اصفهان به عنوان سومین شهر بزرگ ایران، بعد از تهران و مشهد در مرکز و قلب ایران قرار دارد. مکان جغرافیایی به اصفهان ارزش و منزلتی خاص بخشیده است؛ به طوری که ارتباط شمال و جنوب و یا شرق و غرب کشور از طریق اصفهان مقدور است. همین موقعیت جغرافیایی است که به شهر، اهمیت بازرگانی بخشیده است. جالب است بدانیم که اصفهان قدیم از نظر موقعیت جغرافیایی در گذشته تاریخی نیز مکان و منزلتی ممتاز داشته است
بازارهای سنتی ایران غالبا دارای فضاهایی متنوع و با کاربریهای مختلف ساخته میشدند؛ همچنین متناسب با اقلیم منطقه در انواع فضاهای سرپوشیده، روباز، مکث و حرکت با خرد معماری ایرانی بنا میشدند. بازارها ازجمله فضاهای شهری تجاری بهحساب میآمدند که هر قسمتی از آن اتفاق تجاری خاص انجام میشده است و بستر دادوستد و تجارت را فراهم میکردهاند. بهعلاوه بازارهای ایران مرکز تمام فعالیتهای اقتصادی شهرهای مهم بوده و از طریق دادوستد موجب ارتباط بین مناطق مختلف میشده است. بازارهای سنتی، این شریان اقتصادی شهر، شامل چندین عنصر معماری هستند که عبارتاند از راستهبازار، تیم، تیمچه، خانباز، کالانباز، سرا، دالان، رسته، چهارسوق، چهارسو و… بوده است.
چند سالی است که خیابان چهارباغ عباسی به پیادهراه بدل و عبورومرور خودروها در آن ممنوع شده است؛ پیادهراهی زیبا و چشمنواز که عدم حضور خودروها و موتورسواران در آن، این گذر را به پاتوقی برای قشرهای مختلف جامعه، با پایگاههای اجتماعی و اقتصادی مختلف تبدیل کرده است. پاساژها و مغازهها، بهویژه اغذیهفروشها، رونق یافتهاند و حضور انبوه آدمها در این مکان تاریخی به کسبوکارشان برکت داده است. کافی است سری به این پیادهراه بزنید و برای چنددقیقهای هم که شده در آن به تماشای زندگی روزمره آدمها بپردازید؛ آدمهایی که دستهبهدسته یا حتی تنها، خسته از دلمشغولیهای روزمره به سمت این پیادهراه روانه میشوند و سری هم به کافهها و فستفودیهای آن میزنند؛ مغازهها و فروشگاههایی که شاید بیشترین مشتری را به خود اختصاص میدهند و در تمام ساعات روز سرشان شلوغ است.
«بازدیدهای میدانی برای احصای نقاط ضعف بازار تاریخی اصفهان و تشکیل جلسات مستمر پنل نخبگی روزهای یکشنبه وسهشنبه هرهفته با عنوان اجرای «طرح واکنش برای مقابله با شرایط اضطراری در بازار بزرگ اصفهان» با مدیریت بــحران و پــدافند غـــیرعامل شهرداری اصــفهان بــرگزار میشــود. سیدرضا جعفریانفر، مدیر بحران و پدافند غیرعامل شهرداری اصفهان آدرسدهی، بازکردن معابر، اتصالی برق (انـــشـــعاب غـــیرمـــجـــاز)، هـــماهـــنگی سازمانها، شهر همگرا، شهر هوشمند، مسدودکردن معبر یخچال و مشاغل پرخطر را از چالشهای این طرح دانست.
طنین زنگوله شترها و همهمه قافلهای را تجسم کنید که بعد از یک سفر طولانی و خسته کننده به دروازههای جنوبی اصفهان در محله حسن آباد رسیدهاند. آنها خسته و فرسوده از باد و باران پاییزی حالا نیاز به یک سرپناه گرم و نرم دارند. دروازههای جنوبی اصفهان که به روی آنها گشوده میشود گذرگاهی مسقف را پیش رویشان میگذارد که غوغای تجارت و بوی خوشمزه غذا و ادویههای مختلف را همزمان به آنها هدیه میدهد. اینجا بازار اصفهان است: بازاری هزارساله با هویتی بسیار قدیمیتر. حالا دیگر کاروانیان نفس راحتی میکشند؛ چون از دروازه جنوبی تا دروازه شمالی اصفهان در طوقچی مسیری به اندازه حدود دو کیلومتر را زیر سقف به دور از گزند باد و باران طی خواهند کرد.
آن دسته از واحدهای صنفی اصفهان که مایحتاج اولیه مردم را تأمین میکنند در شرایط کنونی وضعیت بهتری دارند ولی سایر اصناف در رکود به سر میبرند. فعالان صنفی اصفهان میگویند همزمان با واکسیناسیون، رفتوآمدها و شلوغیها در واحدهای صنفی بیشتر شده ولی مشکل اینجاست که مردم قدرت خرید ندارند و درآمدشان صرفاً کفاف خرید مایحتاج اولیه را میدهد.
واکسیناسیون سرعت گرفتهاست و مسئولان وزارت بهداشت وعده میدهند تا شرایط کشور به قبل از شیوع کرونا برگردد؛ ولی بازاریان نسبت به حال و روز بازار پساکرونا دید مثبتی ندارند. عدهای از آنها معتقدند کرونا به بازار فیزیکی شهر خسارات سنگینی وارد کرد و بازگشت به شرایط قبل از شیوع کرونا ساده نخواهدبود. بسیاری از مشاغل نیاز به حمایت دارند و بسیاری از آنها شاید بازیگران بزرگی داشته باشند.
مدیرمنطقه 3 شهرداری اصفهان با اشاره به اقدامات شایسته عمرانی و خدماتی انجامشده در دولتخانه صفوی در سالهای گذشته گفت: ساماندهی میدان نقش جهان، ساماندهی بازارها، ساماندهی محورهای منتهی به دولتخانه و ابنیههای تاریخی و ساماندهی تنها باغ باقیمانده از صفوی و مرمت ابینههای ارزشمند از جمله اقدامات شهرداری منطقه3 اصفهان بوده است.
تسریع در روند واکسیناسیون شرایط را به تدریج برای بخشهای مختلف اقتصادی مساعدتر میکند. تعطیلیهای پیدرپی به دلیل افزایش تعداد بیماران کرونایی خسارات زیادی را به فعالان اقتصادی اصفهان وارد کرد. بخش خدمات نیز در بین بخشهای اقتصادی بیشتر متأثر شده و شرایط را برای فعالان این بخش دشوار کرده است. مشاغل فعال در بخش خدمات در این شرایط مجبور به تعطیلی و تعدیل نیروهای خود شدند و مردم هم استقبال چندانی از آنها نداشتند. همزمان با افزایش واکسیناسیون شاهد رونق کسبوکارها در اصفهان خواهیم بود و اینطور که برخی کارشناسان اقتصادی پیشبینی میکنند، تا آخر امسال شاهد نرخ رشد اقتصادی حداقل 5 درصدی خواهیم بود.
تجارت در طول تاریخ ایران و در میان گردشگران جهانی همیشه جریانی منصفانه داشته است که معماری بازارها بیتردید نقش مهمی در شکلگیری این جریان ایفا کرده است. آشنایی با بازار صفوی «میدان نقشجهان»، بازار زندی «شهر شیراز»، بازارهای قجری از جمله «بازار تهران»، کهنترین بازار ایرانی یعنی «بازار علاءالدوله» و «بازار تبریز» و شناخت جزئیات بازار ایرانی مسیر گردشگری معماری ویژهای است که امروز در این صفحه میخواهیم دربارهاش با شما صحبت کنیم.
در تاریخ فرهنگ اصفهان این حقیقتی انکارناپذیر است که گروهی از اصفهانپژوهان که ارزشمندترین کارها را در این حیطه انجام دادهاند، کسانی بوده و هستند که از خارج این شهر کهن به آن آمده و بهواسطه عشق و آمیزش با این شهر، از خدمتگزاران و پژوهندگان این شهر شدهاند. دکتر سیروس شفقی نیز از این جمله اشخاص است. او در دهه چهل که دکترای جغرافیای خود را از آلمان گرفت، به اصفهان آمد و در دانشکده ادبیات اصفهان، گروه جغرافیا را بنیانگذاری کرد. عشق مفرط او به اصفهان موجب شد در نیمقرنی که در این شهر زندگی میکند، آثار ماندگاری درباره تاریخ و جغرافیای این شهر عرضه کند. در اینجا اولین کتاب او یعنی «جغرافیای اصفهان» را به بررسی و معرفی مینشینیم.
بازار ابزار و یراقآلات اصفهان شرایط خوبی ندارد و اگر گذرتان به خیابان صمدیه یا صارمیه خورده باشد، خلوتی بازار ابزارآلات را خواهید دید. کرونا، محدودیت و تعطیلی، گرانیهای اخیر و رشد نرخ ارز طی دو سال گذشته باعث شده تقاضا برای ابزار به کمترین میزان برسد. تاجایی که کسبه این وضعیت بازار را بی سابقه میدانند. همچنین باید به کاهش ساختوساز اشاره کرد که تأثیر بسزایی در وضعیت بازار ابزارآلات دارد. از طرفی قیمت ابزارآلات ایرانی و وارداتی افزایش چشمگیری یافته است که این موضوع کسادی بیشتر کسبوکارهای این صنف را به همراه دارد.