به گزارش اصفهان زیبا؛ از امروز، اولین روز از سی‌وچهارمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، مصلای امام خمینی(ره) میزبان جمع زیادی از ناشران و فعالان نشر و کتاب‌خوانان خواهد بود و طرفداران یار مهربان قرار است روزهایی پرهیاهو و شلوغ را با حضور در این نمایشگاه بگذرانند. به رسم هرسال، ناشران بسیاری برای حضور در این رویداد بزرگ عزم خود را جزم کردند که بخش بسیاری از آنان میهمانانی خارج از مرزهای تهران هستند.
در ادامه با چهار تن از ناشران فعال اصفهانی گفت‌وگو کرده‌ایم و دلایل آن‌ها را برای شرکت‌کردن یا شرکت‌نکردن در این رویداد بزرگ فرهنگی جویا شده‌ایم که در ادامه آن را می‌خوانید.
نگاه صرفا اقتصادی صرفه‌ای برای ناشر ندارد
انتشارات مهرستان یکی از ناشران نسبتا قدیمی اصفهان است که از سال 95 با تغییر رویه، فعالیت خود را به‌صورت جدی به‌سمت حوزه‌های کودک و نوجوان و خانواده برده است.
این ناشر تاکنون دو بار در نمایشگاه کتاب تهران حضور یافته است و امسال برای سومین بار با دو غرفه در سالن کودک‌ونوجوان و در سالن ناشران عمومی در این رویداد فرهنگی شرکت می‌کند.
سید احمد حسینی، مدیر این نشر، درباره نمایشگاه‌های کتاب توضیح می‌دهد: «نمایشگاه‌هایی که در دنیا برگزار میشود، گاهی صرفا نمایشگاه است و گاهی فروشگاه و گاهی ترکیبی از هر دو. وقتی صحبت از نمایشگاه میشود، افراد انتظار دارند نشرها تنها تازه‌های نشرشان را به مخاطبان معرفی کنند و زمینه‌ای برای تعامل با نویسندگان و مخاطبان باشد. اما این نمایشگاهی که در کشورمان می‌بینیم، جنبه فروشگاهی‌اش بیشتر است. شما یک فروشگاه بزرگ را می‌بینید که نشرها سالی یک‌بار واسطه‌گری توزیع‌کنندگان و کتاب‌فروشان را کنار می‌گذارند و خودشان کتاب می‌فروشند و این بیشتر جنبه فروشگاه دارد تا نمایشگاه.»
حسینی ادامه می‌دهد: «بسیاری عیب نمایشگاه را همین می‌دانند که چرخه عرضه کتاب با این کار به‌‌هم می‌خورد. مردم هم بسیاری از خریدهای عمده سالشان را از این فروشگاه انجام می‌دهند و این آسیب به چرخه فروش کتاب است.»
مدیر نشر مهرستان درباره اهداف حضورشان در این نمایشگاه می‌گوید: «ما برای حضور در این نمایشگاه سه هدف داریم: اول اینکه، می‌خواهیم بازخورد مستقیم از مخاطبان بگیریم و ببینیم آیا ما و کتاب‌هایمان را می‌‌شناسند و می‌پسندند یا خیر؛ دوم اینکه، بتوانیم میان فعالان فرهنگی کتاب حضور یابیم و با بزرگان و صاحبان تجربه این عرصه مراوده کنیم؛ هدف سوم هم فروش و مباحث اقتصادی است. زیرا نمایشگاه نقدینگی مقطعی، ولی خوبی دارد؛ بااین‌حال دو هدف اول برایمان پررنگ‌تر است. سال قبل طبق همین اهداف در نمایشگاه حضور یافتیم و امسال هم هدفمان همین است.»
حسینی با بیان اینکه نویسندگان و گرافیست‌ها و دیگر عوامل نشر مهرستان در غرفه در نقش فروشنده و معرف کتاب حاضر می‌شوند تا از نزدیک مخاطب را ببینند، ادامه می‌دهد: «پارسال بازخورد مخاطبان و اینکه نشر مهرستان در سطح کشور شناخته شده است، برای همکارانمان خیلی انگیزه‌بخش بود تا یک سال دیگر با قدرت به کارشان ادامه دهند. ما به نیروهایمان می‌گوییم علاوه بر حضور در غرفه، حتما در نمایشگاه بگردند و کارهای دیگران را ببینند و پیگیر کارهای نویسندگان و طراحان دیگر باشند. به این صورت ایده و سمت‌وسو پیدا می‌کنند؛ در غیر این صورت حضورمان اصلا نمی‌صرفد.»
او به سراغ هزینه‌های سنگین نمایشگاه برای ناشران غیرتهرانی می‌رود و بیان می‌کند: «اگر نگاه ناشر صرفا اقتصادی و فروش کتاب باشد، حضورش در این نمایشگاه سودی ندارد. ناشران غیرتهرانی به‌دلیل گرفتن غرفه و اسکان و خوراک و رفت‌وآمد و باربری، هزینه‌های زیادی دارند. نمایشگاه انرژی و توان و هزینه زیادی می‌‌برد و در بهترین حالت، هزینه‌ها سربه‌سر میشود و ناشر ضرر نمی‌کند؛ اما سودی هم برایش ندارد. حال اگر نگاهش تعامل با مخاطب و هم‌افزایی با عوامل نشر باشد، حضور در این رویداد برایش مطلوب است.»
مدیر نشر مهرستان درباره مسائل رفاهی می‌گوید: «ناشران غیرتهرانی این ایام را به‌سختی می‌گذرانند. ما در این چند سال ندیده‌ایم که اوضاع کمی برایشان تسهیل شود؛ مثلا هنوز خوابگاهی با قیمت و فضای مناسب برای ناشران غیرتهرانی فراهم نکرده‌اند؛ همچنین می‌توانند برای هزینه رفت‌وبرگشت یارانه‌ای در نظر بگیرند. از سوی دیگر، برای باربری باید ماشین تهیه کنیم که خودش شش‌هفت میلیون تومان میشود؛ شاید بتوانند از سازمان‌ها به‌طور موقت ماشین تهیه کرده و به‌کارگیری کنند.»
او از قرارندادن غرفه با متراژ و مکان مناسب برای ناشران غیرتهرانی انتقاد می‌کند و می‌گوید: «بعضا می‌بینید که بعضی از ناشران تهرانی متراژ و جای مناسب‌تری می‌گیرند؛ درصورتی‌که این توجه باید برای نشرهای غیرتهرانی هم در نظر گرفته شود تا بتوانند بهتر دیده شوند.»
او درباره نمایشگاه مجازی می‌گوید: «هدف ناشران غیرتهرانی اگر فقط فروش است، به همان نمایشگاه مجازی می‌توانند اکتفا کنند.»
نمایشگاه کتاب امسال آورده‌ای جز قیمت‌های بالا ندارد
مهدی نقش، یکی از فعالان باسابقه و باتجربه عرصه نشر اصفهان است که اکنون مدیریت انتشارات نقش نگین را برعهده دارد. این ناشر باوجود 15 بار حضور در نمایشگاه کتاب تهران، امسال در نمایشگاه شرکت نمی‌کند.
مهدی نقش می‌گوید: «حضور در نمایشگاه کتاب تهران به دلیل هزینه‌های سنگینی که برای ناشران غیرتهرانی دارد، دیگر مقرون‌به‌صرفه نیست؛ چون یک نیرو باید در غرفه مستقر کنیم که نیاز به جای خواب و سه وعده‌غذا دارد. برای ده روز باید چندین میلیون تومان هزینه بدهیم؛ هزینه اجاره غرفه و ارسال بار را هم اضافه کنید. از سوی دیگر، به‌دلیل گرانی مطلق کتاب مردم خرید نمی‌کنند. این‌ها در حالی است که قبلا اجاره‌بهای غرفه‌ها خیلی کمتر و قیمت کتاب هم کم و فروش خوب بود؛ بنابراین حضور ناشران غیرتهرانی به‌صرفه نیست؛ بااین‌حال شاید ناشرانی هم باشند که تصمیم بگیرند با حضورشان، خودشان و کتاب‌هایشان را معرفی کنند و به نظرشان این هزینه‌ها به‌صرفه باشد.»
او درباره آورده نمایشگاه می‌گوید: «نمایشگاه کتاب امسال آورده‌ای جز قیمت‌های بالا ندارد و همه می‌فهمند که کتاب چه قیمت عجیبی پیدا کرده است. امسال نمایشگاه وضعیت ناجور بخش فرهنگ را ثابت می‌کند.»
نقش ادامه می‌دهد: «دولت به ناشران کاغذ نمی‌دهد و هیچ حمایتی هم از خریدار نمی‌کند. قبلا در کتاب‌فروشی‌ها تخفیف‌های فصلی اجرا می‌کردند که به خریدار کتاب و ناشران و کتاب‌فروشان کمک می‌کرد؛ اما الان این‌ها قطع‌شده و اوضاع نشر به یک دیو بزرگ تبدیل شده است که نه کسی می‌تواند تولید کند و نه کسی می‌تواند کتاب بخرد؛ به همین دلیل بیشتر ناشران دست از کار کشیده‌اند تا ببینند اوضاع چطور پیش می‌رود.»
نمایشگاه کتاب بهترین ویترین برای ناشران غیرتهرانی است
مرتضی ثابت‌قدم نیز از ناشران باتجربه و قدیمی اصفهان و مدیر انتشارات فرهنگ مردم است که به‌جز نشر کتاب، دغدغه‌های صنفی این بخش را نیز دارد. این انتشارات در همه دوره‌های نمایشگاه کتاب شرکت کرده و امسال نیز در نمایشگاه فیزیکی و مجازی کتاب حاضر است و در سالن کودک‌ونوجوان با حدود 300 عنوان کتاب کودک‌ونوجوان و سالن ناشران عمومی با حدود 60 عنوان کتاب بزرگ‌سال پذیرای مخاطبانش است.
این ناشر درباره دلیل حضورش در نمایشگاه کتاب می‌گوید: «ویترین برای عرضه محصولات کتاب در شهرهایی غیر از تهران بسیار محدود است و بسیاری از تولیداتمان در کتاب‌فروشی‌ها توزیع نمی‌شود. زیرا کتاب‌فروشی‌ها بیشتر در حوزه کتب درسی و کمک‌آموزشی فعالیت می‌کنند و محصولات ما را عرضه نمی‌کنند. بنابراین یکی از راهکارهایی که بتوانیم تولیداتمان را در منظر مخاطبانمان قرار دهیم، این نمایشگاه است. نمایشگاه تهران و نمایشگاه‌های استانی برای امثال ما که در حوزه تولیدات کتب درسی و آموزشی فعالیت نداریم، بهترین ویترین برای عرضه محصولاتمان است.»
ثابت‌قدم ادامه می‌دهد: «به دلایل گفته‌شده، ما فقط با حضور در این نمایشگاه می‌توانیم با ناشران دیگر رقابت کنیم. ما به‌عنوان یک ناشر تخصصی کودک‌ونوجوان و روان‌شناسی هیچ‌وقت نمی‌توانیم بدون حضور در چنین رویدادهایی حرفی برای گفتن داشته باشیم. چون عمده ناشران قدر در تهران هستند. آن‌ها بازار را اشباع می‌کنند و ما دیده نمی‌شویم. نمایشگاه بهترین فرصت برای عرضه تولیدات فاخر در کنار ناشران تهرانی است.»
او درباره راهکارش برای کم‌شدن هزینه حضور ناشران غیرتهرانی می‌گوید: «ما به هزینه‌های زیاد امسال واقفیم و می‌دانیم که اداره یک غرفه حتی کوچک برای ناشران بسیار هزینه‌بر است و بسیاری از آن‌ها به همین دلیل از حضور انصراف داد‌ه‌اند. به همین علت امسال مصرانه به ارشاد پیشنهاد دادیم که غرفه‌ای تجمیعی بگیریم و تولیدات یک سال ناشران اصفهانی را توسط انجمن صنعت نشر یا شرکت تعاونی عرضه کنیم؛ اما وزارت ارشاد به دلیل ساختارهایش همکاری نکرد.»
ثابت‌قدم بیان می‌کند: «در گذشته 50 درصد از هزینه غرفه را به ناشر تخفیف می‌دادند یا با بعضی از مهمان‌پذیرها و خوابگاه‌ها و محل‌های عمومی برای ناشران غیرتهرانی هماهنگ می‌کردند؛ اما اکنون دیگر از این خبرها نیست.»
او درباره نمایشگاه مجازی می‌گوید: «نمایشگاه مجازی سال‌های پیش بازخورد خوبی برایمان داشت. چون از دورافتاده‌ترین نقاط کشور هم از ما با هزینه ارسال رایگان کتاب خریدند. درصورتی‌که مخاطبان در غیر از نمایشگاه تهران چنین فرصتی برای خرید ندارند.»
او دلیل حضورش در نمایشگاه را این‌طور عنوان می‌کند: «شما گاهی بهترین موزیک‌ها را در تلفن همراهتان دارید. اما شرکت در یک کنسرت موسیقی حال‌وهوای دیگری دارد. در نمایشگاه هیجان وجود دارد و آدم از دیدن مردم و کتاب‌ها و شنیدن نقد درباره کتاب‌هایش خشنود میشود. در نمایشگاه فضایی رقابتی وجود دارد و مخاطبان محصولات را با تمام احساسشان می‌بینند و لمس می‌کنند. درصورتی‌که خرید مجازی این مزایا را ندارد.»
در نمایشگاه ناشران شناخته‌شده به حمایت نیاز ندارند
مهرانگیز بیدمشکی، مدیر فعال و صاحب‌تجربه نشر نهفت است. این نشر تا چهار سال پیش هرسال در نمایشگاه کتاب تهران حضور می‌یافت؛ اما در سال ۹۸ بااینکه شرایط شرکت در نمایشگاه را داشت، به دلایل نا‌معلوم به این نشر غرفه‌ای اختصاص داده نشد.
بیدمشکی نمایشگاه کتاب را این‌طور توصیف می‌کند: «به نظر می‌رسد مسئولان، نمایشگاه را با دید فرهنگی و به‌عنوان یک رویداد فرهنگی برگزار می‌کنند؛ اما ما ناگزیر هستیم به فروش کتاب فکر کنیم. منتی بر سر کسی نیست. اما همین‌که متصدیان نشر و کتاب به این شغل مشغول‌اند و در این راه از تمام داروندار خود گذشته‌اند، گمان کنم دین خود را به جامعه ادا کرده‌اند؛ ولی این‌گونه نمایشگاه‌ها تا جامعه کتاب‌خوانی نداشته باشیم، به دلیل هزینه‌های بسیارش خروجی کافی برای همه ناشران ندارد.»
او می‌گوید: «نمایشگاه‌های فیزیکی در جذب بخش میانی جامعه که به رفتن به کتاب‌فروشی‌ها عادت ندارند، مؤثر است. این رویداد برای معرفی تازه‌های نشر به‌هرحال جایگاه مناسبی خواهد بود و شاید گاهی هم برای ارتباط بیشتر میان نویسندگان و مخاطبان و ناشران مثبت تلقی شود.»
مدیر نشر نهفت ضمن مقایسه نمایشگاه‌های جهان با نمایشگاه کتاب تهران بیان می‌کند: «در دنیا نمایشگاه‌های مختلفی برپا میشود؛ مثلا در نمایشگاه کودک بولونیا یا نمایشگاه کتاب فرانکفورت ضمن تجارت کپی‌رایت میان ناشران بزرگ، از ناشران کوچک و متوسط هم حمایت می‌کنند؛ اما نمایشگاه ما نهایتا در حد فروش است. آن‌هم برای ناشران بزرگ‌تر. به نظر من اگر حدودا ۱۰۰ تا ۲۰۰ ناشر حرفه‌ای که بیشتر بار نشر ایران را به دوش می‌کشند، در نمایشگاه حضور پیدا نکنند، دیگر همین مقدار استقبال را هم نخواهیم داشت.»
بیدمشکی اضافه می‌کند: «یکی از شروط نمایشگاه تهران قبلا این بود که برای اختصاص غرفه، آثار ناشر از تعدادی کمتر نباشد؛ درصورتی‌که ناشران بزرگ شناخته‌شده با تعداد آثار زیاد، چندان نیازی به حمایت ندارند. یا از قم ناشرانی می‌آیند که چندان آثار به‌روزی هم ندارند. اما گاهی بزرگ‌ترین غرفه را در اختیارشان می‌گذارند. این اشکالی ندارد اما ناشران دیگر هم به حمایت نیاز دارند؛ بنابراین دیدگاه برگزارکنندگان خیلی مهم است که آیا هدف از برگزاری قرار است پرکردن تقویم کاری باشد، یا نمایشگاه تجاری یا فرهنگی یا صرفا یک کار آیینی.»
او درباره حضور ناشران غیرتهرانی چنین نظر می‌دهد: «این روزها این نمایشگاه گمان نکنم برای هیچ ناشری سود فراوانی داشته باشد؛ مگر اینکه عناوینی را تولید کرده باشند که منجر به فروش کل تیراژ‌هایشان شود. و الا سال‌هاست این نمایشگاه چیزی را به ناشر برنمی‌گرداند.»
