به گزارش اصفهان زیبا؛ یکی از دغدغههای مهم کارهای نمایشی، انتخاب سوژه و قصه است. اگر با کارگردانهای تئاتر صحنهای و خیابانی صحبت کنید، متوجه این موضوع میشوید که «سوژه» اصلیترین چالشی است که پیش از تولید آثار و حتی حین اجرای آن، گریبان آنها را میگیرد.
تئاترهای فرنگی زیادی را میشناسیم که قصه آنها برگرفته از نمایشنامهها و رمانهای نویسندگان مشهور جهان است و سالیان سال گروههای نمایشی روی صحنههای تئاتر اجرا کردهاند. اتفاقا بسیاری از این آثار موردتوجه تماشاگران قرار گرفتهاند و درواقع نوعی الگوی نمایشی برای هنرجویان تئاتر ایرانی نیز محسوب میشوند؛ بااینحال، مدتهاست که تعدد این نمایشها و تکرار قصههای فرنگی روی صحنه تئاتر، موجب تکبعدیشدن سوژهها در بین علاقهمندان به هنر نمایش شده است؛ البته اوضاع در اصفهان کمی بهتر از پایتخت بوده و به لطف ایدههای نو، کمتر شاهد اجرای آثار تکراری و تقلیدی هستیم. شاید علت این موضوع تفاوت سلیقه بازیگران اصفهانی با هنرپیشگانی است که غالبا بازی در نمایشنامههای مشهور جهانی را ترجیح میدهند؛ حتی اگر هزارمین الگوبرداری از آن نمایشنامه باشد!
البته تئاتر امروز اصفهان تافته جدابافتهای نسبت به سایر شهرها نیست و اتفاقا در تهران نیز گروههای نمایشی بسیاری در حال تلاش برای اجرای ایدههای نو و سوژههای جدید هستند؛ بااینحال، این انتقاد به بخشی از جامعه تئاتر وارد است که از سوژههای بومی یا اجتماعی نو گریزان هستند. تئاتر اصفهان در این مدت روزهای شلوغی را پشت سر گذاشته است و سوژههای گوناگونی همچون مسائل روز جامعه، داستانهای اصیل ایرانی، نمایشهای آیینی و… روی صحنه رفتهاند؛ با وجود این، ابرسوژه «دفاعمقدس» همچنان مظلوم است! بدون شک این سوژه باید بزرگترین منبع تولید قصه برای هنرمندان ما باشد؛ چراکه تاریخ هشتساله آن سرشار از وقایع جذاب و حقیقی است که افسانههای بینالمللی نیز به گرد پای آن نمیرسند.
تئاتر «سوزنبان» جدیدترین اثر کارگردان اصفهانی، جواد ایزددوست است که با موضوع دفاعمقدس روی صحنه میرود. این نمایش که ابتدا قرار بود خرداد رونمایی شود، درنهایت از ابتدای مرداد در سالن تماشای تالار هنر اصفهان روی صحنه رفت. محمد رادمهر، محمد رنجکش و صبا ملکوتیخواه بازیگرانی هستند که در این تئاتر به ایفای نقش میپردازند. هوشنگ جمشیدیان نویسنده این اثر بوده که توانسته است قصه یک سوزنبان فداکار را در سالهای دفاعمقدس نقل کند. برای آشنایی بیشتر با این اثر نمایشی و همچنین بررسی روند تولید آن، «اصفهانزیبا» با جواد ایزددوست، کارگردان باتجربه این تئاتر، به گفتوگو پرداخته است.
از انگیزههای خود برای انتخاب سوژه و موضوع نمایش «سوزنبان» بگویید.
در طی عمر هنری خود بیشتر در حوزه نمایشهای مذهبی و انقلابی کار کردهام. با توجه به این نکته، زمانی که نمایشنامه تئاتر «سوزنبان» به دستم رسید و آن را مطالعه کردم، تصمیم به کارگردانی این تئاتر صحنهای گرفتم؛ درواقع نمایشنامه هم قصه خوبی داشت و هم توانسته بود از زاویه خوبی به موضوع هشت سال دفاعمقدس بپردازد. همه اینها باعث شد کارگردانی این نمایشنامه را آغاز کنم.
نمایش «سوزنبان» از چه زاویهای به پدیده دفاعمقدس نگاه میکند؟
نگاه این نمایش به پدیده دفاعمقدس کاملا متفاوت و جدید است. قصه این نمایش، برشی از رویدادهای دفاعمقدس است که در خرمشهر اتفاق میافتد؛ درواقع سوژه اصلی این تئاتر، مردی است که بهعنوان سوزنبان در خط ریل راهآهن خرمشهر، مشغول خدمت است.موقعیت این سوزنبان بسیار پیچیده است و به علت بمباران رژیم بعث، مسیر ریلی که این سوزنبان در پیش روی خود داشته، از بین میرود. در ادامه، مرد سوزنبان همه تلاش خود را میکند تا راننده قطاری را که از اصفهان عازم خرمشهر بوده و نیروهای لشکر چهارده امامحسین(ع) اصفهان را با خود بههمراه دارد، از این حادثه باخبر کند.
روند انتخاب بازیگران چگونه بود؟ از ملاکهای خود برای انتخاب بگویید.
با توجه به این نکته که بازیگر نقش سوزنبان باید به گویش جنوبی مردمان خرمشهر تسلط کافی میداشت و این نکته در انتخابشدن او تأثیر مهمی داشت، روند این گزینش با اندکی محدودیت دنبال شد؛ بااینحال، هنرمندان اصفهانی متعددی را از نظر بازی و گویش جنوبی بررسی کردیم تا ببینیم توانایی ایفای نقش سوزنبان قصه ما را دارند یا خیر. درنهایت محمد رادمهر بازیگری بود که ما برای بازی در این نقش انتخاب کردیم.خوشبختانه ایشان بهخوبی توانست از پس نقش خود برآید و تلاش مؤثری برای پرورش هرچه بیشتر آن انجام دهد.
یکی از مهمترین دغدغههای کار شما نمایشنامه است. چگونه از این مرحله عبور کردید؟
در حوزه دفاعمقدس نمایشنامههای مختلفی در چند سال گذشته تولید شدهاند که هرکدام فضای خاص خود را دارند و نمیتوان گفت که هر کارگردانی میتواند با هر نمایشنامهای کار کند. بههرحال هر کارگردان بر اساس ذهنیت و توانایی خود به سراغ سوژهها و نمایشنامهها میرود که میداند میتواند بهخوبی ایده اولیه آن را اجرا کند.
نمایشنامه «سوزنبان» همان چیزی بود که من به اجرای آن نیاز داشتم و کاملا با فضای ذهنی و تخصصی من همخوانی داشت. زمانی که نمایشنامه را خواندم، به این نتیجه رسیدم که میتوانم کارگردانی متفاوتی را روی آن عملی کنم؛ البته در سالهای دور آقای منصور قربانی که اکنون مسئول تالار هنر اصفهان است، روی این ایده کار کرده بود که متأسفانه من آن زمان این نمایش را ندیدم و از سبک اجرای آن مطلع نیستم.
از چالشهای مسیر آمادهسازی این اجرا بگویید.
این نمایش به دلیل مناسبتیبودن قرار بود از اول خرداد اجرا شود؛ برای همین ما از اول اردیبهشتشروع به تمرین کردیم و مراحل بازبینی آن را نیز تا پایان اردیبهشت انجام دادیم. آمادهسازی سایر امکانات نظیر نور، دکور، صدا و… را نیز در این مدت به سرانجام رساندیم؛ ولی متأسفانه با شهادت غمانگیز آیتالله رئیسی، روند اجرا متوقف شد. بعد از این مدت هم سالن درگیر اجراهای دیگری بود که نهایتا موجب شد نمایش «سوزنبان» از ابتدای مرداد آغاز به کار کند.
یکی دیگر از چالشها نیز این بود که بازیگر اصلی ما، یعنی محمد رادمهر به علت توانایی خوب خود، با سایر نمایشها نیز همکاری داشت و علاوه بر تئاتر «سوزنبان»، درگیر ایفای نقش در آنها نیز بود. درنهایت با وجود این مشغلهها و چالشهای زمانی که برای نمایش بهوجود آمد، خوشبختانه این تئاتر صحنهای آماده اجرا شد.
از نظر شما بزرگترین چالشی که کارگردانهای تئاتر صحنهای در اصفهان با آن روبهرو هستند چیست؟
بزرگترین و مهمترین چالش، مکانی برای تمرین و سالنی برای اجرای نمایش است. دلیل این موضوع، تعدد و تنوع گروههای نمایشی خوب در اصفهان و تعداد بالای کارگردانهای فعال در این حوزه است.
تالار هنر اصفهان بهعنوان تنها مرجع حمایتکننده از تئاترهای صحنهای، دو سالن بزرگ و کوچک دارد. کارگردانهای تئاتر با توجه به هزینههای فراوانی که تولید یک اثر نمایشی ایجاب میکند، ترجیح میدهند در سالن کوچکتر این تالار اجرا داشته باشند تا هزینههای خود را کمی کاهش دهند. همین نکته باعث شده است تعداد درخواستها برای اجرای نمایشهای صحنهای در سالن کوچکتر بیشتر باشد و زمان اجرای نمایشها نیز تحتتأثیر این ترافیک قرار گیرد. یکی از دلایلی که اجرای نمایش «سوزنبان» از ماه خرداد به مرداد کشیده شد، همین پدیده بود. در حال حاضر نیز اطلاع دارم که برخی کارگردانها برای پایان آبان و آذر نوبت اجرا گرفتهاند. در کل، این پدیده باعث میشود کارگردانهای تئاتر اصفهان کمکار شوند و زمان تولید تا اجرای آثار صحنهای طولانی شود.
