخت‌های فسیلی عنوان و تصریح می‌کند: در سال ۲۰۱۲ اثرات ذرات معلق در ایجاد سرطان به اثبات رسید كه از این لحاظ در وضعیت مناسبی قرار نداریم. اثرات آلودگی هوا بر بروز سرطان از دخانیات بیشتر است. اگر ۱۰ فرد سیگاری باشند ممكن است سه نفر آن‌ها مبتلا به سرطان شوند؛ ولی در وضعیت آلودگی هوا همه افراد ممكن است درگیر این بیماری شوند. آلودگی هوا در بروز همه انواع سرطان‌ها مؤثر است؛ ولی شایع‌ترین نوع آن سرطان ریه، پروستات و خون است كه به ترتیب بیشترین شیوع را در كشور دارد.

آلودگی هوا؛ قاتل نوزادان اصفهانی

آلودگی هوا بر جنین نیز تأثیر می‌گذارد و باعث نارس به‌دنیا آمدن آن‌ها می‌شود. گزارش‌ها حاکی از این است که میزان تولد نوزادان نارس در جمعیت تحت پوشش دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان نسبت به میانگین کشوری بالاتر است؛ به‌گونه‌ای که در سال ۹۹ میزان تولد نوزادان نارس ۱۱.۰۶ درصد بود، این درحالی است که در سال ۱۴۰۰ این عدد به ۱۲.۲ درصد رسیده است. از سال ۹۷ تا ۱۴۰۰ افزایش موارد زایمان زودرس و تولد نوزاد نارس را شاهد بودیم که به دنبال آن موارد مرگ نوزادان نیز افزایش یافته است.

گرچه زایمان‌های زودرس در تمامی استان‌ها رخ می‌دهند؛ اما اصفهان جزو استان‌هایی است که این نوع زایمان‌ها در آن‌ها آمار فزاینده‌ای دارد. محبوبه والیانی، استادیار و مدیر گروه مامایی و بهداشت باروری دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت‌وگو با «اصفهان‌زیبا» این موضوع را تأیید می‌کند؛ آنجا که می‌گوید: «دلایل دیگری نیز ممکن است در زایمان‌های زودرس دخیل باشند؛ هرچند هنوز ازنظر علمی ثابت نشده‌اند؛ برای مثال آلودگی هوا و فشارهای کاری و خستگی‌های روزانه مادران باردار.

جنگ آنفولانزا و آلودگی هوا

دی ماه، جولانگاه آنفولانزاست و این موضوع را در روزهای گذشته متولیان حوزه سلامت بارها و بارها تکرار کرده‌اند و گفته‌اند که آمار این بیماری در کشور در هفته‌های اخیر بالا رفته است. این درحالی است که کارشناسان می‌گویند آلودگی هوا در تشدید آنفولانزا نقش مؤثری دارد. به گفته پژمان عقدک، سخن‌گوی دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان به «اصفهان‌زیبا»، آلودگی هوا می‌تواند منجر به ضعف سیستم ایمنی شود و آن را تحریک کند و علائمی مثل عطسه و سرفه و تنگی نفس افزایش یابند و شدت بیشتری به این بیماری می‌دهد و آن را طولانی‌تر می‌کند.

به گزارش «تابناک»، بر اساس مطالعات و شواهد علمی، آلودگی هوا عامل اصلی تعیین‌کننده افزایش بیماری‌هایی مانند آنفولانزاست؛ زیرا افزایش آلودگی هوا می‌تواند آسیب‌پذیری دستگاه تنفسی افراد را افزایش دهد. آلاینده‌های هوای شهری ترکیبی پیچیده از ذرات، مواد سمی و خطرناک هستند که برای سلامتی انسان مضر است. مواجهه با آلودگی هوا می‌تواند باعث تحریک ریه‌ها، ایجاد التهاب، تغییر عملکرد سیستم ایمنی بدن، افزایش عفونت در بافت ریه و تشدید بیماری‌های ویروسی شود. در فصل زمستان آلودگی هوا سبب بروز و گسترش بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی به‌خصوص سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شود. آنفولانزا که در اصطلاح عوام به‌غلط سرماخوردگی نامیده می‌شود بیماری مسری ناشی از ویروس‌های آنفلوانزا (A,B,C) است. اگرچه بیشتر بیماران طی یک تا دو هفته بهبود می‌یابند، اما عفونت با ویروس‌های آنفولانزا می‌تواند سبب بیماری شدید و عوارض کشنده شود. در مقابل، سرماخوردگی بیماری خفیفی است که محدود به مخاط تنفسی فوقانی (عمدتا بینی) بوده و سبب بیماری مختصر با آبریزش بینی و تب خفیف می‌شود که معمولا بدون عارضه جدی بهبود می‌یابد؛ لذا باید بین این دو بیماری که به دلایل متفاوت ایجاد شده و سرنوشت مختلفی دارند، تفاوت قائل شد.

آلاینده‌ها و بروز دیگر بیماری‌ها در اصفهان

پیامدهای آلودگی تنها به اینجا ختم نمی‌شود؛ بلکه پژوهش‌ها حاکی از این است که این معضل پیامدهای دیگری را هم به همراه دارد. به گزارش «تسنیم»، مطالعه‌ انجام‌شده بر روی گروهی از کودکان و نوجوانان ساکن شهر اصفهان نشان داد که سطح بالاتر آلاینده‌ها‌ی هوا با شاخص‌های کم‌خونی، ازجمله تعداد کمتر گلبول قرمز و پایین‌تر بودن سطح هموگلوبین خون همراه بوده است.

همچنین در این مطالعه قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا با تعداد بیشتر گلبول‌های سفید همراه بوده که می‌تواند به دلیل فعالیت گلبول‌های سفید به‌عنوان یک شاخص التهاب باشد. از سوی دیگر، تماس با برخی مواد آلاینده‌ محیطی (که به آن‌ها چاق‌کننده یا obesogenمی‌گویند) می‌تواند اثراتی بر روی غدد درون‌ریز بدن و درنتیجه تغییر تنظیم سوخت‌وساز و بروز چاقی شود. این مواد شیمیایی متعدد باست و در محیط زندگی و محل کار افراد وجود دارند. همچنین قرار گرفتن در معرض برخی از آلاینده‌های محیطی با بروز کبدچرب ارتباط دارد.

این مجموعه تحقیقات نشان داد که قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا علاوه بر عوارض حاد، می‌تواند در شروع روند بیماری‌های مزمن نقش داشته باشد و تلاش همه‌جانبه درزمینه‌ کنترل آلاینده‌های محیطی و کاهش بیش‌ازپیش تماس افراد آسیب‌پذیر با آلاینده‌ها را ایجاب می‌کند. بسیاری از عوارض مشاهده‌شده در تحقیقات فوق در اثر تماس با سطوح متوسط آلودگی هوا بوده است، به نظر می‌رسد مقادیر فعلی شاخص کیفیت هوا که برای افراد آسیب‌پذیر در حد هشدار تلقی می‌شود، مربوط به عوارض حاد آلاینده‌‌هاست و قرار گرفتن به‌صورت مزمن و طولانی در معرض سطوح متوسط آلاینده‌های‌ هوا هم می‌تواند عوارض مهمی در بر داشته باشد. همچنین پژوهش‌ها حاکی از این است که تحقیق انجام‌شده روی نوجوانان سالم شهر اصفهان نشان داد قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا با افزایش عوامل التهابی و استرس اکسیداتیو در خون ارتباط مستقیم دارد که به‌نوبه خود از عوامل مؤثر در بروز اختلالات مختلف در بدن هستند. این عوامل ممکن است در درازمدت منجر به بروز بیماری‌های مختلف شوند.

دیابت و آلودگی هوا

آلودگی هوا بر دیابت نیز تأثیر دارد. آمارها حاکی از این است که هم‌اکنون حدود ۱۴ درصد جمعیت بالای ۳۰سال اصفهان یعنی از حدود هر صد نفر یک نفر به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند. همچنین حدود یک تا ۱.۵ برابر این آمار نیز افراد در معرض خطر دیابت یا ناآگاه از بیماری خود هستند. به گزارش تسنیم، تحقیقی که روی گروهی از نوجوانان سالم ساکن در نواحی مختلف شهر اصفهان انجام شد، نشان داد که قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا به‌ویژه ذرات معلق PM10 سبب افزایش مقاومت به انسولین و درنتیجه افزایش استعداد ابتلا به بیماری دیابت می‌شود. همان‌گونه که در بیانیه‌ انجمن قلب آمریکا ذکر شده، این تحقیق نخستین مطالعه در نوع خود در جهان بوده است. به دنبال آن، تحقیقات دیگر در کشورهای دیگر ازجمله ژاپن و کانادا این یافته‌ها را تأیید کردند و در حال حاضر، قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا به‌عنوان یک عامل خطرزای ابتلا به دیابت شناخته شده است.