به گزارش اصفهان زیبا؛ درگذشت آیتالله سید حسین بروجردی، تصویب لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی در دولت وقت که روحانیون بعضی از بندهای آن را مخالف با اسلام میدانستند، انقلاب سفید و حمله مأموران حکومتی به مدرسه فیضیه در فروردین۱۳۴۲ حوادثی بود که زمینهساز حوادث ۱۵خرداد۱۳۴۲ شد.
بررسی اجمالی تاریخ انقلاب اسلامی گویای این نکته است که معلمان در دوران مبارزه با رژیم شاه بهخصوص 15خرداد1342 از نیروهای عمده و محوری و طلایهداران نهضت بودند.
آنها عموما کلاسهای درس را به کانون آموزشهای سیاسی و ایدئولوژیک تبدیل کردند و در جریان انقلاب نیز مستقیما همراه با دانشآموزان حضور داشتند؛ امام خمینی(ره) نیز بهعنوان اولین معلم انقلاب با بازخوانی متون اسلامی به طراحی هویت ایرانیاسلامی همت گماشت.
رسالت اولیه امام خمینی(ره) در سالهای اول شروع مبارزه، آگاهیدادن به مردم و ایجاد تحول در فکر و ذهن آحاد جامعه بود تا با طرد ارزشهای غربی بهسوی باورها و اعتقادات دینی و بومی خویش رجعت کنند و با زدودن گردوغبار ازخودبیگانگی و خودباختگی در مقابل فرهنگ غربی، خودباوری و اعتمادبهنفس را جایگزین آن کنند.
سعید زائری ازجمله افراد باسابقه آموزشوپرورش است که در رابطه با نقش معلمان در جریانهای قیام پانزده خرداد و پیروزی انقلاب اسلامی و همچنین انفعال معلمان تاریخ در مدارس پس از انقلاب حرف بسیار دارد و دراینرابطه با «اصفهانزیبا» به گفتوگو نشست. زائری معتقد است شرکت دانشآموزان در تظاهرات از تلقینهای دبیران و آموزگاران نشئت میگرفت و معلمان و دبیران مبارز با سخنان و بیانات انقلابی خویش زمینه حضور گسترده دانشآموزان را در تظاهرات خیابانی فراهم میکردند. در ادامه، مشروح این گفتوگو را میخوانید.
بدون شک انقلاب اسلامی یک اتفاق بزرگ در قرن اخیر بهشمار میرود و نقطهعطف آن قیام 15خرداد است. از اهمیت این قیام بگویید.
انقلاب اسلامی ایران به چند مرحله تقسیم میشود: مرحله قبل از ۱۵خرداد42 و مرحله پس از آن که نهایتا به انقلاب منتهی شد و سال ۵۷ انقلاب جمهوری اسلامی ایران به پیروزی رسید و مرحله پس از انقلاب. باید این سه مرحله را بهصورت جداگانه و با توجه به وقایع و اتفاقهایی که در هر زمان رخ داده است، بررسی کنیم.
در ابتدا به وقایع ۱۵خرداد42 اشاره میکنم. آن روز حضرت امام(ره) پرچم مقابله با آمریکا و رژیم شاه را بهدست گرفت. حضرت امام(ره) در ۱۳خرداد همان سال که عصر عاشورا هم بود، در فیضیه حول چند محور سخنرانی کرد؛ ابتدا از اصلاحات آمریکایی شاه گفت. همانطور که میدانید شاه با توجه به آن دیکتهای که آمریکا مخصوصا زمان جانافکندی، رئیسجمهور وقت آمریکا، به او تلقین کرده بود، برای جلوگیری از نفوذ روحانیت و جلوگیری از نفوذ شوروی در ایران اصلاحاتی را انجام داد؛ ازجمله اصلاحات اراضی که یکی از محورهای سخنان حضرت امام در آن زمان در خصوص مقابله با این اصلاحات آمریکایی بود.
مورد بعدی هم محکومیت حمله رژیم شاه به مدرسه فیضیه در دومفروردین۴۲ بود. در این تاریخ در پی حمله شاه به مدرسه فیضیه، بسیاری از روحانیون به شهادت رسیدند و حضرت امام در ۱۳خرداد۴۲ درباره این موضوع و انجمن ایالتی و ولایتی اعتراض خود را اعلام کردند و پس از آن در نیمهشب ۱۴خرداد، نیروهای امنیتی رژیم شاه سیدمصطفی خمینی (فرزند امام) را دستگیر و به تهران منتقل کردند.
۱۵خرداد مردم در شهرهای مختلف ازجمله قم، اصفهان، اراک، تبریز و مشهد در اعتراض به دستگیری حضرت امام قیام کردند؛ دانشجویان نیز کلاسهای درس خود را تعطیل کردند و نهایتا قیام خونین ۱۵خرداد اتفاق افتاد و شمار زیادی از مردم به شهادت رسیدند. نخستوزیر، اسدالله علم، دستور سرکوبی شدید مردم را داد.
با توجه به سانسور خبری شدید در آن زمان، همچنان از تعداد شهدای ۱۵خرداد42 اطلاعاتی در دست نیست. پس از آن اتفاقها، جمعی از مراجع به سمت تهران مهاجرت کردند و آنجا برای آزادی فوری امام دست به اعتراض زدند که منجر به آزادی ایشان در ۱۵فروردین۴۳ شد. در ادامه نیز شاهد استمرار مبارزه علیه رژیم شاه و پس از آن، تبعید امام خمینی و در آخر پیروزی انقلاب اسلامی بودیم.
معلمان نیز نقش اساسی در پیروزی انقلاب ایفا کردند و بهنوعی حضور مؤثر خود را در مبارزههای علیه شاه به اثبات رساندند. ارزیابی شما از نقش سیاسی این قشر از جامعه ایران (از 15خرداد42 تا سال 57) چیست؟
قشری از معلمان، انقلابی بودند و در قیام ۱۵خرداد حضور داشتند. آن زمان جوانها پرانرژی بودند و سرچشمه معارف دینی را از خود امام میگرفتند. منشأ بسیاری از تفکرات جوانها در زمان انقلاب همین معلمها بودند. حضرت امام(ره) در جملهای فرمودند: سربازان من الان در گهوارهها هستند. یعنی فرزندانی که در گهوارهها بودند، توسط جوانهای معلمی که در قیام ۱۵خرداد شرکت کردند، تربیت شدند و این تربیتشدگان بودند که توانستند رژیم شاه را ساقط کنند.
آنها با اعتقادهای دینی و انقلابی خود وارد میدان مبارزه شدند؛ مبارزانی که توسط معلمهای انقلابی در مدارس تربیت شدند. با بررسی تاریخ پیش از انقلاب خواهید دید که بسیاری از معلمها در زندانهای زمان شاه به سر میبردند و بهخاطر افشاگریها و روشنگریهایی که در کلاسهای درس داشتند شناسایی، زندانی و شکنجه میشدند. در آن زمان از استاد پرورش تا معلمهای دیگر، بارها زندان رفتند و معلمهای تازهنفس راه معلمهای زندانرفته را ادامه دادند. خوشبختانه به برکت وجود این بزرگان و توفیقهای الهی، انقلاب به پیروزی رسید و رژیم شاه ساقط شد.
از میان معلمهای آن دوران با نقش مؤثر در پیروزی انقلاب و قیام 15خرداد، چند نفر را نام ببرید.
حضرت امام در رأس این مؤثران بودند. پیش از انقلاب من در حال فارغالتحصیلی از دوره دبیرستان بودم و افتخار آشنایی با معلمهایی همچون استاد پرورش را داشتم. به عقیده من، استاد پرورش در اصفهان نقش مؤثر خود را در پیروزی انقلاب به ثبت رساندند. پیش از انقلاب ما دانشآموز بودیم و ایشان برای ما جلسههایی میگذاشتند و در آن جلسهها مباحثی را مطرح میکردند.
بسیاری از شهدای پیش از انقلاب، دوران پیروزی انقلاب و دوران دفاعمقدس اکثرا در محضر استاد پرورش شاگردی کرده بودند و پایه و اساس افکار آنها از زمان آقای پرورش شکل گرفته بود. در کنار استاد پرورش، استادان دیگری ازجمله استاد زهتاب که از پیشکسوتان انقلاب بودند نیز نقش مؤثری در پیروزی انقلاب داشتند.
خاطرهای از تشویق معلمها برای شرکت در تظاهرات علیه رژیم شاه به یاد دارید؟
سالی که بنده دیپلم گرفتم، سالی بود که انقلاب پیروز شد. ما در دبیرستان ادب مشغول تحصیل بودیم. آن زمان دبیران بسیار خوب انقلابی داشتیم؛ ازجمله جناب آقای مرتضوی دبیر ریاضی، آقای مصطفوی دبیر ریاضی، آقای علایی دبیر ادبیات و… . آنها جامعه اسلامی معلمان را تشکیل دادند و ما دانشآموزان را بهنوعی در آن فضا جهتدهی کردند.
برای شرکت در تظاهرات انقلابی آنها برای ما کارت شناسایی و کارت انتظامات صادر میکردند تا تظاهرات را منظم برپا کنیم و به مردم نظم دهیم. یک روز از دبیرستان ادب برای شرکت در تظاهرات علیه شاه، آنهم در ساعت حکومتنظامی به راه افتادیم. در آن تظاهرات که نزدیک میدان امامعلی(ع) فعلی (آن موقع میدان کهنه یا سبزهمیدان نام داشت) برپا شد، سرلشکر ناجی، فرماندار نظامی اصفهان، دستور آتش داد. زمانی که میخواستیم از اینطرف خیابان به آنطرف برویم، متأسفانه به سمت ما (دانشآموزان) شلیک کردند و تعدادی از دوستانمان شهید شدند.
هر دانشآموزی که شهید میشد، هزار دانشآموز از کنارش بلند میشد و راه او را ادامه میداد. کلاسهای درس آن زمان پرشورونشاط بود. زمانی که کلاسها تعطیل میشد، همه در خیابانها بودند. بهخوبی به یاد دارم که ابتدای سال تحصیلی 58- 57 مدارس تقریبا تعطیل شد و بهمحض اینکه در ۲۲بهمن۵۷ انقلاب به پیروزی رسید، کلاسها تشکیل شد و دوباره همان دانشآموزانی که در خیابانها علیه شاه قیام کرده بودند، سر کلاسها حضور پیدا کردند؛ ما نیز در کلاس حاضر شدیم و همان معلمهای انقلابی برای تدریس سر کلاسها آمدند و باانرژی کتابهای درسی ما را تمام کردند و در خرداد۵۸ مثل سالهای گذشته امتحانات برگزار شد؛ فضایی که نشان میداد مردم ما نظمپذیر و قانونپذیر هستند.
کشوری که در آن انقلاب میشود تا سالها بعد از انقلاب قانون در آن حاکم نیست؛ اما بهمحض اینکه انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید، کلاسهای درس تشکیل شد و مباحث علمی فراموش نشد؛ درواقع یکی از دلایل پیشرفتهای علمی ما بهخاطر همان معلمها و دانشآموزانی بود که در کلاسهای درس شرکت میکردند.
تصورتان این است که ما توانستیم اهداف انقلاب و قیام 15خرداد را به گوش نسل جدید برسانیم؟
متأسفانه ما بعد از انقلاب نتوانستیم جوابگوی پرسشهای جوانان باشیم و عدم جهتدهی ما سبب شد دشمن از این خلأ استفاده کند. پس از انقلاب، جنگ بهوجود آمد و همان جوانهایی که در انقلاب شرکت کردند، راهی جبههها شدند و به شهادت رسیدند و توانستند با رهبری حضرت امام رژیم صدام را نابود کنند؛ البته جنگ ایران تنها با رژیم صدام نبود؛ بلکه تمام دنیا با ما در جنگ بود. هرچقدر زمان جلوتر رفت، دشمن نیز فهمید که با ما نمیتواند بهصورت نظامی مواجه شود؛ به همین خاطر تهاجم فرهنگی را آغاز کرد؛ فضایی که حضرت امام بارها به آن اشاره کردند.
ما در مقابل تهاجم فرهنگی کاری انجام ندادیم و مقابلهبهمثل نکردیم. حضرت امام فرمودند ما انقلابمان را صادر میکنیم. صدور انقلاب یعنی در کشورهای دیگر فعالیتهای فرهنگی انجام دهیم؛ اما متأسفانه کمترین کار را دراینخصوص انجام دادیم. حالا پس از گذشت چهل و چند سال از انقلاب احساس میکنیم درزمینه فرهنگ خیلی کمکاری کردیم.
فرهنگ جامعه ما دستخوش نفوذ فرهنگی بیگانه شده است و برخی از مسئولان باید دراینخصوص استغفار کنند؛ خود ما هم باید استغفار کنیم که چرا نتوانستیم وظیفهای را که در اختیار داشتیم، در قالب یک فعالیت تربیتی مناسب برای دانشآموزانی که در اختیارمان بودند، انجام دهیم. به همین خاطر هم در خصوص تهاجم فرهنگی مقام معظم رهبری بحث جهاد تبیین را مطرح کردند.
اگر ما وقایع قبل از انقلاب همچون واقعه 15خرداد را برای مردم و دانشآموزان تبیین نکنیم، دشمن وقایع جعلی را برای ما بیان میکند و رویدادهای جعلی را در اختیار دانشآموزان ما قرار میدهد و سبب تحریف عقبه انقلاب میشود. در حال حاضر دانشآموزان ما با مفاهیم انقلاب بیگانه هستند.
کتب درسی ابزار بسیار خوبی است که در اختیار داریم؛ اما در کتب درسی ما عقبه انقلاب و وقایع قبل از انقلاب بهخوبی تبیین نشده است و به همین خاطر دانشآموزان ما با آن روزها بهخوبی آشنا نیستند. شرایطی که سبب شده است بخشهایی از انقلاب تحریف شود.
