علائم
علائم به صورت درد یا احساس ناراحتی در شکم است که به مدت حداقل سه ماه در سال به صورت متناوب و یا مداوم ادامه دارد و با تغییر در قوام مدفوع و یا در دفعات اجابت مزاج همراه است. اجابت مزاج به صورت اسهال یا یبوست است و درد شکم معمولا با دفع بهتر می‌شود. در غیر این صورت بیمار باید از نظر سایر بیماری‌ها بررسی شود. بیمار معمولا دچار گاز در روده‌ها و آروغ‌زدن است. در فرد مبتلا ممکن است کمی احساس خستگی وجود داشته باشد؛ این علائم در اکثر افراد خفیف است و نیاز به درمان دارویی ندارد، ولی در صورت شدت علائم، دارودرمانی الزامی است.
نکته قابل توجه اینکه تشخیص این بیماری با پزشک است و در صورت کاهش وزن قابل توجه، وجود خون در مدفوع، سابقه فامیلی مثبت از نظر بدخیمی و یا بیماری التهابی روده، بررسی‌های بیشتری نیاز خواهد بود.
نکته قابل تامل دیگر اینکه علائم در شب مشاهده نمی‌شود و در صورتی که علائم بیمار شبانه بود، تشخیص زیر سوال می‌رود.
برای این بیماری سه زیر گروه تعریف کرده‌اند:
IBS-D: افرادی که اسهال در آن‌ها غالب است.
IBS-C: شامل افرادی است که در آن‌ها یبوست غالب است.
نوعM که در آن هر دو حالت دیده می‌شود.
علل و راهکار درمانی
علت اصلی این بیماری هنوز به طور قطع مشخص نیست ولی در مطالعات مختلف، عوامل متعددی در ایجاد بیماری مطرح شده‌اند که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنم:
دیواره احشای این افراد فوق حساس هست و با تحریک کوچکی به شدت واکنش نشان می‌دهد و موجب تغییر در حرکات روده‌ها می‌شود. همچنین در افرادی که اسهال غالب دارند، سلول‌های التهابی افزایش یافته است و یک روند التهابی خفیف مطرح است. این بیماری با مشکلات روحی و روانی مانند اضطراب، ترس و افسردگی ممکن است تشدید شود و زمینه‌های ژنتیک و فامیلی نیز برای آن مطرح است. در ضمن خانم‌ها در دوران قاعدگی به علت تغییرات هورمونی از تشدید علائم شکایت دارند.
آنچه هم اکنون در سبب شناسی این بیماری مطرح است، ترکیب میکروفلور روده است. باکتری‌های مفید مانند لاکتوباسیلوس می‌توانند علائم را کاهش دهند. به همین جهت برای این بیماران استفاده از پروبیوتیک‌ها موثر است.(ترکیبات پروبیوتیک به لبنیات اضافه شده است و در فروشگاه‌ها موجود است.)
همچنین با رژیم غذایی صحیح و استفاده از میوه‌جات و سبزیجات تازه و مصرف حبوبات ترکیب میکروبی روده به سمت غلبه باکتری‌های مفید پیش می‌رود. برعکس، رژیم‌های غذایی غربی که مبتنی بر مصرف بالای گوشت است، موجب رشد میکروب‌های ناسالم در روده می‌شود.
تئوری دیگر که در مورد این بیماری مطرح است، این است که علائم این بیماری در اثر سوء جذب کربوهیدرات‌ها به وجود می‌آیند. این ترکیبات FODMAP نام دارند و شامل اولیگو مونو و دی ساکاریدها و قند الکل‌های موجود در مواد غذایی هستند. این ترکیبات با زنجیره کوتاه، قابلیت تخمیر دارند و کاهش آن‌ها در رژیم غذایی باعـث بهبودی علائم خواهد شد. این مواد غذایی طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود و با توجه به اینکه در بسیاری از افراد ممکن است فقط تعدادی از آن‌ها برای فرد مشکل ایجاد کرده باشد، در مورد حذف آن‌ها باید در هر بیمار به صورت جداگانه تصمیم‌گیری شود. در افرادی که علائم شدید دارند، پیشنهاد می‌شود در ابتدا به مدت 2 تا 6 هفته همه این ترکیبات از رژیم غذایی حذف شوند و در مرحله بعد این ترکیبات به تدریج اضافه شوند تا دقیقا مشخص شود کدام ماده غذایی مشکل ایجاد کرده است. مواد غذایی مجاز در این دوره حذفی شامل برنج، تخم مرغ، گوشت، پنیر، گوجه فرنگی، سیب زمینی، پرتقال، موز و بادام هستند. تعدادی از مواد غذایی که دارای ترکیبات FODMAP هستند، به شرح زیر هستند:
سیب، گلابی، انبه، هندوانه، توت، گیلاس، آلبالو، انجیر، زرد‌آلو و آلوها، شلیل، هلو، سیر، پیاز، تره، کنگر، گندم، جوی دوسر، عدس، لوبیا، انواع کلم‌ها، قارچ، آب میوه، عسل و شیرین‌کنند‌ه‌های صنعتی.
مصرف لبنیات در صورت تشدید علائم باید محدود شود و از مصرف بیش از اندازه مواد غذایی حاوی کافئین (از قبیل قهوه، کاکائو، نوشابه سیاه، چای پررنگ) پرهیز شود.
تعداد وعده‌های غذایی باید بیشتر و از خوردن غذاهای حجیم و پرچرب خودداری شود.
فیبرهای غذایی می‌توانند برای این بیماران مفید باشند. بیماران معمولا در مرحله حاد بیماری نمی‌تواند فیبر را تحمل کنند، ولی بعد از طی این مرحله فیبرهای غذایی باید به مرور در رژیم غذایی افزایش یابند. مطالعات اخیر نشان داده شده که انجام ورزش با شدت خفیف تا متوسط نیز می‌تواند در بهبود علائم این افراد موثر باشد. اکثر این افراد با رژیم غذایی و ورزش بسیاری از علائم خود را کنترل کرده و کیفیت زندگی خود را بالا می‌برند. عده کمی از بیماران نیاز به درمان دارویی دارند که باید زیر نظر پزشک متخصص انجام شود.
