مقبره سوگند!

به گزارش اصفهان زیبا؛ بابا قاسم پس از وفاتش در نزدیک مدرسه ای که در آن تدریس می کرد، به خاک سپرده شد. یکی از مریدانش به نام سلیمان ابی الحسین طاغوت دامغانی بر مزار او مقبره و آرامگاهی بنا کرده است. داخل و خارج مقبره باباقاسم با تزئینات آجری و کاشی کاری مزین شده و گنبد هرمی شکل آن یک مشخصه بارز بناست.

مسیر رسیدن

معمولا از دو راه می توان به این بنا دسترسی داشت: اول، گذر از کوچه باباقاسم که از خیابان ابن‌سینا وارد می شود و پیچ و خم های زیادی در این مسیر وجود دارد که می توان با وسیله نقلیه هم از آن عبور کرد و دوم، کوچه ای با شیب ملایم که از خیابان مجلسی به سمت مقبره سوق پیدا می‌کند.

نکته کاربردی گردشگرانه

مقبره باباقاسم مدتی است که در دست مرمت است؛ بنابراین نمی‌توانید وارد بنا شوید؛ ولی اگر هم مرمتش به پایان برسد، برای دیدن بنا، باید در ساعت اداری مراجعه کنید.

بدو ورود

به محض ورود به مقبره سنگ قبری حجاری شده با نرده‌های گره چینی که دورتادور آن را محصور کرده است، همچنین گنبد شش وجهی که از داخل با تزئینات آجری تزئین شده، به علاوه کتیبه ای که اطراف آن آیه‌ای از قرآن با خط ثلث نوشته شده است، دیده می شود. نور این مقبره در روز را سه پنجره‌ای که در سه ضلع مقبره واقع شده، تامین می‌کند.

این آرامگاه در قدیم از ارزش و اعتبار زیادی بین مردم برخوردار بود؛ تا آنجا که مردم برای اثبات ادعایشان در کنار بقعه باباقاسم حاضر می شدند و سوگند یاد می کردند. شاردن، جهانگرد فرانسوی نوشته که شخصا شاهد دودشدن و به هوا رفتن شخصی بوده که بر سر مقبره بابا، سوگند دروغ خورده است!

مقدمه

یکی از سوالات متداول در اصفهان نام گذاری نا متعارف بعضی از مکان ها و خیابان هایی است که از قدیم میان مردم رواج داشته و به مرور زمان نام های آنها تغییر کرده است.

نام‌ها براساس اسامی بزرگان، عالمان یا کسانی که در این مکان زندگی می کردند، برگزیده می‌شده است. با گذشتن از خیابان ابن سینا و رسیدن به چهار راه بابا قاسم همیشه سوالی در گوشه ذهن من به‌وجود می آمد که چرا به این چهار‌راه بابا‌قاسم می گویند؟! با پرس و جو از اهالی محل به این نتیجه رسیدم که در یکی از کوچه پس کوچه ها به نام باباقاسم مقبره‌ای با این عنوان وجود دارد .

مقبره ای زیبا با گنبد هرمی هشت پر که هنوز جای داغ‌های شمع که مردم برای نذورات خود روشن می‌کردند بر دیواره آن مانده است.

پیش از ورود

پیش از ورود به مقبره باباقاسم در سمت راست بنا سقاخانه‌ای با پنجره های گره چینی وجود دارد.

قبل از پا نهادن به داخل بنا سر در مقبره با کتیبه ای به خط ثلث و همین طور مقرنس‌هایی با کاشی لاجورد تزئین شده که ارتفاع آنها نسبت به در ورودی بلندتر است.

کتیبه و خطوط نمای سر در مقبره

بابا قاسم اهل اصفهان بود. همچنان پس از چند قرن مزار او زیارتگاه مردم این شهر است. درباره كلمه بابا توضیح این نكته ضرورت دارد كه از قرن هشتم تا دهم هجری عده‌ای از عرفای صوفیه در اصفهان زندگی می‌كردند كه عنوان بابا داشته‌اند. از بررسی متون تاریخی و شرح حال این بزرگان چنین استنباط می شود كه این كلمه را برای احترام و بزرگداشت به نام آنها اضافه می‌كردند.

به هر حال بابا قاسم در مدت حیات در شهر اصفهان با عزت و احترام زندگی می‌كرد و در مدرسه‌ای تدریس می كرد كه در محله طوقچی به نام او ساخته بودند.

کتیبه تاریخی این سردر به خط ثلث با کاشی سفید معرق بر زمینه لاجوردی به سال 741 هجری ساخته شده و همین طور در چهار لنگه‌های مقرنس سر در مقبره به خط بنایی با کاشی معرق لاجوردی بر زمینه آجری در هر لنگه کلمه «الله» و در وسط سر در مقرنس‌ها به خط بنایی با کاشی فیروزه ای کلمه «محمد» و همین طور در نمای مقابل سر در با کاشی فیروزه ای جملات «الحکم لله الملک لله» نوشته شده است.

لوح سنگی دیواره خارجی بقعه

بر دیوار شرقی سر در بابا قاسم دو لوح سنگی قرار دارد که یکی از این دو لوح در قسمت فوقانی یک پنجره مشبک نصب شده که شامل دو حاشیه و یک متن می‌شود و عبارت حاشیه صلوات بر چهارده معصوم است.

آرامگاه پهلوان میرزا علی

در داخل بقعه بابا قاسم یک سنگ قبر قدیمی از قرن دهم هجری موجود است که اسامی چهارده معصوم بر سطح آن حجاری شده و بر جانب جنوبی آن عبارت « ناد علیا مظهر العجایب» نقش بسته و همین طور در جانب غربی این سنگ قبر به خط ثلث تاریخ وفات این پهلوان نوشته شده و به خط نستعلیق این دو بیت شعر آمده است:

چون نامه جرم ما به هم پیچیدند
بردند و به میزان عمل سنجیدند
بیش از همه کس گناه ما بود ولی
ما را به محبت علی بخشیدند

کتیبه‌ای که در قسمت فوقانی نمای خارجی آمده است، در سال 1044 هجری به وسیله شخص خیّری به نام آقا زمان، فرزند آقا جمال میوه فروش تعمیر شده و هم‌اکنون نیز این بقعه به همت میراث فرهنگی در دست مرمت و بازسازی است.

گنبد

گنبد آن هرمی شکل و دارای هشت ترک است که بر هر دو ترک مقابل آن به خط بنایی با کاشی معرق لاجوردی در زمینه آجری اسماءالله «یا دیان، یا سبحان، یا سلطان و یا برهان» منقوش است و همین طور بر گردنه گنبد بابا قاسم جملاتی مانند الله ربی، محمد نبی، اسلام دینی و علیا امامی تکرار می شود.

در داخل، بنا مستطیلی شکل، با فرورفتگی هایی در هر چهار ضلع است. پوشش گنبد نیم کروی و بنای پشتی گنبدی به شکل هشت ضلع دیده می‌شود که به وسیله راهرویی با یک انحنا از جبهه جنوب شرقی به بنای اصلی راه می یافت.

اما بر اثر ویرانی بنای پشتی و بازسازی آن در سده اخیر، تغییراتی پدید آمده؛ از جمله اینکه نقشه هشت ضلعی به مستطیل تبدیل شده است. کف سازی بنا نیز با بنای اصلی اختلاف سطح پیدا کرده و راه ارتباطی اصلی دو بنا از میان رفته است.

توصیفات دیگران

در سفرنامه شاردن آمده: «پس از این مسجد، راه به کوچه بابا قاسم می رسد. این کوچه از آن این نام یافته که مزار یکی از اولیا در آن است. وی یکی از عابدان و مجاهدان بزرگ و معتقدان راستین اسلام بوده و مردم بر این باورند اگر در آن محل کسی در حضور قاضی به دروغ گواهی دهد و سوگند به دروغ یاد کند، در دم شکمش پاره می شود و روده هایش بیرون می ریزد.»