نهال ایمان

به گزارش اصفهان زیبا؛ عالمان علم اخلاق تربیت را این‌گونه تعریف می‌کنند: تربیت عبارت است از فراهم آوردن زمینه‌ها و عوامل به فعلیت رساندن یا شکوفا ساختن استعدادهای شخص در مسیر رشد، تکامل اختیاری او به سوی هدف‌های مطلوب. واژه دین نیز در لغت به معنای اطاعت، غلبه، انقیاد، خضوع و پیروی بوده و در اصطلاح عبارت است از مجموعه‌ای از عقاید، اخلاق، قوانین و مقرراتی که برای اداره امور جامعه انسانی و پرورش آدمی به کار می‌رود.

بر این اساس می‌توان گفت تربیت دینی، فرایندی است دوسویه میان مربی و متربی که در ضمن آن مربی با بهره‌گیری از مجموعه عقاید، قوانین و مقررات دینی تلاش می‌کند شرایطی را فراهم آورد که متربی آزادانه در جهت رشد استعدادهای خود گام بردارد و به‌سوی هدف‌های مطلوب رهنمون شود. تربیت دینی همچون سایر حوزه‌های تربیتی مانند تربیت جسمانی، ذهنی، اخلاقی و … فرایندی دوسویه است که باید هم آموخته و هم فراگرفته شود. تحقق تربیت دینی از تحقق سایر انواع تربیت سخت‌تر است و باید با دقت خاصی انجام شود. محبت، تشویق و تنبیه، مراقبت‌های والدین و … از عوامل مؤثر در تربیت دینی کودک محسوب می‌شود. دانش تربیت دینی کودکان بر اصولی حاکم است که بدون در نظر گرفتن آن‌ها، نتایج تربیت اندک و ناچیز خواهد بود. این اصول به این شرح هستند:

اصل سهولت

طبق این اصل در تربیت دینی باید از سخت‌گیری و خشونت به کودک پرهیز شود؛ چراکه نتایج نامطلوبی را به بار خواهد آورد و نه‌تنها باعث افزایش علاقه کودک به فرایض دینی نشده، بلکه سبب ایجاد دل‌زدگی از امور معنوی می‌شود. آسان‌گیری متعادل کودک را جذب و سخت‌گیری او را به اصل دین بدبین می‌کند.

اصل تدریج

همان‌طورکه خداوند در نزول آیات وحی، تدریج را لحاظ کرد و تحریم برخی از اعمال را به‌مرور قطعی کرد (همانند تحریم شرب خمر)، در آموزش موازین دینی به کودکان نیز اصل تدریج باید رعایت شده و مطالب متناسب با ظرفیت و میزان رشد و شکوفایی استعداد‌های کودک به او عرضه شود.

مداومت و استمرار

آموزش امری است که با مداومت و استمرار در وجود شخص نهادینه می‌شود. درباره آموزش به کودکان این مسئله اهمیت مضاعف می‌یابد؛ چراکه ساختارهای ذهنی و روانی کودک به‌گونه‌ای است که تکرار و مداومت در آموزش برای او نیازی مبرم بوده و مطالب و محتوای آموزشی در این صورت ملکه ذهن او خواهد شد.

اصل آگاهی‌بخشی

هدف تعلیم و تربیت، رشد فکری و یادگیری کودک است. رشد و بالندگی قوه تعقل براساس تفکر و فعالیت‌های فکری اتفاق می‌افتد و لذا در تربیت دینی کودک نیز بایستی با افزایش آگاهی کودک و دادن اطلاعات مفید مذهبی به او، مواد اولیه تفکر، تحلیل و فعالیت ذهنی را برای او مهیا کرد.

اصل تفاوت‌های فردی

آموزش برای کودکان، نباید یکسان باشد. بلکه باید ویژگی‌های شناختی، عاطفی، ذهنی، روحی و سوابق خانوادگی کودک در این امر لحاظ شود. منظور کردن تفاوت‌های فردی در تربیت دینی کودک، حتی میان خواهر و برادر، یکی از اصول حاکم بر تربیت دینی کودکان است.