فاصله زمانی کم میان این دو سرقت آن هم در نقطه مرکزی شهر اصفهان، خبرهای رسمی و غیررسمی از دزدیده‌شدن سریالی قسمتی از مجسمه‌ها در اصفهان و البته نوع واکنش‌ها به سرقت سوم تندیس تقدیس که برخلاف سال گذشته کم‌رمق‌تر و با ناامیدی همراه است، هشدار بزرگی برای شهری است که نه‌تنها با اپیدمی سرقت آثار شهری مواجه است مانند آنچه بر مجسمه‌های شهری تهران در یکی دو دهه اخیر آمد، بلکه تکرار این اتفاق تراژیک ناامیدی گسترده‌ای را در میان هنرمندان مجسمه‌ساز به‌وجود خواهد آورد. نباید فراموش کرد که عادی‌شدن یک عمل مجرمانه راه برای تکرار آن را باز می‌کند و چاره‌ای جز پیداکردن راهکارهایی قطعی و ریشه‌ای برای حل این معضل وجود ندارد.
در این گزارش مروری بر اتفاقات دو سرقت گذشته داشتیم و این سوال را مطرح کردیم که راهکار مقابله با تکرار چنین رفتارهایی چیست و چگونه باید امنیت آثار هنری شهری را تامین کرد؟ در این رابطه با مسیح احمدی، مجسمه‌ساز و نماینده پرویز تناولی در اصفهان و همچنین علی ختایی، مجسمه‌ساز گفت‌وگو کردیم. اگر چه علاقه داشتیم که با حسن موذنی، مدیرعامل سازمان زیباسازی نیز به صورت مفصل گفت‌وگو کنیم، اما متاسفانه این امر حاصل نشد و روابط‌عمومی این سازمان متنی را در اختیار ما قرار داد که صرفا به لزوم فرهنگ‌سازی در آن اشاره شده و راهکار خاصی در آن ذکر نشده است و عینا آن را نقل می‌کنیم. البته قبلا پیشنهادهایی هم مبنی بر انتقال این تندیس به حیاط موزه هنرهای معاصر یا عمارت باغ زرشک مطرح شده بود که از سوی این سازمان رد شد.
سرقت اول؛ ربایش ناکام
ماجرای سرقت اول به حدود یازده سال پیش برمی‌گردد. زمانی که هشت سال از خریداری و نصب این تندیس در مجاورت ساختمان مرکزی شهرداری اصفهان می‌گذشت. سارق یا سارقانی تکه میانی تندیس تقدیس را جدا می‌کنند، اما به دلیل سنگینی این قسمت برنزی اثر امکان حمل آن را پیدا نمی‌کنند و چند ده متر آن‌طرف‌تر قلب تندیس را رها می‌کنند و می‌گریزند. در آن زمان با هماهنگی‌هایی که با استاد تناولی صورت می‌گیرد قسمت جدا شده مجددا به سازه اصلی متصل می‌شود. شاید در آن زمان و بعد از نصب دوباره قلب مجسمه تقدیس هیچ‌کس فکر نمی‌کرد که این اتفاق تلخ دومرتبه و ده سال بعد از سرقت اول دوباره برای این اثر ارزشمند روی دهد.
سرقت دوم؛ عزم جدی برای پیدا شدن قلب تقدیس
صبح روز چهاردهم بهمن‌ماه سال ۱۳۹۸، خبر سرقت بخش میانی «تقدیس» پرویز تناولی دوباره رسانه‌ای شد. شوک حاصل از این اتفاق آن هم در یکی از شلوغ‌ترین مکان‌های شهر و در جوار ساختمان شهرداری مرکزی حیرت همگان را برای این سرقت چندین برابر کرد. اگر ده سال پیش و در جریان سرقت اول رسانه‌های محدودی به این خبر پرداختند، اما در سال 98 به لطف گسترش رسانه‌های مجازی خبر سرقت خیلی زود به بحث اول شهر اصفهان تبدیل شد و اعضای شورای شهر و مدیران شهری در صفحات شخصی‌شان قول مساعد برای پیگیری سریع این جریان را به شهروندان دادند. واکنش‌ها به حدی زیاد بود که عکس جای خالی تندیس تقدیس در گروه‌های مختلف فضای مجازی دست به دست می‌شد و همه امیدوار بودند که خبر خوش پیداشدن قلب تقدیس را بشنوند. به فاصله چند ساعت قول‌های مدیران عملیاتی شد و قسمت دزدیده‌شده پیدا شد. اگرچه در آن زمان به سیاق ده‌سال پیش گمان نمی‌رفت که چنین اتفاقی تکرار شود و هشدارهایی از جانب هنرمندان مجسمه‌ساز برای بحث امنیت مجسمه‌های شهری مطرح شد اما تنها به فاصله یک سال و هشت روز و بعد از نصب دوباره قسمت میانی، قلب تقدیس دوباره ربوده شد.
سرقت سوم؛ تکرار یک فاجعه
خبر ساده و البته غیر قابل باور است. قسمت میانی تندیس تقدیس تنها چند روز بعد از نصب دوباره به سرقت رفته است. مسیح احمدی مجسمه‌ساز و نماینده استاد پرویز تناولی در اصفهان که کار مرمت و جای‌گذاری دوباره قسمت میانی اثر بعد از سرقت دوم را پیش برده بود با حضور در محل نصب این تندیس نفیس، سرقت بخش میانی آن را تائید کرد . احمدی که با خبرگزاری ایسنا و در جواب به این پرسش که «برای حفاظت از تقدیس چه برنامه‌ای در دستور کار است؟» گفته بود با همراهی حراست و سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان در حال انجام بررسی‌هایی هستیم تا بتوانیم مطابق با استانداردهای روز دنیا از این اثر نفیس محافظت کنیم. حالا و بعد از سرقت سوم در گفت‌وگو با اصفهان زیبا از تکرار این اتفاق ابراز تاسف می‌کند.
مرمت اثر هنری نمی‌تواند مانع از دزدیدن اثر شود
مسیح احمدی در ارتباط با سرقت سوم قلب تقدیس می‌گوید: «تنها چیزی که من می‌توانم بگویم این است که در درجه اول هر اثر هنری هرچند سال یک بار باید مرمت و نگهداری شود و در عین حال مرمت اثر هنری دقیقا شبیه مرمت آثار تاریخی باید با همان متریال و براساس همان فرم اصلی مرمت اجرا شود. من نمی‌توانم به خاطر اینکه از سرقت این اثر جلوگیری شود شکل فیزیکی آن را به‌هم بزنم یا متریالی غیر از متریال اصلی تندیس یعنی برنز را مورد استفاده قرار دهم. نمی‌توان برای ممانعت از تکرار این اتفاق اثر هنری استاد تناولی را با پیچ‌ومهره ببندم یا محافظی برای آن قرار بدهم که عارضه بصری برای یک مجسمه شهری ایجاد می‌کند. بنابراین من تمام مراحل استفاده از مصالح، متریال و همچنین مسیر مرمت را با راهنمایی استاد تناولی و با هماهنگی کارشناسان سازمان زیباسازی پیش بردم و مرمت و جای‌گذاری اثر را به سرانجام رساندم.»
او فرهنگ‌سازی در ارتباط با آثار شهری برای شهروندان را یکی از راه‌های مقابله با تکرار چنین رویدادهایی قلمداد می‌کند: «باید سواد بصری شهروندان بالا برود و انتظار می‌رود که رسانه‌ها، روزنامه‌ها و صداوسیمای استان، پیشینه و مکتب هنری این مجسمه‌های شهری را برای مردم توضیح دهند. درواقع ارزش معنوی اثر و همچنین سابقه هنرمند اثر را توضیح دهند تا کمی مردم با فضای این آثار بیشتر آشنا شوند.»
احمدی می‌افزاید: «مجسمه‌های شهری هویت یک شهر هستند و ازدست‌دادن این هویت‌ها ناراحت‌کننده است. خبرهایی که از سرقت مجسمه‌های دیگر می‌شنویم واقعا ناراحت‌کننده است و ای کاش بشود برای این مسئله راهکاری اندیشید. البته در بحث مرمت تندیس تقدیس تمام ارگان‌ها و سازمان‌ها کمک کردند. از اداره کل ارتباطات ، سازمان زیباسازی، حراست و بازرسی شهرداری مرکزی و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان هرکدام به نحوی در کنار ما بودند تا مراحل مرمت اثر در اصفهان شکل بگیرد.»
وضعیت نابسامان معیشتی
علی ختایی، مجسمه‌ساز، در این رابطه که برای جلوگیری از چنین اتفاقاتی چه باید کرد، می‌گوید: «این سرقت‌ها فراتر از مجسمه‌سازان یا مدیران شهری به خاطر وضعیت معیشت جامعه است. یعنی نه‌تنها مجسمه‌ها بلکه از کوبه درها تا در فاضلاب‌ها و به طور کلی، هر آن چیزی که امکان داشته باشد دزدیده شود و به وسیله آن پولی به دست بیاید اتفاق می‌افتد. من فکر می‌کنم اگر وضعیت معیشت بهتر شود، کسی به خودش چنین زحمتی نمی‌دهد که چنین کاری را انجام دهد.» او درباره اینکه آیا به‌صلاح است مجسمه دوباره در همان مکان قبلی مرمت و جای‌گذاری شود می‌گوید: «کاری به غیر از این نمی‌شود انجام داد. اگر یک پل بر سر رودخانه‌ای تخریب شود ما نمی‌توانیم پل را جایی دیگر بسازیم. ما باید کاری کنیم که امکان تخریب پل کم شود. در این مسئله مجسمه‌ها هم وضعیت همین‌طور است. باید شرایط به گونه‌ای رقم بخورد که کسی برای معیشت سراغ این کار نرود؛ نه اینکه صورت مسئله را پاک کنیم و به طور کلی قید مجسمه‌های شهری را بزنیم. مجسمه وقتی در یک مکان گذاشته شود دیگر بخشی از هویت یک مکان است و هربار هم که به آن صدمه وارد شود مجبوریم به مرمت آن بپردازیم. منتها باید تمهید جدیدی اندیشیده شود تا امکان آسیب به حداقل برسد.» ختایی می‌افزاید: «این نکته را نباید فراموش کرد که در بحث مرمت به‌نوعی ما تابع نوع اتصال اثر هستیم و نمی‌توانیم فرم اصلی کار را نادیده بگیریم. با این حال، شاید برای ساخت و طراحی آثار شهری که قرار است در آینده در شهر نصب شود، از ابتدا به متریالی فکر کنیم که امکان سرقت آن‌ها را کمتر کند و جذابیت مالی کمتری برای افراد داشته باشد. البته این خود محدودیتی دیگری را به محدودیت‌های مجسمه‌سازی شهری اضافه می‌کند و در شرایط استاندارد نمی‌تواند راهکار مناسبی باشد.»
حفظ و نگهداری آثار هنری نیازمند فرهنگ‌سازی است
سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان نیز متن زیر را بعد از سومین سرقت قسمت میانی تندیس تقدیس در اختیار اصفهان زیبا قرار داده است: باز هم بخشی از نماد تقدیس (مادر) اصفهان به سرقت رفت. تقدیس اثر استاد پرویز تناولی در میدان امام حسین (ع) اصفهان جای داشت. به گزارش روز سه‌شنبه روابط‌عمومی سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان، مهندس حسن موذنی، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان گفت: شب گذشته بخش اشک در بخش میانی نماد تقدیس (مادر) برای بار دیگر به سرقت رفت و این موضوع از طریق مراجع قانونی در حال پیگیری است. او با اشاره به اینکه این اثر به‌تازگی مرمت و از آن رونمایی شده بود، اظهار داشت: بخش میانی نماد تقدیس سال گذشته نیز پیش از آغاز مراحل مرمت به سرقت رفت که با مدیریت خوب حوزه حراست و روابط عمومی شهرداری کشف و ضبط شد.
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری اصفهان با اشاره به اینکه این اثر هنری به‌تازگی پس از طی مراحل مرمت سه‌هفته‌ای در محل نصب اثر، به‌تازگی رونمایی شد و در معرض دید عموم قرار گرفته بود، بیان کرد: مراحل تعمیر این نماد شهری پس از معرفی نماینده استاد تناولی و با نظارت موزه شخصی استاد تناولی انجام شده بود. او خاطرنشان کرد: حفظ و نگهداری آثار هنری شهری یکی از موضوعاتی است که نیاز به فرهنگ‌سازی در سطح جامعه دارد و هر شهروندی باید خود را در برابر حفاظت و حراست از آثار ارزشمند شهری مسئول بداند.
