شهر جهانی

این روند منجر به فعالیت گسترده بازیگران فراملی شد و در این میان شهرها که از دیرباز نیز نقش مهمی در پیشرفت تاریخ بشر داشتند، توانستند بار دیگر در فضای گذار از سیستم متصلب دولت‌ملت نقش خود را بازیابی کنند. هم‌زمان با ظهور فرایند جهانی‌شدن و توسعه شبکه‌های ارتباطی اشکال جدید دیپلماسی نیز پدید آمد که یکی از مهم‌ترین صورت‌های آن دیپلماسی شهری بود. در جریان این شکل از دیپلماسی، شهرها در کانون توجه بین‌المللی قرار گرفتند و حتی برخی از آن‌ها به «شهر جهانی» مبدل شدند؛ یعنی شهری که در سطح جهانی در یک حوزه خاص دارای اعتبار و اهمیت است و به نوعی نقطه اتصال جامعه جهانی در زمینه تحولاتی است که جایگاه خود را در مجموعه آن تعریف کرده است.به این ترتیب برخی از شهرها با کارویژه‌های اقتصادی (بانکداری، بیمه، استقرار کارخانه‌های تولیدی و خدمات مالی)، مسائل سیاسی (مقر اجلاس‌های بین‌المللی و دادگاه‌های بین‌المللی)، فعالیت‌های علمی (پزشکی، دانشگاهی، دانشگاهی و فناوری)، اقدامات فرهنگی (توسعه آثار هنری و حمایت از هنرمندان)، پردازش میراث فرهنگی به عنوان میراث بشری یا حتی ایجاد فضاهای تفریحی در عرصه جهانی شناخته می‌شوند. این امر منجر به انباشت سرمایه، ایجاد دفاتر شرکت‌های چندملیتی و گسترش رفت‌و‌آمدهای بین‌المللی به این شهرها می‌شود. در نتیجه به زودی شهروندان شهرهای جهانی به شهروندان جهانی مبدل می‌شوند که لاجرم باید به منظور پیشبرد ارتباطات خود، با زبان جهانی سخن بگویند و بخشی از فرهنگ جهانی را مورد پذیرش قرار دهند یا دست‌کم با تساهل بیشتری نسبت به تفاوت‌های فرهنگی رفتار کنند. این امر با درهم‌تنیده‌شدن روابط ملت‌ها و منافع آنان هم‌زمان می‌شود و نیاز به مدیریت یکپارچه بین المللی در حوزه‌های تخصصی را افزایش می‌دهد؛ به علاوه به کاهش تنگناهای ملی در حوزه‌های مختلف به ویژه در زمینه‌های اقتصادی انجامیده است. این شهرهای جهانی به مرور برای ارتقای موقعیت و عملکرد خود به سازو‌کارهای بین المللی از جمله مجمع جهانی شهری  پیوستند تا از این طریق به هم‌افزایی دستاوردها و منافع خود دست بزنند.این شکل از دیپلماسی در هم تنیده جهانی، به بهبود سطح زندگی شهروندان نیز انجامیده است و شهرهای جهانی را به فضایی پایدار برای زندگی مبدل کرده است؛ چرا که برهم خوردن نظم یک شهر جهانی به معنای ایجاد اختلال در سیستم بین المللی است و بنابراین همه دولت‌ها با هر رویکرد سیاسی و ایدئولوژیک در حفظ نظم مورد اجماع یک شهر جهانی توافق دارند. ایجاد محیطی امن، دمکراتیک، با نشاط و آزاد و با در نظر گرفتن معیارهای حقوق بشر برای تمامی مردم جهان بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های ظاهری و فرهنگی هدف غایی شهرهای جهانی است تا در این بستر جست‌وجوی اهداف را تسهیل کنند. دیپلماسی شهری که خود محصول جهانی‌شدن است، این امکان را برای دیپلماسی رسمی فراهم می‌آورد تا علی‌رغم مشکلات سیاسی بین‌المللی میان دولت‌ها، رهبران کشورها با بهره‌گیری از ظرفیت‌های این نوع از دیپلماسی خود را از انزوای سیاسی برهانند.با این همه به سبب برخی از آسیب‌های جهانی‌شدن به ویژه در حوزه فرهنگی گاه دولت‌ها تمایل لازم را در تشویق ایجاد شهرهای جهانی به رغم منافع سیاسی و اقتصادی ندارند و محدودیت‌هایی را در این رابطه بر سر راه شهرها و شهروندان جهانی قرار می‌دهند. این محدودیت‌ها البته تا به امروز نتوانسته است مانع ظهور شهروندان جهانی شود و شاهد این واقعیت هستیم که جهانی‌شدن تفکرات شهروندی، عناصر هویتی آن و مسئولیت اجتماعی ناشی از این رویکرد به طور روزافزونی گسترش پیدا کرده است. به عبارت دیگر آنچه شهروندان تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند و منبع الهام آنان می‌شود، در مرزها محدود نیست؛ بلکه ناشی از روابط انسانی است.با این همه برخی از ارزش‌هایی که در زیر مجموعه دیپلماسی شهری ناشی از روند جهانی شدن ترویج می‌شود، برای توسعه کشورها ضروری است و آنان را در مسیر پیشرفت هدایت می‌کند. به گونه‌ای که از این رهگذر گاه دستاوردهای کشورهای توسعه‌یافته به میراثی جهانی مبدل می‌شود و کشورهای در حال توسعه را به مسیر پیشرفت هدایت می‌کند. حوزه‌های علم و فناوری، پزشکی، آموزشی، اقتصاد، گردشگری و… بسترهای توسعه مشترک را فراهم می‌آورند و گاه منجر به چشم‌پوشی از آسیب‌های فرهنگی می‌شود.به این ترتیب «دیپلماسی شهری» شکلی از مرکزیت‌زدایی از قدرت در عرصه روابط بین الملل را پدید آورد و مفهوم شهر را شکلی تازه بخشید و آن را به واحدی برای ارتباطات بین المللی مبدل کرد. در یک شهر جهانی منافع مشترک بین المللی منجر به همکاری بین المللی می‌شود و ارزش‌هایی چون ترویج و حفظ دموکراسی، توسعه شهری، حقوق بشر، کاهش خشونت‌های شهری و تقویت هم‌بستگی جهانی مورد تأکید قرار می‌گیرد.