به گزارش اصفهان زیبا؛ در گفتوگوی گرم و صمیمانهای که با محسن حسام مظاهری، مدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، مدیریت استان اصفهان داشتم، او از تاریخچه، مأموریتها و چشمانداز این مرکز با شور و علاقه سخن گفت:
«اصفهان همیشه در تاریخ ایران جایگاهی ویژه داشته است. شهری با ظرفیتهای عظیم فرهنگی، علمی و مذهبی که از دیرباز پایگاهی مهم برای هویت ملی و تمدن اسلامی بوده است. همین ویژگیها باعث شد که در سال ۱۳۷۵، با حضور رئیسجمهور وقت، مدیریت سازمان اسناد و کتابخانه ملی در این منطقه تأسیس شود تا سه استان اصفهان، مرکزی و چهارمحالوبختیاری را پوشش دهد.»
از مصوبه سال ۱۳۴۹ تا امروز
مظاهری به پیشینه شکلگیری سازمان اسناد ملی ایران اشاره میکند: «داستان سازمان اسناد ملی ایران به ۱۷ اردیبهشت ۱۳۴۹ برمیگردد؛ زمانی که لایحه تأسیس این سازمان در مجلس شورای ملی به تصویب رسید. طبق قانون، همه اسنادی که در دستگاههای دولتی تولید یا به آنها ارسال شده و ارزش تاریخی، علمی، اداری یا فرهنگی دارند، باید به سازمان منتقل شوند. البته امروز دیگر منابع دیجیتال هم به این فهرست اضافه شدهاند.» او توضیح میدهد: «سند در تعریف این سازمان، مفهومی بسیار گسترده دارد: ما فقط به اسناد اداری توجه نمیکنیم. اسناد خانوادگی، شخصی، محلی و سازمانی هم اگر ارزش تاریخی داشته باشند، جزو گنجینه ملی محسوب میشوند.»
به گفته مظاهری، این مدیریت در سال ۱۳۸۵ با مصوبه هیئتامنای سازمان، به «مدیریت اسناد و کتابخانه ملی استان اصفهان» تغییر نام داد و مأموریتهایش گستردهتر شد: «امروز ما فقط جمعآوری و نگهداری اسناد دولتی را انجام نمیدهیم؛ بلکه آثار مکتوب و غیرمکتوب مرتبط با ایران و ایرانیان خارج از کشور را هم حفظ میکنیم. از کتابهای خطی گرفته تا فیلمها و نوارهای صوتی، همه اینها بخشی از سرمایه فرهنگی ما هستند.»
کوچ از گذر سعدی به بهارستان غربی
مدیر سازمان با رضایت از تغییر مکان ساختمان هم میگوید: «ساختمان قبلی در خیابان استانداری، گذر سعدی بود؛ اما فضای کم و محدودیت در رعایت اصول نگهداری اسناد باعث شد که به محل فعلی در خیابان بهارستان غربی، روبهروی ایستگاه مترو گلستان، نقلمکان کنیم.»
از آرشیو سنتی تا نسخه دیجیتال
مظاهری به تحولات بزرگ در شیوه نگهداری اسناد اشاره میکند: «با ورود به دنیای دیجیتال، ما هم باید به سمت رقومیسازی (دیجیتالسازی) حرکت میکردیم. امروز بخش تخصصی ما اسناد را همزمان با فهرستنویسی، به نسخه دیجیتال تبدیل میکند. اسنادی که پژوهشگران بیشتر به آنها نیاز دارند، در اولویت هستند. این کار فقط شامل اسناد مکتوب نیست؛ فیلمها، نوارها و عکسها هم در آزمایشگاههای ما مرمت و به فرمتهای جدید تبدیل میشوند.»
همکاری شهروندان برای حفظ میراث ملی
او با تأکید بر اهمیت مشارکت مردم میگوید: «بخش زیادی از اسناد هنوز در آرشیوهای شخصی و خانوادگی ماندهاند. ما از همه دعوت میکنیم که اسناد ارزشمند خود را حتی اگر نمیخواهند اهدا کنند، برای دیجیتالسازی بیاورند. نسخه دیجیتال را هم به خودشان تحویل میدهیم و اصل سند را اگر تمایل داشته باشند، نزد خودشان میماند. این یک خدمت دوطرفه است؛ هم میراث ملی حفظ میشود و هم پژوهشگران به منابع بیشتری دسترسی پیدا میکنند.»
مظاهری درباره دسترسی پژوهشگران توضیح میدهد: «بر اساس دستورالعملهای رسمی و جهانی، درصد اندکی از اسناد به دلایل حقوقی یا حفظ حریم خصوصی محدودیت دارند؛ اما درهای ما به روی همه باز است؛ از دانشجویان و استادان گرفته تا علاقهمندان آزاد. البته بیشتر مراجعهکنندگان ما مورخان هستند؛ اما اسناد ما فقط به کار تاریخ نمیآیند. دانشجویان هنر، ادبیات، علوم اجتماعی و حتی رشتههای فنی هم میتوانند از این منابع بهرهمند شوند.»
در پایان، او با لحنی امیدوارانه میگوید: «هدف ما این است که با گردآوری، حفاظت و انتشار اسناد، روایتی کاملتر و صادقتر از تاریخ ایران را برای نسلهای آینده به یادگار بگذاریم. ما میخواهیم پژوهشگران اینجا را خانه خود بدانند.»
