سقوط و عدم تعادل در سالمندان

به گزارش اصفهان زیبا؛ یکی دیگر از برنامه‌های خوب بمان که توسط دبیرخانه تخصصی سالمند در مجموعه فرهنگی مطهره با سخنرانی دکتر مریم رجالی، متخصص پزشک خانواده از مرکز بهداشت شماره یک برگزار شد، درباره سقوط و عدم تعادل در سالمندان بود. به بخشی از نکات ارائه شده در این همایش می‌پردازیم.

بیش از نیم قرن است که در تحقیقات مختلف تجربه سقوط در افراد سالمند و مشکلات همراه و پیامدهای آن برای سالمند و خانواده او مورد بررسی قرار گرفته است.

 از آنجایی که فرد سالمند به عنوان یک انسان منحصر به فرد دارای نیازهای گوناگون اجتماعی، جسمی، روانی، معنوی، اقتصادی و… است، نمی‌توان به یک الگوی برنامه مراقبتی واحدی برای پیشگیری، درمان و بازتوانی آنها تدوین کرد، اما می‌توان با انجام یک بررسی جامع و کل‌نگر و پویا بر اساس شرایط هر یک از افراد سالمند‌(با تاکید بر منحصر به فرد بودن) تا حدودی از وقوع سقوط و پیامد‌های آن کاست:

• بار مالی ناشی از سقوط فرد سالمند، بر روی فرد، خانواده و جامعه سقوط همراه با عوارضی است که باعث دوره‌های بستری طولانی مدت و افزایش هزینه‌های درمانی است. تخمين زده مي‌شود كه يك‌سوم كل هزينه‌هاي درماني حوادث به سقوط باشد.

   بی‌شک سقوط یک رویداد کاملاً تصادفی نیست، بلکه می‌توان با ارزیابی تعدادی از عوامل خطر، آن را پیش‌بینی  و پیشگیری کرد.یکی از مهمترین راهبرد‌ها برای کاهش افتادن در سالمندان، حفظ سبک زندگی فعال از لحاظ جسمانی است.

• از آنجایی‌که هیچ دو نفر سالمندی مثل هم نیستند‌(آنها ممکن است بیماری‌های مختلفی داشته باشند و یا داروهای مختلفی مصرف کنند و محیط زندگی آنان متفاوت باشند) همه سقوط‌ها نیز مثل هم نیستند و می‌توانند علل مشابه داشته باشند. شناخت سالمندان و شرایطی که آنها را در مخاطره قرار می‌دهد، شما را در یک شرایط عالی برای پیشگیری از سقوط، قرار می‌دهد.
• سقوط، اصلی‌ترین عامل شکستگی و ضربه مغزی افراد سالمند است. زنان سالمند، به علت پوکی‌استخوان، بیشتر از مردان در معرض خطر عوارض ناشی از زمین خوردن هستند.

 علاوه بر آسیب‌هایی که به دنبال زمین‌خوردن برای سالمند ایجاد می‌شود، ترس از افتادن که به دنبال تجربه زمین خوردن(و گاه حتی بدون سابقه آن) ‌ممکن است برای سالمند ایجاد شود، یک مشکل مهم و جدی است.

این ترس ممکن است باعث بی‌تحرکی و افسردگی شود که فعالیت دوباره فرد را سخت کرده و حتی می‌تواند روال عادی زندگی او را مختل کند.

در واقع بسیاری از سالمندان به خاطر ترس از زمین خوردن فعالیت‌های روزمره خود را کم می‌کنند که منجر به کاهش کیفیت زندگی آنها می‌شود.

علل سقوط

علل داخلی: مانند ضعف در تعادل، ضعف بینایی، کاهش شنوایی، افت فشارخون وضعیتی، دمانس، بیماری‌های قلبی‌عروقی، کم‌خونی، دیابت، سکته‌مغزی، التهاب مفاصل، ضعف عضلانی، پارکینسون، کمبود ویتامین‌B12، سرگیجه و‌…

علل خارجی: مانند مصرف برخی داروها، محیط نامناسب و یا محیط ناآشنا، روشنایی ضعیف، عدم وجود امکانات ایمنی، وجود قالیچه‌های لغزنده روی سنگ و‌… که منجر به زمین خوردن می‌شود. سالمندان 70 ساله و بالاتر و سالمندان زن بیشتر در معرض خطر سقوط قرار دارند.

موارد خطر و توصیه

پله: شایع‌ترین محل زمین خوردن پله‌ها هستند، معمولا این اتفاق در پله آخر ایجاد می‌شود. هنگام بالا یا پایین رفتن از پله‌ها حتما چراغ راه‌پله و پاگرد را روشن کنید تا نور کافی باشد. لبه پله اول و پله آخر را با چسباندن نوار رنگی مشخص کنید تا انتهای پله بهتر دیده شود. وجود نرده کنار پله هم ضروری است.

کف‌پوش: در صورتی‌که روی پله‌ها را با فرش یا موکت پوشیده شده، باید کف‌پوش پله را به‌وسیله گیره‌های مخصوص، به پله ثابت کنید و مراقب باشید که چین نخورد و کشیده نشود.

حمام: حمام نیز به دلیل خیس بودن کف آن از محل‌های بسیار پر‌خطر برای زمین خوردن است،پس از دمپایی استفاده کنید که کف آن لیز نباشد. دمپای ابری اصلا مناسب نیست.

از پادری مخصوصی که از لیز خوردن جلوگیری می‌کند استفاده کنید. اگر حمام کردن در حالت ایستاده برای شما سخت است، از یک صندلی برای نشستن استفاده کنید. دوش دستی نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد. میله‌هایی را به عنوان دستگیره بر روی دیوار نصب کنید تا بتواند قبل لیز خوردن تعادل شما را حفظ کند.

آشپزخانه: یکی دیگر از محل‌های شایع زمین خوردن، آشپزخانه است. کف‌پوش آشپزخانه نباید لیز باشد. از واکس‌های براق‌کننده کف آشپزخانه استفاده نشود.‌(علاوه بر افزایش خطر لیز خوردن، انعکاس نور به‌وجود آمده باعث اختلال دید و خطر زمین خوردن می‌شود) در صورت شستن کف آشپزخانه یا خیس شدن آن به هر دلیلی، بلافاصله آن را خشک کنید.‌‌(خم نشوید، روی زمین بنشینید و یا از وسایل دسته بلند استفاده کنید)

اتاق: کلید برق اتاق باید در نزدیک درب ورودی باشد. فرش طوری باشد که لبه‌های آن به پا گیر نکند. روفرشی پهن نکنید. وسایل را جوری بچینید که سر راه نباشد. سیم وسایل برقی در مسیر عبور و مرور نباشد. برای شستن شیشه یا پاک‌کردن دیوار از دیگران کمک بگیرید تا می‌توانید از نردبان یا چهارپایه بالا نروید. بهتر است سطوح خانه هم‌سطح باشد یا پله نباشد تا احتمال سقوط کاهش یابد.

زمان نیاز به عصا

اگر هر یک از موارد زیر برای شما رخ داده باشد، ممکن است برای راه رفتن نیاز به عصا یا یکی از وسایل کمکی راه رفتن داشته باشید:

• درد یا ضعف عضلانی، به‌خصوص در عضلات اندام تحتانی، درد در مفاصل، اختلال تعادل، اختلال حسی، کم شدن انعطاف و محدود دامنه حرکتی مفاصل، اضافه وزن یا کم بودن وزن بدن، مشکلات بینایی یا شنوایی، سرگیجه، بیماری‌های قلبی یا تنفسی.
• پوکی‌استخوان، ورم مفاصل، بیماری‌های قلبی یا تنفسی، افت فشارخون وضعیتی‌(شرایطی که فرد وقتی از حالت درازکش به حالت نشسته و یا از حالت نشسته به حالت ایستاده قرار بگیرد، سرش گیج برود)، مصرف تعداد زیاد دارو‌(بعضی از داروها ممکن است عوارض جانبی مثل اختلال تعادل یا سرگیجه ایجاد کنند).