بعد از وقایع سفارت عربستان در ایران، روابط دیپلماتیک و اقتصادی ایران و عربستان نیز قطع شد؛ به طوری که تجارت مستقیم بین دو کشور به صفر رسیده و مختصر تجارت غیرمستقیمی که از طریق برخی از کشورهای حوزه خلیجفارس انجام میشود، قابل توجه نیست. حالا امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در گفتوگو با رسانهها اعلام کرده است: «با عربستان به توافقات مشخصی رسیدهایم، گفتوگوی ایران و عربستان روند درست خود را طی میکند و ما به گفتوگوی بیشتری نیاز داریم. گفتوگوی ما با عربستان بهنفع منطقه است و این گفتوگویی سازنده است. ایران و عربستان دو کشور مهم هستند و نقش بسیار مهمی در تثبیت امنیت منطقه دارند.»
ضعف تجاری ایران و عربستان
مجموع صادرات جمهوری اسلامی ایران به کشورهای عربی در هشت سال گذشته حدود 8 میلیارد و 565 میلیون دلار برآورد شده است. این آماری است که در ماههای پایانی سال 99 از زبان مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران بیان شد.
فرزاد پیلتن گفت: چین، عراق، امارات، ترکیه، افغانستان، هند، پاکستان، اندونزی، آذربایجان، روســـیه، تــــایلـــنــد، ارمـــنستان، عمان، کویت، آلمان، ونـزوئلا، قــــطر، قـــــزاقـــســتان، مــــــیــانـــمار و هــنگکنگ، 20 کشور اول هدف صادراتی ایران در هشت سال بودهاند و سایر کشورهای عربی مــانــند ســوریـــه، اردن، لبــنـــان و عربستان، بحرین و یمن در فهرست 20 کشور اول صادراتی ایران در مدت مذکور قرار نگرفتهاند.
به زعم فعالان تجاری اصفهان، در گذشته صادرات استان به عربستان محدود و ضعیف بوده است. دلیل این ارتباطات محدود تجاری نیز هزینههای بالای حملونقل اعلام میشود.
کالاهای کیفی و لوکس به عربستان صادر شود
یکی از فعالان صادراتی اصفهان به اصفهانزیبا میگوید: همواره باید بستر لازم برای برقراری روابط بینالملل با تمامی کشورها ایجاد شود؛ چون هر کشوری از ظرفیتهایی خاصی برخوردار است که میتواند بسترهای لازم را برای ایجاد ارتباط با سایر کشورها به وجود آورد.
حمیدرضا مؤمنی تصریح میکند: در ارتباطات تجاری دو دیدگاه اهمیت دارد و باید همواره به آن توجه داشت؛ نخست اینکه در روابط ایران با یک کشور تا چه اندازه منافع تجاری برایمان به همراه دارد؟ و دوم اینکه تأثیر این ارتباط در تلطیف ارتباط ایران با سایر کشورها چیست تا از بازار سایر کشورها نیز بهرهمند شویم؟
مؤمنی اذعان میکند: بازار عربستان با جمعیت 35 میلیوننفر و درآمد بیش از 23 هزاردلار، بازار لوکس و باکیفیت محسوب میشود و شرایط منطقهای ایجاب میکند که کشورهای دارای توانمندی بالا به بازار این کشور ورود پیدا کنند.
این فعال صادراتی خاطرنشان میکند: برای ارتباط تجاری با عربستان باید این نکته را مدنظر داشته باشیم که با بازاری با درآمد سرانه 23 هزار دلاری طرف هستیم؛ بنابراین کیفیت تولیدات داخلی اهمیت دارد که تا چه اندازه تولیدات ایرانی میتواند در بازار این کشور تأثیرگذار باشد.
مؤمنی اذعان میکند: حمایت مطلوبی از تولیدات داخلی صورت نمیگیرد و فعالان بخش خصوصی به دلیل نبود حمایتهای لازم نتوانستهاند از ظرفیتهای مختلف بهرهمند شوند تا در این بازار لوکس و باکیفیت عربستان نقشآفرینی داشته باشند.
این فعال صادراتی خاطرنشان میکند: تجارت با این کشور میتواند فرصتی باشد تا تولیدکنندگان داخلی انگیزه پیدا کنند و کیفیت محصولاتشان را افزایش دهند و محصولات ایرانی در بازار عربستان جایگاه داشته باشد.
اصفهان چه محصولاتی به عربستان صادر میکند؟
مؤمنی درباره تأثیرگذاری این روابط تجاری برای استان اصفهان میگوید: باوجود اینکه متأسفانه چینیها درزمینه تولید صنایعدستی حرکاتی انجام دادهاند و تولیدات مشابه ولی بیکیفیت و نامرغوب دارند، اصفهان به دلیل برخورداری از پتانسیل در زمینه صنایعدستی میتواند در این زمینه صادرات داشته باشد و با صادرات این محصولات در بازار عربستان از جایگاه مناسبی برخوردار شود.
این فعال صادراتی خاطرنشان میکند: اصفهان با صادرات فرش نیز میتواند در بازار عربستان جایگاه داشته باشد؛ ضمن اینکه اصفهان درخصوص گردشگری و جذب توریست فرصتها و پتانسیلهای مناسبی دارد و میتواند در این زمینه نیز از طریق برقراری ارتباط تجاری با عربستان توریست جذب کند.
او ادامه میدهد: صادرات صنایع تبدیلی و محصولات کشاورزی اصفهان به بازار عربستان برای استان سودآوری دارد. علاوه برآن محصولات فولادی را نیز میتوان به این کشور صادر کرد. مؤمنی افزود: توسعه حملونقل و ایجاد دفاتر ترانسفری و برقراری ارتباطات بانکی نیز از جمله فرصتهای مناسب برای توسعه ارتباطات تجاری با عربستان است.
فرصتهای تجاری عربستان برای ایران
مؤمنی تأکید میکند: باید واقعبین بود و در مراحل ابتدایی تجارت با این کشور چند کالای محدود را برای صادرات انتخاب کرد؛ مانند صنایعدستی و صنایع تبدیلی و با صادرات محصولات مرغوب و کیفی ارتباطات تجاری را گسترش داد.
این فعال صادراتی اصفهان بیان میکند: در گذشته روابط تجاری ایران با عربستان به 40 میلیون دلار میرسید و 70 درصد صادرات ایران به عربستان و 30 درصد کالاها نیز از عربستان وارد میشد. توسعه روابط ایران و عربستان میتواند فرصتی باشد در منطقه تا سایر کشورهای عربی تأثیر بیشتری در بازارها داشته باشند. او تأکید میکند: عربستان هجدهمین اقتصاد دنیاست، هر اندازه بتوان روابط با عربستان را تلطیف کرد، از بازار کشورهای عربی میتوان بیشتر بهرهمند شد.
این فعال صادراتی اصفهان اذعان میکند: در گذشته روابط تجاری اصفهان با عربستان به دلیل هزینههای حملونقل محدود بوده است. حملونقل به عربستان دریایی بوده و محصولات استانی از بنادر سایر استانها صادر و به نام همان بنادر ثبت میشده است. به گفته مؤمنی، در گذشته صنایع دستی، صنایع تبدیلی و محصولات فولادی از اصفهان به عربستان صادر شده است.
رشد اقتصادی بالای عربستان
عربستان با حدود ۳۵ میلیون نفر جمعیت و به عنوان بزرگترین کشور غرب آسیا، با اتکا بر درآمدهای نفتی ۹,۵ میلیارد دلاری خود بزرگترین اقتصاد در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا محسوب میشود. اینطور که تریدینگ اکونومیکس گزارش داده است، متوسط رشد اقتصادی عربستان در بازه زمانی ۱۹۶۹ تا ۲۰۲۱ معادل ۳,۰۲ درصد بوده است که بیشترین رشد ثبتشده مربوط به رشد ۲۴,۲ درصدی سه ماهه چهارم سال ۱۹۷۳ و کمترین رشد ثبت شده نیز مربوط به سه ماهه چهارم سال ۱۹۸۲ با منفی ۲۰,۷ درصد بوده است.
اکنون رشد اقتصادی دومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان به میزان چشمگیری افزایش پیدا کرده است؛ به گونهای که رشد تولید ناخالص داخلی این کشور در سه ماهه دوم سال به ۱,۵ درصد رسید که یکی از بهترین رشدهای اقتصادی ثبتشده عربستان در طول دو سال اخیر محسوب میشود. این میزان رشد، ۴,۵ درصد بیشتر از چیزی است که در فصل قبل اعلام شده بود. باتوجه به رشد اقتصادی بالای عربستان و درآمد ارزی بالای این کشور توافقات ایران و عربستان فرصتهای تجاری مناسبی برای کشورمان ایجاد میکند. فعالان تجاری توصیه میکنند ایران در رقابت با سایر کشورها باید محصولات مرغوب و با کیفیت بالا را روانه بازار عربستان کند.