به گزارش اصفهان زیبا؛ نتایج آخرین پیمایش ملی «عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر» نشان میدهد ایران با موج روبهافزایشی از قند خون و پیشقند خون مواجه است. گزارشها نشان میدهند حدود ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال کشور، یعنی بیش از ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر به دیابت نوع دو مبتلا هستند.
کارشناسان هشدار میدهند کاهش فعالیت بدنی، افزایش چاقی و تغییر سبک زندگی نهتنها شیوع دیابت را بالا برده، بلکه سن ابتلا به این بیماری را نیز به شکل نگرانکنندهای کاهش داده است. وزارت بهداشت اعلام کرده است که دیابت تمام مراحل زندگی از کودکی تا سالمندی را تحت تأثیر قرار میدهد و تأکید دارد پیشگیری و مدیریت بیماری باید بهصورت مستمر و در تمام سنین دنبال شود. همچنین محیطهای کاری باید به سلامتی افراد دیابتی توجه ویژهای داشته باشند تا مبتلایان بتوانند در سن کار فعال بمانند. آمارها نشان میدهد ۷ نفر از هر ۱۰ بیمار دیابتی در سنین کار هستند و سهچهارم مبتلایان اضطراب یا افسردگی را تجربه میکنند. با این حال، ناظران معتقدند اطلاعرسانیها و برنامههای پیشگیری موجود هنوز نتوانستهاند توجه و همکاری کافی جامعه را جلب کنند.
چندی پیش نیز علیرضا مهدوی، معاون مرکز مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت، در مصاحبهای با «ایسنا» اعلام کرد حدود ۲۰ میلیون نفر از جمعیت کشور با دیابت یا پیشدیابت دستوپنجه نرم میکنند و ۲۰ تا ۳۰ درصد افرادی که به پیشدیابت مبتلا هستند، طی چند سال آینده به این بیماری مبتلا میشوند. او همچنین هشدار داد سن ابتلا به دیابت کاهش یافته و شاهد بروز این بیماری در نوجوانان نیز هستیم.
در خصوص کاهش سن ابتلا به دیابت در کشور به دوران نوجوانی، مجید حسنقمی، نایبرئیس انجمن تغذیه ایران، در گفتوگو با «اصفهان زیبا» اظهار میکند: «افزایش چاقی و اضافهوزن در کودکان و نوجوانان، تغذیه پرکالری و قند، کاهش فعالیت بدنی و نشستن طولانی، تغییرات محیطزیستی (غذاهای فرآوریشده، نوشیدنیهای شیرین) و تعامل زمینه ژنتیکی با این عوامل محیطی باعث بروز دیابت نوع دو در سنین کمتر میشود.»
او با بیان اینکه شواهد جمعی نشان میدهد رژیمهای پرقند و پرغذاهای فرآوریشده و کمتحرکی نقش کلیدی در کاهش سن دیابت دارند، تأکید میکند: «افزایش چاقی مرکزی و مقاومت به انسولین، مهمترین مسیر منتهی به دیابت نوع دو در جوانان است. همچنین مصرف گسترده نوشیدنیهای شیرین و غذاهای فوقفرآوریشده با افزایش وزن و ریسک متابولیک در کودکان مرتبط است.»نایبرئیس انجمن تغذیه ایران با بیان اینکه در گذشته در نوجوانان بیشتر ابتلا به دیابت نوع یک شایعتر بود، میگوید: «طی یک دهه اخیر شیوع دیابت نوع دو در نوجوانان افزایش چشمگیر داشته است.»
او توضیح میدهد: «دیابت نوع یک بیماری خودایمنی است که مانع تولید انسولین می شود، معمولا سریع و با کتواسیدوز بروز پیدا می کند و دیابت نوع دو ناشی از مقاومت به انسولین و کمبود نسبی انسولین و با سابقه خانوادگی، چاقی و سبک زندگی مرتبط است.»قمی در پاسخ به این سوال که آیا علائم اولیه دیابت در نوجوانان تفاوتی با بزرگسالان دارد، میگوید: « علائم این بیماری در افراد کم سن و سال نیز عمدتا مشابه بزرگسالان هستند؛ نشانههایی همچون پرنوشی، پرادراری، کاهش وزن غیرقابل توضیح، خستگی، تاری دید و افزایش عفونتهای مکرر. البته در نوجوانان با دیابت نوع دو ممکن است علائم بهتدریجتر و کمتر مشخص باشند؛ بنابراین والدین باید به کاهش عملکرد مدرسهای، تشنگی و ادرار بیشتر، کاهش وزن یا افزایش وزن ناگهانی، خستگی مفرط و عفونتهای مکرر حساس باشند.»
او به تأثیر استفاده روزافزون از خوراکیهای فرآوریشده و نوشیدنیهای شیرین بر افزایش دیابت در سنین پایین اشاره میکند و میگوید: «این خوراکیها باعث افزایش دریافت کالری خالی، جهشهای مکرر قند خون و افزایش ذخیره چربی میشوند که مقاومت به انسولین را تشدید و خطر دیابت نوع دو را بالا میبرند. باید توجه داشت که شواهد قوی پیوند بین مصرف نوشیدنیهای شیرین و افزایش وزن و دیابت وجود دارد.»نایبرئیس انجمن تغذیه ایران با بیان اینکه چاقی، (بهخصوص چاقی مرکزی)، یکی از قویترین عوامل خطر قابلتغییر برای دیابت نوع دو در نوجوانان است، اضافه میکند: «هرچه سن شروع چاقی پایینتر و مدت چاقی طولانیتر باشد، احتمال بروز مقاومت به انسولین و دیابت در نوجوانی بیشتر است.»
او به نقش محیطهای آموزشی و مدارس در افزایش ابتلا نوجوانان به دیابت اشاره میکند و میگوید: « نشستن طولانی، دسترسی آسان به خوراکیهای پرکالری و نبود زنگ ورزشی مؤثر، زمان خواب نامنظم و فشار تحصیلی همگی به سطح فعالیت پایین و عادات غذایی ناسالم میانجامند که خطر چاقی و اختلالات متابولیک را افزایش میدهند.»
قمی همچنین ادامه میدهد:« استرس مزمن میتواند از طریق هورمونهای استرس همچون کورتیزول و آدرنالین، متابولیسم گلوکز و حساسیت به انسولین را مختل کند و رفتارهای جبرانی همچون خوردن احساسی، کاهش فعالیت و خواب نامنظم را تشدید کند؛ بنابراین استرس یک عامل کمکی مؤثر است، اگرچه بهندرت تنها علت ابتلا به دیابت میشود.»
او تصریح میکند: «بدون مداخلات مؤثر، احتمال افزایش برخی از بیماریهای مزمن متابولیک، چون دیابت نوع دو زودرس، بیماری قلبیعروقی و کبد چرب غیرالکلی، در نسل آینده وجود دارد که میتواند کیفیت زندگی و هزینههای سلامت را افزایش دهد.»نایبرئیس انجمن تغذیه ایران پیشنهاد میدهد: «تغذیه سالم خانگی، محدودیت نوشیدنیهای شیرین، الگوی خواب منظم، تشویق به فعالیت روزانه، ورزش، دسترسی به غذای سالم در بوفه، آموزش سلامت به والدین و دانشآموزان و همچنین مالیات و محدودیت بر نوشیدنیهای شیرین و غذاهای فوقفرآوریشده، قوانین برچسبگذاری و تبلیغات، سرمایهگذاری در فعالیت و زیرساختهای شهری برای پیادهروی و دوچرخهسواری و اجرای برنامههای پیشگیری و غربالگری هدفمند میتواند در کاهش جمعیت افراد در معرض ابتلا به دیابت مؤثر باشد.»
او درباره برنامههای وزارت بهداشت برای کنترل دیابت در سنین پایین میگوید: «وزارتخانه معمولا ترکیبی از سیاستهای پیشگیری عمومی همچون کمپینهای آموزش سلامت، پویشهای ملی غربالگری بزرگسالان، برنامههای مدیریت بیماران و برخی طرحهای محلی ملی غربالگری و آموزش جامعه را
اجرا میکند. از سوی دیگر، در عمل اجرای برنامههای پیشگیری در مدارس و کمپینهای سلامت عمومی از جمله اقدامات دیده شده است.»
