به گزارش اصفهان زیبا؛ صحبت از آموزش زبان بود و نوآوری‌هایی که در این زمینه صورت‌گرفته است.
نام فردی به میان آمد که با دغدغه فرهنگ ایرانی – اسلامی، مؤسسه زبانی را تأسیس کرده تا به تدریس کتاب‌های زبان مناسب بافرهنگ خودمان بپردازد و در مسیر کاهش سلطه روزافزون تفکرات غربی نهفته در کتاب‌های آموزش زبان گام بردارد؛ موضوعی که شاید تاکنون حتی به آن توجه نکرده باشیم.
خانه‌ای قدیمی است در دل خیابان مولوی. وارد می‌شوم و معماری سنتی آن توجهم را جلب می‌کند؛ حیاط در میان و اتاق‌ها که اکنون کلاس درس هستند، دورتادور. حوض آبی‌رنگ کوچکی نیز دارد که به استخر توپ برای بچه‌ها تبدیل شده است تا بازی را هم ضمیمه آموزش کند.
بادکنک‌هایی هم گوشه سالن چیده شده‌اند. مؤسس و مدیر مجموعه سفیر عترت مهدیه توتونی است.
کارشناس ارشد مترجمی زبان انگلیسی از دانشگاه اصفهان که در آزمون ارشد رتبه ۴ را کسب کرده و در زمینه تدریس زبان حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد.
در حین گفتگویمان نیز صدای بچه‌ها و مربی به گوش می‌خورد که کلمات اسلام و ایران را تکرار می‌کنند. چیزی که شنیده‌شدنش در کلاس‌های دیگر کمترین احتمال را دارد.
محتوای ضد ارزش کار خودش را می‌کند
مؤسس و مدیر مجموعه سفیر عترت در ابتدا چگونگی تأسیس مجموعه را روایت می‌کند:
«از دو سال پیش اطرافیان می‌گفتند کلاسی را راه‌اندازی کن که خانواده‌های مذهبی بتوانند با خیال راحت بچه‌هایشان را به کلاس زبان بفرستند، اما آن زمان فقط می‌توانستیم در مکانی مانند حسینیه باشیم و از نظر ظاهر چون خانواده‌ها می‌دیدند که محجبه هستم آرامش خیال داشتند که کلاس از نظر اعتقادی با آنها همسو است.
ولی بعد با نگاهی به کلاس‌های آموزشگاهی دیدم که هرچقدر هم ما سعی کنیم آنها را اسلامی کنیم و جلوی تأثیرش را بگیریم، آن محتوا کار خودش را می‌کند و جهان‌بینی‌ای به بچه‌ها می‌دهد که از آن دید به محیط اطراف نگاه می‌کنند.
ارزش‌هایی که از این راه منتقل می‌شود، مثلاً موسیقی، حیوان خانگی، روابط دوستانه با جنس مخالف، انواع تفریحات، و موضوعات بسیار فراتر از این است. چیزهایی که فکرش را هم نمی‌کنیم تأثیراتی را می‌گذارد که حتی خودمان هم در زمان یادگیری زبان از آن مصون نبودیم.
خود من هم که این کتاب‌ها را خواندم می‌بینم در طرز نگاهم تأثیرش را گذاشته است به‌طوری‌که وقتی می‌خواهم مبانی دینی را بخوانم و ببینم جهان‌بینی تمدن اسلامی به چه صورت است، مباحث برایم کاملاً جدید است؛ چون از بچگی مطالب به شکل دیگری به ما منتقل شده است و اکنون آن مطالب اسلامی برایمان جدید است.
تفاوت تمدن اسلامی با تمدن غرب
مثلاً یکی از تفاوت‌های تمدن اسلامی با تمدن غربی در موضوع کار و تفریح است. در تمدن اسلامی چیزی به‌عنوان تفریح به آن صورت وجود ندارد. انسان از کاری که انجام می‌دهد و خلاقیتی که دارد آن‌چنان لذتی می‌برد که نیاز زیادی به تفریح ندارد.
درحالی‌که در تمدن غربی نگاه تمایز کار و تفریح وجود دارد. کار یک مسئله ناپسند، تحمیلی و اجباری است که مجبورند از اول هفته تا آخر هفته انجام دهند. تمام مطالب و محتوای درسی مبنی بر این است که آخر هفته کجا برویم و چه کاری انجام دهیم؟
به‌غیراز این تفاوت در جهان‌بینی، این محتوا برای جامعه ایرانی کاربردی هم نیست. وقت و انرژی و زمانی که می‌تواند صرف یادگیری صحبت‌کردن درباره محیط و زندگی در ایران شود، صرف آموختن کلماتی می‌شود که ممکن است هیچگاه استفاده نشود.
نه آن تفریحات به نحوی است که در جامعه ایرانی زیاد تجربه شده باشد و نه کاربردی است. این‌گونه ذهن بچه‌ها با یکسری مطالب غیرضروری پر می‌شود.
در کتاب‌های زبان انگلیسی، موسیقی ارزش بزرگی محسوب می‌شود و ممکن است یک درس کامل درباره آلات موسیقی باشد.
وقتی هم می‌خواهند درباره توانمندی‌ها صحبت کنند، می‌پرسند که تو چه سازی را می‌توانی بنوازی؟ این است که دانش‌آموز با خود فکر می‌کند من باید حتماً یک ساز یاد بگیرم و این را ارزش و ضرورت به شمار می‌آورد.
غذاهایی که در این کتاب‌ها آموزش داده می‌شوند عمدتاً از نوع فست‌فودی هستند و بچه‌ها کلمات مرتبط با غذاهای اطراف خودشان را بلد نیستند. حتی انواع سبزی‌های بومی، میوه‌ها و… را نمی‌شناسند.
همچنین انواع حیواناتی که در فرهنگ ما نگهداری‌شان ناپسند است، نگهداری از آنها ارزش قلمداد می‌شود، درحالی‌که حیوانات اهلی در دین اسلام را نمی‌آموزیم.»
کلیدی برای نجات آموزش‌ها
مهدیه توتونی در ادامه از کتاب‌هایی که در مجموعه سفیر عترت برای آموزش از آن بهره می‌برند می‌گوید: «همة مسائل بیان شده موجب شد دنبال کتاب‌هایی بگردم که زبان انگلیسی را بافرهنگ ایرانی – اسلامی آموزش داده باشند و در نهایت با کمک خداوند با کتاب A for Allah آشنا شدم که برای آموزش حروف است و توسط دانشگاه امام صادق نوشته و منتشر شده است.
در این کتاب همان روشی که ما برای آموزش حروف داریم را با محتوای اسلامی درس می‌دهد. حرف A را با الله، حرف B را با بسم‌الله، و به همین ترتیب. داستان‌های کتاب هم بچه‌ها را به‌سوی توحید و دیگر مفاهیم دینی رهنمون می‌کند. البته نه اینکه کلمات دیگر را نداشته باشد. اما محوریت و ارزش درس آن کلمه اسلامی است.
این کتاب در دو جلد نوشته شده است که می‌تواند برای یک سال کافی باشد، زیرا در خلال آموزش حروف، عدد، رنگ، شعرهای متعدد و مفاهیم بسیاری را آموزش می‌دهد و با چندترم آموزشگاه‌های دیگر برابری می‌کند.
برای سطوح بعدی هم کتاب‌های دیگری منتشر شده‌اند. درواقع سیر خوبی برای این کار پیدا کرده‌ایم، اما در نظر دارم شخصاً یک سیر کتاب طراحی کنم؛ کتاب‌هایی که محوریتش قرآن و روش آموزشی قرآنی باشد.
البته اینکه می‌گوییم قرآنی، لزوماً به این معنا نیست که مدام از قرآن اسم ببریم یا سوره‌ها را به انگلیسی ترجمه کنیم، بلکه باید نگاه قرآنی را در آموزش پیاده کنیم. ببینیم قرآن چطور به آفرینش و جهان نگاه می‌کند، آن را مبنا قرار دهیم.»
والدین از آموزشی که بر اساس فرهنگ ایرانی – اسلامی است می‌ترسند!
او سپس به چالش‌های موجود در آموزشی که بر اساس فرهنگ ایرانی – اسامی است اشاره می‌کند:
«دو سال است به این روش فعالیت می‌کنم. برای مجوز تأسیس مؤسسه نیاز بود که یا متأهل و یا سی‌ساله باشم، اما توانستیم از طریق کانون فرهنگی اقدام کنیم.
نام آن را هم “سفیر عترت” گذاشتیم؛ زیرا دوست داریم بچه‌ها به جایی برسند که سفیران عترت و مبلغان دین در جهان باشند.
پارسال برای مجوز اقدام کردیم و تا مراحل نهایی‌اش پیش رفته‌ایم. ثبت مؤسسه به‌عنوان آموزشگاه زبان، قوانین و محدودیت‌های خاصی دارد. بسیاری از مؤسساتی هم که قبلاً می‌خواستند زبان را با رویکرد دینی، البته فقط در حد تفکیک کلاس‌ها یا مذهبی بودن مدرسان کار کنند.
بعد از مدتی دیگر نتوانسته‌اند کارشان را ادامه دهند، زیرا هزینه‌هایی باید پرداخت کنند و آگاهی سازی هم در این زمینه صورت نگرفته است؛ خانواده‌ها فکر می‌کنند با این رویکرد قرار است بچه‌ها از چیزی عقب بمانند و از مزایای این کار بی خبر هستند.
ما گاهی حتی معلم‌ها را نمی‌توانیم قانع کنیم که با این روش کار کنند و نیاز به فرهنگ سازی احساس می‌شود.»
از تأثیرگذاری درس زبان انگلیسی غافل نشویم
مؤسس و مدیر مجموعه سفیر عترت تأثیر درس زبان را بیشتر از سایر دروس بر نوجوانان می‌داند و می‌گوید:
«تأثیری که ما به‌عنوان معلم زبان می‌توانیم بگذاریم، چه‌بسا از دیگر دروس ژرف‌تر است، زیرا زبان انگلیسی برای بچه‌ها جذاب است و از معلم‌های زبان الگوبرداری می‌کنند. اگر فیلم “کلاه پهلوی” را دیده باشید، تأثیر زبان فرانسوی در زندگی مردم را شاهد بوده‌اید.
طی روند آموزش این زبان، سبک زندگی مردم و حتی پوشش آنها تحت تأثیر قرار گرفت و تغییر کرد.گاهی بچه‌ها می‌پرسند ما چرا زبان یاد می‌گیریم؟ ما درس را متوقف می‌کنیم و برایشان از استعمار، برتری نداشتن زبان‌ها بر یکدیگر و… می‌گوییم.
زبان انگلیسی درگذشته به سبب استعمار و اجبار مردمان کشورهای مستعمره به یادگیری‌اش، گسترش‌یافته و در حال حاضر زبان علم است. زبان انگلیسی اصالت و قدمت آن‌چنانی ندارد، بلکه آمیخته‌‌ای از زبان فرانسوی، آلمانی و… است.
بدین ترتیب بچه‌ها را با جهان آشنا می‌کنیم. این حرف‌ها برای آنها جدید است و انگار دنیای جدیدی را به رویشان می‌گشاید.»
مدرک یا مهارت؟ مسئله این است!
توتونی می‌گوید: «چندین سال است زبان تدریس می‌کنم و حتی مدتی به معلمان درس می‌دادم. اما به جز مدرک دانشگاهی هیچ مدرک زبانی ندارم. یعنی حتی کلاس زبان که می‌رفتم برای گرفتن مدرک اقدام نکردم.
کاش خانواده‌ها این موضوع را متوجه شوند که اگر کسی واقعاً بخواهد تأثیرگذار باشد و کاری انجام دهد، حداقل در زمینه زبان نیاز به مدرک ندارد. تافل و آیلتس نیز فقط مختص کسانی است که قصد مهاجرت دارند و برای موفقیت در آنها هم باید دوره‌های جداگانه گذراند.
حتی کتاب‌های ترمیک معمولی برای شرکت در این آزمون‌ها مناسب نیستند. کتاب‌ها و کلاس‌های خاص خودش را دارد؛ لذا کتاب‌هایی که ما کار می‌کنیم هم چیزی کم ندارند و چه‌بسا پربارتر هستند.
اینجا باتوجه‌به تقاضایی که وجود داشت از ۶ سال تا کلاس نهم زبان‌آموز داشته‌ایم. به‌طورکلی با این سیستم تا هجده‌سالگی را نیز می‌توان کارکرد. متقاضیان بزرگسال کمتر هستند، اما کتاب‌هایی برای آنها هم وجود دارد.»
کتاب‌های زبان مدارس جهان‌بینی غربی دارند
این مدرس زبان در باب چگونگی آموزش زبان در مدارس بیان می‌کند:
«در کتب درسی، از نظر ظاهری تلاش شده است فرهنگ اسلامی به سیستم آموزشی غربی تزریق شود؛ مثلاً کلماتی که برای ما در فرهنگ ایرانی وجود دارد به کتاب افزوده شوند.
اما جهان بینی هنوز غربی است. کتاب‌های غربی به اندازه‌ای رواج یافته‌اند که اگر سیر کتابی شبیه آنها نباشد در نظر افراد کتاب زبان به حساب نمی‌آید. همین حالا هم کتاب‌های درسی مدرسه به سبب ایرانیزه شدن‌ها و اسلامیزه شدن‌هایش مورد تمسخر قرار می‌گیرد.
با این وجود محتوای درس‌ها همچنان می‌تواند جهان بینی اسلامی بیشتری را در خود جای دهد.
انتقاد دیگری که به این کتاب است حجم زیادی از گرامرها و محتوای زبانی زیاد در زمان کم و فشرده است.
متأسفانه کتاب‌ها به شکلی طراحی شده‌اند که اگر بچه‌ها از قبل کلاس زبان نرفته باشند، نمی‌توانند از پس آنها بر بیایند. این مسئله موجب استرس و اضطراب دانش‌آموز می‌شود و بازار آموزشگاه‌های زبان به سبک غربی را داغ می‌کند.»
سفیر عترت بر اعتقادات نوجوانان تأثیر می‌گذارد
مؤسس و مدیر مجموعه سفیر عترت از تأثیراتی که فضای مذهبی بر نوجوانان گذاشته می‌گوید: «ما ساعت کلاس‌هایمان را بر اساس اذان تنظیم می‌کنیم.
به‌گونه‌ای که یا انتهای کلاس‌ها قرار بگیرد و همان موقع با بچه‌ها نماز بخوانیم، یا اگر در میانه کلاس است یک ربع استراحت می‌دهیم تا نماز را برگزار کنیم. این اتفاقی است که در هیچ آموزشگاهی نمی‌توان دید.یکی از زبان‌آموزان ما محجبه نبود.
اوایل در برگزاری نماز هم شرکت نمی‌کرد. پس از مدتی کم‌کم روسری‌اش را جلوتر می‌کشید تا نماز بخواند. از جایی به بعد هم چادرنمازش را در کیفش می‌گذاشت و می‌آورد تا بعد از کلاس با بچه‌ها نماز بخواند.
این تأثیر کلیت حاکم بر فضا است.برنامه‌ای هم برای عید غدیر و عید قربان داریم؛ کارگاهی که به بهانه زبان، عید غدیر را پاس می‌دارد. خیلی از افراد می‌گویند کتاب‌های زبان در زندگی واقعی کاربردی نیستند و بچه‌ها نمی‌توانند در زندگی روزمره به انگلیسی صحبت کنند.
ما هم برنامه‌ریزی کردیم که یکسری کارگاه‌هایی مانند آشپزی، بازی، کاردستی و… به زبان انگلیسی برگزار شود. همه اینها را با هم جمع کردیم تا برای عید غدیر اجرا کنیم.
حمایت و آگاهی، کلید پیشرفت آموزش بومی
در پایان توتونی از فرصت‌های موجود می‌گوید:
«با توجه به اینکه اکثر مدارس در مقطع دبستان کلاس‌های فوق‌برنامه زبان را برای دانش‌آموزانشان می‌گذارند، بچه‌ها قبل از ورود به متوسطه با این محتوا مواجه می‌شوند و مدارس سعی می‌کنند نیاز زبان بچه‌ها را خودشان برطرف کنند، این فرصت خوبی است تا آموزش زبان با رویکرد ایرانی – اسلامی در برنامه‌شان جای بگیرد.
کتاب‌هایی که ما تدریس می‌کنیم در نسخه محدود منتشر می‌شوند؛ چون تقاضای کمی دارند.
درحالی‌که اگر عموم مردم با آنها آشنا شوند و تقاضا بالا برود یا چاپشان موردحمایت واقع شود می‌تواند راحت‌تر در دسترس قرار بگیرد. حتی کتاب داستان‌های کودکانه به زبان انگلیسی ترجمه شده‌اند که می‌توانند به‌جای استوری بوک‌های غربی تدریس شوند.»
خانواده‌های مذهبی باید خواهان آموزش بر مبنای فرهنگ ایرانی – اسلامی باشند
مادر یکی از زبان‌آموزان حاضر و شنونده گفتگوی ماست. او نیز از تأثیرات کلاس بر دخترش می‌گوید:
«دختر من اواسط ترم به اینجا آمد و ماندگار شد. برنامه نماز خیلی برایش بازخورد خوبی داشت. به نمازخواندن در اینجا علاقه دارد و از خانه وضو می‌گیرد تا اینجا با هم نماز بخوانند.
همچنین تمام شعرهای کتاب‌درسی‌شان را حفظ است و به‌راحتی می‌خواند. در مقایسه با پسرم که قبلاً در کلاس زبان دیگری شرکت کرده است، بازخورد این کتاب و یادگیری دخترم خیلی بهتر و سریع‌تر بوده است.
قبلاً می‌گفتم دخترم را در دوران دبستان به کلاس زبان نمی‌برم؛ چون محیط خوبی ندارد؛ باید اول اعتقادات دینی را یاد بگیرد و ثابت‌قدم شود تا بعد به آن محیط وارد شود، اما وقتی اینجا را دیدم که معلم و دروس رویکرد مذهبی دارند، پسندیدم و باوجود سختی رفت‌وآمد کلاس را ادامه می‌دهیم.
خانواده‌های مذهبی باید خواهان این نوع آموزش باشند. ما در اطرافیان کسی را داریم که تحت‌تأثیر کلاسی که شرکت می‌کرد قرار گرفته و در نوع پوشش و… تغییراتی داشت.
این باعث می‌شود آموزش زبان به حاشیه کشیده شود. به‌علاوه هزینه‌های کلاس‌ها در جاهای دیگر بسیار بالاتر است، حتی اگر بچه به‌درستی آموزش ندیده باشد؛ درحالی‌که در اینجا من عملکرد خوب دخترم را می‌بینم و حالا امتحانش را هم با موفقیت پشت سر گذاشته است.»
