به گزارش اصفهان زیبا؛ آیین معنوی اعتکاف، بهعنوان یکی از عبادات مستحب و ارزشمند در اسلام، آثار و فواید بسیاری برای فرد و جامعه دارد. این عمل معنوی که با خلوتکردن در خانه خدا و پرداختن ویژه به عبادت خدا همراه است، به رشد ایمانی، معنوی و اجتماعی فرد کمک میکند و در نهایت به بهبود شاخصهای فرهنگی و دینمداری جامعه اسلامی منجر میشود و در روند روبهرشد انقلاب اسلامی نیز تأثیر مثبت میگذارد.
به همین دلیل و بهخاطر رشد استقبال جوانان و رونق فوقالعاده این مراسم مذهبی پس از انقلاب، مقام معظم رهبری از اعتکاف بهعنوان یکی از رویشهای انقلاب و از شاخصهای رشد ایمان مردم و ارتقای معنویت در جامعه اسلامی تأکید دارد. اما امسال مراسم اعتکاف در اصفهان رنگوبویی متفاوتتر از همیشه دارد. قطعا شما هم از بنرهای سطح شهر و تبلیغهای فراوان در فضای مجازی دیدن کردهاید؛ پوسترهایی که فقط برای آگاهی و تبلیغ یک مراسم معنوی نیستند، بلکه یک اتفاق متفاوت را به رخ میکشند.
از اعتکافهای دانشآموزی با تصاویر پرجنبوجوشش با نتیجهای متفاوت برای قشر نوجوان تا اعتکاف مادر و کودکی که حدود دو سال است در اصفهان رونق گرفته و فرصتی است برای تجلی الگوی سوم زن، بگیرید تا اعتکاف مخصوص جوانان و اعتکافهای متفاوتی که متعلق به مجموعههای فرهنگی هستند. امسال شهر گنبدهای فیروزهای در ماه رجب میزبان گونههای مختلف و متفاوت مراسم اعتکاف بود و ما سردرگم شدیم که میان این حجم انبوه از مراسم اعتکاف با محتوا و محوریت متفاوت، به کدام یک بپردازیم. پس از مشقتهای مختلف برای انتخاب یکی از گزینههای روی میز تصمیم گرفتیم که اولین اعتکافی که به آن مراجعه خواهیم کرد اعتکاف جدید مادر و کودک باشد که تعداد کمتری از آن در سطح شهر وجود دارد. این اعتکاف در مسجد میرزا باقر که در خیابان مسجد سید واقع است برگزار شد.
بهمحض ورود به مسجد صدای جیغ و هیاهوی بچههایی که در حیاط مسجد بودند به گوش رسید. گوشه و کنار مسجد پر شده بود از اسباببازیهایی که مادران برای فرزندانشان آورده بودند. دم در ورودی مادری با چادر گلدارش به عبادت ایستاده بود و فرزند ششسالهاش کارهای او را با روسری طوسیرنگی که مانند چادر بر سرش کرده بود تقلید میکرد. مادر دیگر برای دختران دوقلویش که چهار سال و نیم سن داشتند کتاب میخواند. فضای مسجد پر شده بود از عشق، پر بود از محبتهای مادرانهای که دوست داشتی ساعتها بنشینی و به آن چشم بدوزی و مهمتر از همه سرشار از آرامشی بود که این بستر به مادران هدیه کرده بود. حالا مادران اصفهانی بدون نگرانی برای فرزندانشان و عدم آگاهی از شرایطشان توانسته بودند در کناره پاره جانشان در کمال آرامش به عبادت معبود بپردازند.
هدف اعتکاف مادر و کودک تجلی الگوی سوم زن
جلوتر رفتم و با الهام رحمانی که مادر سه فرزند بود، سلام و احوالپرسی کردم. رحمانی از مسئولان مراسم اعتکاف مادر و کودکی بود که سال گذشته برای اولینبار در اصفهان برگزار شده بود. سریع روبهرویش نشستم و از او درخواست کردم از تجربه و تفاوت مراسم اعتکاف مادر و کودک سال گذشته با امسال بگوید. رحمانی دستی به سر دخترش که در کنارش نشسته بود کشید و گفت: مهمترین دغدغهای که سبب شد ما به فکر این اعتکاف بیفتیم وجود مادرانی مانند خودم بود که تمایل داشتند در فضای اعتکاف حضور داشته باشند؛ اما به دلیل محدودیتهایی که امکانات و نحوه اعتکاف مساجد داشت، نمیتوانستند معتکف شوند.
از طرفی تمایل داشتیم روی الگوی سوم زن کار شود؛ به همین دلیل پیگیر این مسئله شدیم که چرا این طرح تا کنون در اصفهان کلید نخورده است. با بانوانی که در تهران این طرح را اجرا کردند ارتباط گرفتیم و از تجربیات آنها استفاده کردیم و سال گذشته توانستیم اولین اعتکاف مادر و کودک را برگزار کنیم. پارسال تجربه بسیار سختی داشتیم و هیچکس در کنار ما نبود. باوجود تمام سختیها مادران و فرزندان در سال گذشته با ناراحتی ما را ترک کردند و بیان کردند: خیلی خوشحال بودیم که گروهی به نیازهای یک مادر و فرزند توجه کردند و فضایی را برای ما مهیا کردند تا ماهم بتوانیم از این مراسم معنوی بهره ببریم.
بانوان و کودکان نیازمند بستر مناسب برای فعالیت هستند
صحبتم که با او تمام میشود من را همراهی میکند تا با مریم جعفریان مسئول برگزاری مراسم اعتکاف مادر و کودک امسال صحبت کنم. جعفریان در ابتدای گفتوگویی که با هم داشتیم، از تجربه سال گذشته میگوید: من مادر سه فرزند هستم. سال گذشته بهعنوان یک شرکتکننده در اعتکاف مادر و کودک شرکت کردم. از زمانی که فرزند پسرم به دنیا آمد، به مدت 10 سال نتوانستم در مراسم اعتکاف به دلیل برخی از محدودیتهایی که برای حضور مادران به همراه فرزندشان وجود داشت شرکت کنم و سال گذشته بعد از گذشت چند سال یک بستر مناسب ایجاد شده بود و من از آن استفاده کردم.
باوجوداینکه در اعتکاف مادر و کودک سال گذشته با برخی چالشها مانند مکان نامناسب روبهرو بودیم، حس خوب و رشدی که در آن اعتکاف شکل گرفته بود سبب شد تا کمبود امکانات برای ما اهمیتی نداشته باشد. از سال گذشته منتظر بودم که دوباره اعتکاف مادر و کودک برگزار شود تا بتوانم همراه دو دخترم در آن شرکت کنم. از یک ماه قبل از شروع اعتکاف از مسئولان سال گذشته و افراد مختلف پرسوجو کردم که چه زمانی میتوانم برای اعتکاف ثبتنام کنم؟ آنها گفتند ما امسال اعتکاف مادر و کودک را برگزار نمیکنیم.
در اصفهان امسال یک گروه دیگر هم اعتکاف مادر و کودک برگزار میکرد. از آنها هم پرسوجو کردم اما گفتند: ظرفیت ما محدود بوده و سریع پر شده است. از اینکه امسال نمیتوانستم در اعتکاف شرکت کنم ناامید شده بودم تا اینکه با خودم گفتم بهتر است خودمان یک اعتکاف مادر و کودک برگزار کنیم. او سپس به چگونگی برگزاری مراسم اعتکاف امسال میپردازد و میگوید: دوباره به بچههای سال گذشته مراجعه کردم. خاطرات شیرین اعتکاف سال گذشته باعث شده بود آنها هم با من همراه شوند. با صحبتهای فراوانی که با همدیگر داشتیم تصمیم گرفتیم که عزم خود را برای برگزاری اعتکاف جزم کنیم.
آن زمانی که این تصمیم را گرفتیم حدود 16 روز تا اعتکاف وقت داشتیم. باید مکان مناسب را پیدا میکردیم چرا که کودکان نیازمند محیطی گرم و با امکانات مناسب هستند. متأسفانه برخی از مساجدی که امکانات و فضای مناسبی داشتند با ما همکاری نکردند. دیگر فرصتی برای پیداکردن مسجدی با فضا و امکانات موردنظر خودمان را نداشتیم. دو راه پیش روی ما بود. اولین راه این بود که در همان مسجدی که با ما همکاری میکرد؛ اما در سطح انتظارات ما نبود همکاری کنیم. راه دوم این بود که به دلیل نبود بستر مناسب از برگزاری اعتکاف مادر و کودک امسال صرفنظر میکردیم. ما راه اول را انتخاب کردیم. آقایان وارد کار شدند. در روزهای تعطیل و شبها تلاشهای متفاوتی از جمله اضافهکردن چند بخاری در مسجد، نصب پردههای مختلف در مکانهای متفاوت مسجد، نصب لامپهای روشنایی و… کردند تا فضایی مناسب برای حضور بانوان به همراه فرزندانشان ایجاد شود.
تمایز اعتکاف مادر و کودک امسال حضور مؤثر نوجوانان است
مسئول مراسم اعتکاف مادر و کودک بزرگترین تمایز اعتکاف امسال را در همکاری با نوجوانان بیان کرد و گفت: امسال یک کار متفاوت نسبت به پارسال انجام دادیم. علاوه بر اعتکاف مادر و کودک تصمیم گرفتیم تعدادی از نوجوانان را دعوت کنیم تا در این مراسم خادم باشند. من مربی نوجوان هستم و از این مسئله آگاه هستم که دادن مسئولیت به قشر نوجوان باعث میشود آنها احساس کنند بااهمیت هستند و به خودشان افتخار کنند. در ابتدای فعالیتهایی که برای برگزاری اعتکاف انجام میدادیم با حجم سنگینی از کار مواجه بودیم.
یکی از اهدافی که داشتیم همراهی قشر نوجوان با ما بود؛ از طرفی تمایل داشتیم برای بهتر برگزارشدن برنامهها یک مجموعه در کنار ما باشد. پیشنهاد همکاری ما و مجموعه «پویش سرزمین فرشتگان من» اصفهان دوطرفه بود. این مجموعه سرشار از دخترانی است که ظرفیتهای متفاوت و بالایی دارند و تاکنون در نقاط مختلف شهر کارهای اجرایی انجام دادهاند و مناسبترین مجموعه برای کمککردن در برگزاری مراسم اعتکاف مادر و کودک بودند. همکاری با مجموعه پویش سرزمین فرشتگان من سبب شد کارها باکیفیت و سرعت بیشتری انجام شود. علاوه بر این مجموعه، از مجموعه «برنا دخت» که مدیریت آن را برعهده دارم نیز استفاده کردیم.
اعتکافی لبریز از برنامه و هدف
جعفریان سپس به برنامههایی که تاکنون داشتند و فعالیتهای که انجام دادند اشاره کرد و گفت: اکنون در اعتکاف سه گروه سنی داریم. گروه اول مادران جوانی هستند که باید حداقل یک فرزند زیر شش سال داشته باشند تا بتوانند در اعتکاف مادر و کودک شرکت کنند. گروه دوم دختران نوجوان ما هستند. گروه سوم افراد صفر تا 12 سال هستند؛ چرا که کوچکترین عضو مراسم اعتکاف مادر و کودک یک پسر چهلروزه است. برای این سه گروه سه مدل برنامهریزی انجام دادهایم. وقت نوجوانان را با مسئولیتهای مختلفی که در آن درسهای متفاوتی گنجانده شده است پر کردیم.
برنامههایی از جمله نماز جماعت، حلقههای قرآنی با موضوع مادر مقاوم در قرآن، وظیفه زنان در حوزه اجتماعی و خانوادگی، جلسات همسرداری و فرزندپروری را داریم که بسیاری از سوالاتی که برای مادران ایجاد شده بود در آن پاسخ داده شد، میز مشاورههای فردی احکام، خانواده و طب سنتی را داریم که بعدازظهرها برگزار میشود. شبها نیز نسبت به مناسبتهایی که وجود داشت برنامه سخنرانی، مداحی و مولودیخوانی داشتیم. برای گروه سنی کودک از فضای باشگاه ورزشی مسجد که کفپوش تاتامی داشت و برای کودکان مناسب بود به مهدکودک اختصاص دادیم. در این فضا وسایل خانهبازی را قرار دادیم که از صبح تا ساعت 11 شب برای استفاده کودکان مهیاست. این فضا سبب شده است تا کودکان فضای مناسبی برای گذراندن وقت خود داشته باشند و مادران نیز بتوانند به عبادت بپردازند.
استقبال خوب بانوان از اعتکاف مادر و کودک
در انتهای گفتوگویی که داشتیم یکی از مسئولان مراسم اعتکاف مادر و کودک که شنونده صحبتهای من و جعفریان بود بیان کرد: امیدواریم مراسم اعتکاف مادر و کودک در اصفهان گسترش پیدا کند؛ چرا که تعداد زیادی از متقاضیان را به دلیل وسعت کم مکانی که در اختیار داریم، نتوانستیم بپذیریم.
اینجا همه چیز فرق میکند
صحبتم با مسئول برگزاری مراسم اعتکاف مادر و کودک به پایان رسید و فرصت مشاهده مسجد و گفتوگو با معتکفان ایجاد شد. اینجا همهچیز فرق میکرد فرزندان سوم به بعد و زیر یک سال برای شرکت در مراسم هزینهای پرداخت نمیکردند. حدود 100 کودک حضور داشتند و به همین دلیل همه وعدههای غذایی برای کودکان صرف میشد.
درسی که اعتکاف مادر و کودک به نوجوانان داد
به طبقه بالای مسجد میرزا باقر که رفتم، مرضیه شریفزاده یکی از سرگروهان مجموعه پویش فرشتگان سرزمین من را دیدم. او اعتکاف مادر و کودک را اینگونه بیان کرد: من خادم مراسم اعتکاف مادر و کودک هستم. اولینبار است که با دوستانم این اتفاق را تجربه میکنیم. این تجربه به ما آموخت که مادران در کنار وظیفه مادری میتوانند به فعالیتهای مختلف بپردازند. البته اگر بستر مناسب برای بانوان ایجاد شود، این هدف محقق خواهد شد.
اعتکاف مادر و کودک، پذیرنده کودکان پر هیاهو
مادری که دو فرزندش را در آغوش گرفته بود توجه مرا جلب کرد. جلوتر رفتم تا با او صحبت کنم. او فاطمه نصر اصفهانی یکی از معتکفان مراسم اعتکاف مادر و کودک پارسال بود که در اعتکاف مادر و کودک امسال هم شرکت کرده بود. او دررابطهبا ویژگیهای این مراسم اعتکاف نسبت به سایر مراسمهای اعتکاف گفت: سال گذشته زمانی که پسرم یک سال و نیم داشت شرکت کردم. از فعالیتهای فرهنگی و رسیدگی خوبی که برای دختر پنجسالهام انجام دادند بسیار راضی بودم؛ به همین دلیل امسال هم شرکت کردم. در مراسمهای اعتکاف دیگر که عموم مردم در آن شرکت میکنند شرایط سخت است؛ چرا که آنها پذیرش سروصدا و جنبوجوش کودک را ندارند؛ درصورتیکه این اعتکاف بستری است برای فعالیت مادر و کودک.
تضاد میان والدین با نوجوانان و جوانان
پس از اعتکاف مادر و کودک به مراسم اعتکاف ویژه دختران 9 تا 25 سال که متشکل از دانشآموزان و دانشجویان بود و در مسجد حضرت ابوالفضل (ع) که در خیابان شهید اول واقع است، مراجعه کردم. در ابتدا با فاطمه خواجه مسئول اعتکاف صحبت کردم. او ثمره خوبی که مراسم اعتکاف برای انسان دارد را مسبب برگزاری این برنامه دانست و گفت: دو سال پیش برای اولین بار به همراه دخترانم در مراسم اعتکاف شرکت کردم.
مراسم اعتکاف فرصتی بزرگ برای رشد معنویت و شخصیت انسان بود؛ به همین دلیل تصمیم گرفتم این مراسم معنوی را در مسجد محله خودمان برگزار کنیم. پارسال با مخالفتهای فراوانی برای اولین باری که اعتکاف مادر و فرزندی را برگزار کردیم مواجه شدیم. اما با وجود تمام مخالفتها مراسم اعتکاف را برگزار کردیم. آن اعتکاف مادر و دختری بود. مادران و نوجوانان نسبت به نیازها و عملکردهایی که در اعتکاف داشتند با یکدیگر بسیار متفاوت بودند و نوجوانان درخواست میکردند اعتکاف سال آینده فقط با حضور دانشآموزان و دانشجویان برگزار شود. امسال اعتکاف دانشآموزی و دانشجویی برگزار کردیم. به بچههایی که این درخواست را دادند گفتم اعتکاف دانشآموزی و دانشجویی را برگزار میکنم بهشرط اینکه دوستان خود را در مدرسه و دانشگاه جذب کنید و از آنها دعوت کنید در این مراسم شرکت کنند. امسال 155 نفر دانشآموز و دانشجو در مراسم شرکت کردند.
برنامههای اعتکاف نوجوانان و جوانان با بزرگسالان متمایز است
خواجه سپس به برنامههایی که برگزار کردند اشاره کرد و گفت: از مشاوران تحصیلی دعوت کردیم تا دانشآموزان و دانشجویان را در مسائل تحصیلی و آینده شغلی راهنمایی کنند. در طبقه پایین مسجد که پایگاه بسیج قرار دارد برای بچهها وسایل بازی قرار دادیم. از رئیسکل نیروی انتظامی دعوت کردیم تا دررابطهبا مسائل اجتماعی با دانشآموزان گفتوگو کند.
ترکیب دانشآموزان با دانشجویان غلط است!
سپس با دانشآموزان و دانشجویان گفتوگو کردم تا نظر آنها را در مورد مراسم اعتکاف دانشآموزی و دانشجویی بشنوم. زینب دانشآموز کلاس پنجم ابتدایی این سه روز را بسیار دلنشین دانست و گفت: در کنار ارتباط باخدا میتوانم با هم سن و سالهای خودم به فعالیتهای مختلف بپردازم؛ درصورتیکه در سایر اعتکافها این فرصت مهیا نیست. نرگس، فاطمه و مریم سه دوست دانشجویی بودند که از برنامههای اعتکاف راضی نبودند و بیان کردند: محتوای برنامههایی که برگزار کردند متناسب با سن ما نیست و ما از همه این اطلاعات آگاهی داریم. از طرفی اگر دررابطهبا مسائل ما صحبت کنند، دانشآموزان نمیتوانند از برنامهها استفاده کنند.
