به گزارش اصفهان زیبا؛ عدالت یکی از رفتارهای اساسی در تربیت اقتصادی است که زیربنای سایر رفتارهای اجتماعی قرار می‌گیرد؛ از رفتار عادلانه با خانواده، دوست و دشمن گرفته تا عدالت در کسب‌وکار و فروش محصول.
عدالت اصل آفرینش است و طبق آموزه‌های دین مبین اسلام نیز جامعه‌ای که بر اساس عدالت بنا شود، پر از برکت خواهد شد و به گفته امام محمدباقر (علیه السلام) مردم بی‌نیاز می‌شوند(دعائم الاسلام).
معروف‌ترین تعریف عدالت طبق بیان شهید مطهری، حق هرکسی را به خود دادن است و احادیث و آیات بسیاری در تأیید این رفتار وجود دارد؛ ازجمله حدیث معروف پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله)که می‌فرمایند: هرچه برای خود می‌پسندی برای دیگران نیز بپسند تا عادل‌ترین مردم باشید.(نهج الفصاحه)
عدالت از کجا سرچشمه می‌گیرد؟
انسان‌ها همواره با محدودیت منابع روبه‌رو هستند و برای اینکه بتوانند بهترین تقسیم و تخصیص منابع را داشته باشند، از روش‌های متفاوت استفاده می‌کنند؛ به‌طور مثال با یکدیگر برخورد دارند، بخشش می‌کنند یا در حالت مطلوب به‌طور عادلانه رفتار می‌کنند؛ بنابراین ریشه «عدالت» اختصاص دادن منابع در شرایط کمیابی است و «رفتار عادلانه» بهترین رفتار شناخته می‌شود.
این موضوع مهم به‌طور فطری از کودکی در انسان‌ها نهفته است؛ اما برخی رفتارها از جمله عدالت نیاز به تقویت دارد. پرورش روحیه عدالت‌خواهی فرزندان در سنین مختلف را می‌توان بدین صورت پیگیری نمود:
عدالت در سه تا شش‌سالگی
سنین پایین زندگی سن تجربه‌های گوناگون و آزادی عمل است و کودکان انواع برخوردها را تجربه می‌کنند تا به این نتیجه برسند که رفتار عادلانه بهترین رفتار است.
در این سن می‌توانید مصادیق ساده عدالت مانند رعایت نوبت، در صف ایستادن و رعایت قانون را به آن‌ها بیاموزید.
رعایت نوبت ساده‌ترین قاعده رفتار عادلانه است؛ در رابطه با قانون نیز باید کودکان بدانند که همه در مقابل قانون یکسان‌اند و اگر قاعده‌ای تحت‌عنوان قانون دربیاید، از کودک تا بزرگ‌سال ملزم به اجرای آن هستند. می‌توانید از مثال‌های ساده‌ای همچون قانون بستن کمربند یا سایر قوانین راهنمایی و رانندگی استفاده کنید.
عدالت در 6 تا 9 سالگی
وقتی کودکان قدری بزرگ‌تر می‌شوند، نسبت به موضوعات پیرامون خود حساس‌تر می‌شوند و در این سن لازم است به آن‌ها فرصت داده شود تا علاوه بر رعایت موضوعات قبلی یعنی رعایت نوبت و رعایت قانون، مباحثی همچون تقسیم مساوی میان اعضا و انصاف را بیاموزند.
یکی از چالش‌های پرتکرار برای والدین این است که فرزندشان با خواهر، برادر یا دوستش در هنگام تقسیم کردن خوراکی‌ها و… دعوا می‌کند و درچنین شرایطی نمی‌توانند با همدیگر به توافق برسند. این طبیعت انسان است و کافی است شما به آن‌ها راهکار بدهید تا خودشان به این نتیجه برسند که تقسیم به‌صورت مساوی بهترین شیوه تقسیم کردن است؛ به‌طور مثال اگر قرار است یک کیک را بین خود تقسیم کنند، به آن‌ها بگویید یک نفر حق دارد کیک را ببرد و نفر بعدی حق دارد هر تکه‌ای را دلش خواست انتخاب کند. در این شرایط هر دو نفر به این نتیجه می‌رسند که باید به‌طور مساوی تقسیم کنند تا راضی باشند.
البته نکته مهم این است که کودکان بدانند تقسیم مساوی در شرایطی تحقق پیدا می‌کند که افراد حاضر ویژگی‌های یکسان داشته باشند. به‌طور مثال بین اعضای یک کلاس، دوست‌ها یا خواهر و برادرهایی که اختلاف سنی کمی دارند می‌توان اقلام و خوراکی‌ها را به‌طور مساوی تقسیم نمود.در حالی که اگر ویژگی‌های افراد تفاوت زیادی با هم داشته باشد تقسیم مساوی نوعی بی‌عدالتی به‌حساب می‌آید.
عدالت در 9 سال به بالا
پس از 9 سال که کودکان موارد اولیه رفتار عادلانه را درک کرده‌اند، می‌توان معنای اصلی و کامل آن را برای آن‌ها بیان کرد.
درواقع عدالت یعنی حق هرکسی را به خودش دادن و هر جایی این حق نقض شود بی‌عدالتی رخ داده است. کودکی که توانایی خوردن پنج قاشق غذا را دارد، با نوجوانی که توانایی خوردن یک بشقاب کامل غذا را دارد یکسان نیستند و اگر مقدار مساوی از غذا در اختیار آن‌ها قرار بگیرد بی‌عدالتی رخ داده است.
همچنین زمین مسابقه دو و میدانی نمونه بارز رعایت عدالت است، این زمین گرد است و خطوط مسابقه که نزدیک مرکز زمین هستند، به مرکز دایره نزدیک‌تر و مسافت آن‌ها کمتر است؛ بنابراین هنگام شروع مسابقه افرادی که روی خطوط مختلف ایستاده‌اند، عقب تر یا جلوتر از یکدیگر می‌ایستند تا میزان دویدن آن‌ها به‌طور صحیح محاسبه شود؛ بنابراین می‌توان در این سن با مثال‌های گوناگون یا قرار دادن فرزندان در موقعیت‌های متفاوت رفتارهای عادلانه را در آن‌ها نهادینه کرد؛ به‌طور مثال می‌توانید در خانه مسابقه برگزار کنید و یکی از افرادی که بسیار موردعلاقه فرزند شماست در یک طرف مسابقه و فرد دیگری در طرف دیگر مسابقه قرار بگیرد و فرزند شما به‌عنوان داور باشد. جریان مسابقه را طوری هدایت کنید که فرد اول ببازد و داور بتواند بر اساس عدل رأی خود را صادر کند و علاقه شخصی‌اش مانع قضاوت او نشود. این بازی در تمام سنین می‌تواند اتفاق بیفتد.
علاوه بر موارد فوق، در این سن کودکان با روش‌های دیگر تخصیص منابع مانند رأی‌گیری، جیره‌بندی، قرعه‌کشی، تفکیک افراد بر اساس سن، جنسیت و… نیز آشنا می‌شوند که مواجهه درست با هر کدام به نوعی در پرورش روحیه عدالت خواهی در فرزندان می تواند مؤثر باشد.
بازی مخصوص رعایت عدالت
طناب‌بازی یک بازی قدیمی است که مفهوم عدالت را به‌خوبی به نمایش می‌گذارد. برای اینکه بازی به‌درستی انجام شود لازم است تا افراد به‌طور مساوی دو طرف طناب بایستند. می‌توان این بازی را به‌صورت ناعادلانه انجام داد و دانش‌آموزان را برای اجرای عدالت در آن راهنمایی کرد.
کلام آخر در مبحث آموزش عدالت
کودکی که از سنین پایین مصادیق رفتار عادلانه را تمرین کند و به حقوق افراد احترام بگذارد، در بزرگ‌سالی نیز در هر موقعیتی قرار بگیرد فرد عادلی خواهد شد؛ از رفتار در منزل و در مواجهه با همسر و فرزندان تا مسئولیت‌های اجتماعی گوناگون در جامعه ، در همه این موارد فرد سعی می کند عادلانه رفتار نماید.
