به گزارش اصفهان زیبا؛ به‌طور معمول در طراحی هر مدل برنامه یک‌سری اهداف اصلی و یک‌سری اهداف جنبی در نظر گرفته می‌شود؛ سیستم نظام‌وظیفه نیز بر اساس چارچوبی که دولت و نظام به لحاظ سیاسی و امنیتی دارد، برنامه‌ریزی‌شده است تا نیروهای جوان کشور در دوره مشخص نظامی آموزش ببینند و در شرایطی که نیاز به خدمات دفاعی، امنیتی و حفظ سرزمینی وجود دارد، از این قشر استفاده شود؛ چارچوبی که البته با چالش‌هایی همچون طول مدت سربازی و اجباری‌بودن آن، پیامدها و آسیب‌های اجتماعی به‌خصوصی را طی سال‌هایی که از تصویب خدمت وظیفه عمومی می‌گذرد، به دنبال داشته است؛ اینکه هیچ تناسبی در مدت‌زمان خدمت سربازی در ایران با محتوای برنامه طراحی شده دوره سربازی وجود ندارد و حجم آموزش‌های نظامی، آمادگی جسمانی، روانی و شناختی با دو سال دوره تعیین‌شده، آن‌هم در شرایطی که کشور در موقعیت صلح قرار دارد، اصلا سازگار نیست.
درواقع دو سال زمان برای سربازی آن‌چنان نیاز نیست؛ مدت زمانی که طی آن موظفین احساس استرس توأم با بطالت و غیرمفیدبودن بسیاری را تجربه می‌کنند. در این فضا، وزارت دفاع نیز لایحه‌ای با عنوان مهارت‌ورزی و اشتغال‌پذیری سربازان را پیشنهاد می‌دهد که به‌نوعی برنامه‌های جنبی دوره خدمت به‌شمار می‌رود، تا احساس ارزشمندی و مفیدبودن را به این سیستم اضافه کند؛ رویکردی که به نظر می‌آید خود تعریف جدیدی از دوره سربازی و نظام‌وظیفه است و به یک‌سری برنامه‌های مکمل در چارچوب خاص نیاز دارد.
تفکر و رویکرد نظام‌وظیفه متعلق به دوره رضاخان است و باتوجه‌به گذشت زمان و تغییر و تحولاتی که در حوزه دفاع و امنیت جهانی و همچنین کشور به‌وجود آمده و جنبه‌های تکنولوژی این بخش قوی‌تر شده است، نیاز به کاراترشدن دوره‌های نظام‌وظیفه وجود دارد.
وزارت دفاع باید با درنظرگرفتن شرایط و فضای کنونی ابتدا بر تغییر مدت دوره سربازی تمرکز کند و بهینه‌ترین زمان را برای گذراندن این دوره برای افراد در نظر گیرد و در کنار آن، به برنامه‌ریزی برای دوره‌های تکمیلی همچون دوره‌های فنی‌وحرفه‌ای بپردازد.
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، هم‌اکنون دوره‌های تکمیلی سربازی به لحاظ کارکردی تناسبی با دوره نظام‌وظیفه ندارند؛ به همین دلیل اگر پیش از تغییرات کلی در دوره نظام‌وظیفه آن‌ها را لحاظ کنند و آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای را به‌عنوان یک جایگزین کارکردی در کنار دوره سربازی قرار دهند یا این دوره‌ها افزایش یابند، این فضا حالتی غیرجدی پیدا می‌کند و با هدف اصلی دوره نظام‌وظیفه در تداخل و تناقض است؛ به همین دلیل لازم است بازنگری جدی در دوره سربازی، کارکردها و نقش‌ها صورت گیرد.
بر اساس تجربه‌های موجود، دوره سربازی می‌تواند از بهترین تجربه‌های زندگی جوانان به‌شمار آید؛ اما مشروط بر اینکه اساسا ما نخواهیم کاستی‌هایی برگرفته از نقص کارکردی سیستم سربازی را از طرق دیگر همچون آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای یا خدمات فرهنگی، اجتماعی یا اشتغال‌به‌کار در واحدهای دیگر جبران کنیم.
جوانان این دوره سنی در بالاترین سطح انرژی خود قرار دارند و اگر سیستم‌هایی همچون سربازی نتواند از این انرژی به نحو مطلوب استفاده و آن را مدیریت کند یا برای آن برنامه‌ریزی متناسبی در نظر گیرد، پیامدهای جنبی این دوره به‌صورت طبیعی اتفاق خواهد افتاد؛ برای مثال، حقوقی که سرباز در دوره نظام‌وظیفه دریافت می‌کند، آن‌چنان قابل‌توجه نیست و نمی‌تواند زندگی او را در هیچ مقطعی تأمین کند؛ به‌خصوص برای موظفینی که دوره سربازی را به‌دوراز شهر خود می‌گذرانند.
در این شرایط افراد نیازمند اوقات فراغت هستند تا خارج از سرفصل‌های نظامی بتوانند به این نیازهای خود هم پاسخ دهند؛ بنابراین اگر این نیازها به‌خوبی پاسخ داده نشود و احساس تبعیض در بین افراد تشدید شود، ناکامی‌های اجتماعی در بین آن‌ها قوت می‌گیردو افراد به‌سمت استفاده از تفریح‌های ناسالم و موادمخدر می‌روند یا با انباشتی از انرژی جنبه‌های اعتراضی به خود خواهند گرفت؛ درنتیجه برای اینکه هم حاکمیت و دولت بتوانند به وظایف و اهداف خود در حوزه نظامی و امنیتی برسند و هم از ظرفیت سرباز در موقعیت‌های موردنیاز استفاده کنند و در مقابل نیز نیازهای جسمی و روحی سرباز تأمین شود، دوره سربازی باید در قالب یک اکوسیستم برنامه‌ریزی و تعریف شود و به‌صورت جمعی به این پدیده نظر کرد تا ضمن تحقق اهداف موردنظر، پیامدهای منفی آن کاهش یابد.
