به گزارش اصفهان زیبا؛ نیاز به معاشرت‌های اجتماعی در ایران جدید نیست؛ موضوعی است ریشه‌دار است که حتی از شربت‌خانه‌ها و قهوه‌خانه‌ها قدیمی‌تر است. به عقیده برخی کارشناسان، یکی از پاتوق‌های مهم که بررسی آن ازاین‌جهت حائز اهمیت است، کافی‌شاپ‌ها هستند. کافی‌شاپ‌نشینی از نمودهای جوانان ایرانی پس از جنگ است.
پریا، بیست‌ساله و دانشجو، درباره تمایلش به کافه‌گردی به «اصفهان زیبا» می‌گوید: «بخشی از زندگی روزمره‌ام مربوط به دانشگاه و تحصیل است و ساعات فراغت خود را تمایل دارم با دوستانم بگذرانم. در اصفهان فضای تفریح مناسبی نیست؛ بنابراین آخر هفته‌ها به‌طورمعمول با دوستانم کافه می‌روم.»
امیر، بیست‌وپنج‌ساله که در یک باشگاه ورزشی کار می‌کند و هم‌زمان درس می‌خواند به «اصفهان زیبا» می‌گوید: «بعد از کار، نیاز به تفریح دارم و با دوستانم معمولا به کافه‌بازی و یا کافه‌کتاب‌ها می‌رویم.» فرنوش حمیدپور، جامعه‌شناس، بر این باور است که کافی‌شاپ یک فضای عمومی شهری محسوب می‌شود و وقتی مناسبات انسانی برای شهر تعریف می‌کنیم، قطعا نقش کافی‌شاپ پررنگ می‌شود؛ چراکه خلأهای فرهنگی همچون کمبود فرهنگ‌سراها، کمبود تئاترها و کمبود مکان‌های انسان‌محور را پر می‌کند؛ بنابراین کارکردهای مثبت هم می‌تواند داشته باشد و می‌توان کارکردهای آشکار و پنهان هم برایش تعریف کرد. البته بُعد انکارناپذیر این است که در ایران این شدت کافی‌شاپ‌رفتن مختص طبقه متوسط شهری است. به معنای طبقه باید تأکید کنیم؛ منظور از طبقه صرفا طبقه مارکسیستی به معنای ابزار و شیوه تولید نیست؛ بلکه به معنی اینکه ارزش‌ها و هنجارهای نهادینه‌شدن یک طبقه شهری است. او در گفت‌وگو با «اصفهان زیبا» بیان می‌کند که بیشتر کافی‌شاپ‌ها، کافه‌کتاب شده‌اند. حتی ما می‌بینیم فرد در کافی‌شاپ کتاب می‌خواند یا با لپ‌تاپ کار می‌کند، پاتوق تشکیل می‌دهند و حتی کافه‌ها در سیل و زلزله هم فعال هستند و اقلام را جمع‌آوری می‌کنند و برای منطقه بحران‌زده می‌فرستند.
امنیت فضای کافه‌ها برای دختران؟
احمد بخارایی، دیگر جامعه‌شناس نیز درباره کافه و کافه‌نشینی به رسانه‌ها می‌گوید: «کافه و کافه‌نشینی در ظاهر و به یک اعتبار امر جدیدی نیست و در راستای حضور در قهوه‌خانه‌ها شکل گرفته است. حضور در کافه‌ها جزو فرهنگ ایرانیان است؛ به‌نحوی‌که گروه‌های بیرون از خانه داشته باشند. به‌طورکلی از نگاه صوری و غیرکارشناسانه کافه‌گردی و کافه‌نشینی امری عادی است؛ حال آنکه نگاه کارشناسانه به موضوع کافه دیدگاه متفاوتی دارد.» او با بیان اینکه هر پدیده‌ای از جمله قهوه‌خانه‌گردی در گذشته و کافه‌گردی در امروز دارای نقاط مثبت و منفی است، اظهار می‌کند: «در گذشته که قهوه‌خانه‌ها مرسوم بودند، افراد تنها در چنین فضایی دور یکدیگر جمع می‌شدند و به‌اصطلاح برای افراد بدآموزی، به‌گونه‌ای که از یکدیگر الگوهای نامناسبی دریافت کنند، وجود نداشت. درواقع قهوه‌خانه نوعی هم‌سویی در الگوهای رفتاری بود و آن چیزی که قهوه‌خانه‌ها را برجسته می‌کرد، آن بود که مردان برای اوقات فراغت و زنگ تفریح خود در این مکان‌ها حاضر می‌شدند؛ اما رفته‌رفته و با گذر زمان ساختار قهوه‌خانه‌ها به فضایی مانند کافه و کافی‌شاپ تغییر یافته؛ با این تفاوت که دختران نیز می‌توانند با امنیت خاطر بیشتری در آن حضور یابند. درواقع آن چیزی که تغییر یافته، این است که کافه و کافه‌گردی به‌نوعی سبک زندگی جدید و مدرن و با تلفیق سلیقه‌های جدید و نوین رواج یافته است.
کافه گردی؛ مصداق معضل بیکاری
مصطفی اقلیما، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، کافه‌گردی جوانان را نشانه بارزی از نبود تنوع سرگرمی و تفریح در جامعه می‌داند و به رسانه‌ها می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین دلیل حضور گسترده جوانان در چنین محیط‌هایی، بیکاری است. اکنون به تأیید برخی منابع حدود ۹۰درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در کشور حتی در مقطع دکتری با معضل بیکاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند و هدف مشخصی ندارند؛ ازاین‌رو به برخی تفریح‌ها نظیر کافه‌گردی روی می‌آورند؛ به همین منظور مهم‌ترین وظیفه دولت‌ها در جامعه رونق اشتغال است.» او تأکید می‌کند: «تفریح و سرگرمی در ایران از تنوع برخوردار نیست و ازاین‌رو کافه‌گردی در سال‌های اخیر با افزایش چشمگیری روبه‌رو بوده؛ به عبارتی، کافه‌گردی در سال‌های اخیر در کشور بر این اساس توسعه یافت که جوانان انتخابی جز این راه پیش روی خود نمی‌یابند؛ چراکه انتخاب تفریحات ورزشی، هنری، فرهنگی و… نیز مستلزم صرف هزینه‌های فراوان است و در این شرایط بی‌تردید کافه گردی با توجه به هزینه اندک موردتوجه واقع می‌شود.» اقلیما می‌گوید: «حضور جوانان به‌طورمداوم در کنار خانواده نیز گاه با سرکوفت والدین همراه است؛ ازاین‌رو آن‌ها برای نجات از این وضعیت و فرار از خانواده، به کافه‌گردی رو می‌آورند.»
حذف مهمانی‌های خانوادگی و رونق کافه گردی
از سوی دیگر بهجت یزدخواستی، جامعه‌شناس و عضو سابق هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان، در اظهارنظری متفاوت به «اصفهان زیبا» می‌گوید: «نحوه جامعه‌پذیری، نحوه اجتماعی‌شدن و عملیاتی فرزندان ما بسیار حائز اهمیت است؛ با توجه به اینکه جوانان ما نیاز به ارتباطات اجتماعی دارند، وقتی ما مهمانی‌های خانوادگی و دوره‌ای داشته باشیم، به‌نوعی به این نیاز جوانان و فرزندان خود پاسخ می‌دهیم. البته این ارتباطات باید با گروه‌های هم‌سن‌وسال شکل بگیرد.» او تأکید می‌کند: «باید دید جامعه‌پذیری جوانان در خانواده‌ها چگونه است و در این راستا ارتباطات را در خانواده‌ها مثبت کنیم؛ والدین باید اجازه دهند که در محیط خانه فرزندانشان با گروه دوستان و هم‌سن‌وسال خود جمع شوند و حرف بزنند.
در این شرایط تمایل آن‌ها برای رفتن به کافی‌شاپ‌ها کمتر می‌شود.» یزدخواستی با اعتقاد بر اینکه فضای کافی‌شاپ‌ها صددرصد خوب نیست و آن‌قدر که فضای اطمینان در خانواده و خانه وجود دارد در فضای کافه‌ها نیست، به دلایل گرایش جوانان به حضور در کافی‌شاپ‌ها جهت قرارهای دوستی، کاری، درسی و … اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: «با تمرکز بر ردپای این مسئله اجتماعی، وقتی برگزاری مهمانی و دورهمی‌ها در خانواده‌ها، به‌ویژه بعد از کرونا، کم و گاهی قطع شد، تمایل جوانان به حضور در کافی‌شاپ‌ها در کنار دوستان و گروه‌های هم‌سن‌وسال بیشتر شد؛ در حالی که اکنون باید ارتباطات اجتماعی در خانه‌ها شکل بگیرد تا اطمینان و امنیت بیشتری ایجاد می‌شود.» این جامعه‌شناس با اعتقاد بر اینکه علاوه بر نظارت خانواده‌ها بر حضور فرزندان و جوانانشان در کافی‌شاپ‌ها، دولت نیز باید بر این بخش نظارت کند تا محیط سالمی ایجاد شود؛ از سوی دیگر در حال حاضر به علت اینکه فضای خانه‌ها و آپارتمان‌ها کوچک شده است و همچنین به دلیل نبود فضای فرهنگی در خارج از خانه، جوانان تمایل به حضور در محیط‌های عمومی همچون پارک‌ها و کافی‌شاپ‌ها پیدا می‌کنند.
کافه‌ها، فضای عمومی مناسب برای تعاملات اجتماعی
نیکی اعتماد، دانش‌آموخته معماری و شهرسازی نیز در این خصوص به «اصفهان زیبا» می‌گوید: «به‌طورکلی فضای عمومی در ایران متأسفانه آن کارایی و امکانات کشورهای دیگر و کشورهای جهان سوم را ندارد و از سوی دیگر، محدودیت‌های فضای عمومی از خیابان گرفته تا پارک‌ها موجب شده تا کافه‌ها فضایی نسبتا امن‌تر برای تجمع و دورهمی‌های افراد، به‌خصوص جوانان باشد.» او با اشاره به افزایش کافه‌ها در کوچه‌پس‌کوچه‌های شهرهای بزرگ، اظهار می‌کند: «در حال حاضر به‌غیراز مراکز خرید که شاهد فعالیت کافه‌ها در آن هستیم، کافه‌ها با قیمت و امکانات مختلف در خیابان‌ها و کوچه‌های فرعی باز شده‌اند و این نشان می‌دهد ما در کشور با کمبود فضای عمومی روبه‌رو هستیم که موجب استقبال از کافه‌ها شده ؛ در غیر این صورت شاهد رشد کافه‌ها نبودیم.»
او اضافه می‌کند: «از نگاه شهرسازی امروز کافه‌ها محلی برای برگزاری جلسات سمن‌ها، قرارهای کاری، درسی، دوستانه و حتی ازدواج است؛ چراکه فضای نسبتا امنی دارد و این مسئله مثبت ارزیابی می‌شود.» اعتمادبر این اعتقاد است که حضور افراد و به‌ویژه جوانان در کافه‌ها پاسخی به یک نیاز جامعه است که امروز در جامعه نیاز به یک فضای عمومی برای تعامل اجتماعی دارد؛ بنابراین کافه‌ها در حال حاضر فضای خوبی برای تجمع و دورهمی‌های جوانان هستند.
