به گزارش اصفهان زیبا؛ اگر بخواهیم کنگاز را بهتر معرفی کنیم باید به سراغ کتاب فرهنگ جامع نامها و آبادیهای کهن اصفهان به نویسندگی محمد مهدیار برویم. این نویسنده در کتابش، محله کنگاز که در گذشته دهی از دهات خوراسگان بوده و حالا جزو منطقه 15 شهرداری اصفهان است را اینطور تعریف میکند: «کنگاز دیهی کوچک، سرسبز و با زمینهای گرانقیمت بوده، که در ۴ کیلومتری خاور اصفهان و ساحل شمالی زایندهرود قرار دارد. این ده را در شمار دیههای دهستان جی به شمار آوردهاند. نامش حکایت از قدمتش دارد، ولی در خود دهکده چیزی قدیمی وجود ندارد. شهرگرایی بدان راهیافته و نفوذی عظیم پیداکرده است؛ همهجا درهای آهنی و دیوارهای آجری پخش و پراکنده، از این نفوذ شگفت حکایت میکند.»
وجهتسمیه نام محله
در همین کتاب در خصوص نام محله آورده است: «نام کنگاز در بخش اول “کنگ”یعنی جزء اول واژه کنگاز، تخفیفیافته “کهنگ” است. واژه “کهن” نیز به معنای قنات است. اما “آز” جزء آخر این واژه از دو جزء آ+ زه آمده است، با جزء اول آن آشناییم که به معنای آب است و جزء دوم آن حرف هموند است برای سهولت تلفظ، یعنی قنائی صفت باشد و کنگاز یعنی که آب دائم.»
آنچه از وجهتسمیه کنگاز معنی و به قنات تعبیر شد، در گفتوگو با اهالی محل هم اشاره شد. بنا به گفته یکی از کشاورزان قدیمی محله کنگاز که خود چاه آبی در زمینهای کنگاز دارد، قنات کنگاز تا 15 سال پیش هم پر آب بوده و در کنار برج کبوتر کنگاز که هنوز محل زندگی کبوترهاست، قرار داشته است.
چند مرتبه لایروبی قنات نتوانست قنات را از خشکسالی نجات بدهد. قنات کنگاز رونق عجیبی به این منطقه داده بود و کشاورزی حرف اول را میزد. بنا به گفته محمد قادری روزی کنگاز به باغها بهاش معروف بوده است و 20 هکتار از محله باغ بوده که در فصل زمستان بوی بِه محله را فرا میگرفته است. حالا اما ردپای ضعیفی از آن باغها دیده میشود. گفته میشود با آلودگی هوا و بیآبی باغها نابود شد.
خشک شدن هشت حلقه چاه در پی خشک شدن زایندهرود
پرآبی کنگاز بیتأثیر از جریان زایندهرود نبود. نفوذ آب زایندهرود تا لایههای زیرین محله و چاههای کنگاز میرسید. با خشک شدن زایندهرود ذخیره آب کنگاز و قنات معتبر آن هم از بین رفت و حالا کنگاز با بیآبی و خشکشدن هشت حلقه چاه در این محل مواجه شده است.
قادری که سبزیکار است و انواع سبزی را در زمینهایش میکارد میگوید: شغل مردم کنگاز کشاورزی و ریختهگری بوده؛ اما حالا هر دو شغل از رونق افتاده است. روزی در محله از چاهها با عمق 30 متری آب میکشیدیم. حالا همان چاه به 80 متر رسیده است. آب آنقدر زیاد بود که زمستانها موتورها را از چاهها بالا میکشیدیم.
محله جان داشت و سرسبز بود. کشاورزی رونق و زندگی جریان داشت. سال گذشته چاهی در عمق 150 متری کندیم تا به آب رسیدیم و این چاه هم چند سال دیگر خشک میشود.
او با حسرت از گذشته میگوید از گذشته سرسبز و بانشاطی که در محله بوده و کشاورزی که بهواسطه پرآبی رونق داشته است، اما حالا از بین رفتن باغها و زمینهای کشاورزی که تبدیل به خانههای سیمانی شدهاند، ناراحتکننده است.
کشاورزی محدود شده است و در کنگاز هستند کشاورزانی که شغل آبا و اجدادیشان را ادامه دادهاند. در میان زمینهای کشاورزی مخروبههای بنای قدیمی و البته بنای برج کبوتر کنگاز خوب خودش را نمایش میدهد و نشان از قدمت این محله دارد. برج کبوتر ساختار خشت و گلی دارد و پرواز کبوتر بر فرازش بر زندهبودنش اذعان دارد.
برج کبوترخانه کنگاز بوی قدمت میدهد
قادری در خصوص این برج میگوید: میگویند برج کبوتر 400 سال قدمت دارد. خودم بارها داخل برج رفتهام. داخلش خیلی تمیز است. سوراخهای کوچکی در دیوارها کنده شده و دیوارهایش سفید است. همهجا پر است از خانه کبوتر. این برج تا چند سال پیش ملک شخصی بود و اما حالا توسط شهرداری تصاحب شده است، اما اقدامی در خصوص آن انجام ندادهاند. درِ برج کبوتر را هم بستیم، چون شده بود محل رفتوآمد معتادها.
برج کبوتر در میان زمینهای کشاورزی و باغهای نیمهجان کنگاز واقع شده است. حالوروز خوشی ندارد و نشانههای تخریب بنا در حال رؤیت است. شاید واقعشدنش در میان زمینهای کشاورزی دلیلی بر رها شدنش باشد؛ اما این برج میتواند یک جاذبه توریستی برای محله کنگاز باشد. که خیلیها را برای تماشا به این محله باقدمت بکشاند. برج کنگاز نمادی از قدمت و هنر مردمان این سرزمین است که حالا رها شده است و اگر فکری به حالش نشود به تاریخ میپیوندد.