به گزارش اصفهان زیبا؛ کتاب «زندگی و مبارزات آیت الله مشکینی»، با تدوین علی درازی، توسط نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی، به سال 1391 در 541 صفحه منتشر شده است و به شرح زندگانی مرحوم آیت الله علی مشکینی (آذر ۱۳۰۰- مرداد ۱۳۸۶) رئیس اسبق مجلس خبرگان رهبری می پردازد.
آنچه در ادامه می‌خوانید، صفحه 190 و 191 از کتاب مذکور است که به تاریخچه و مقایسه ای از دو نشریه «حوزه» و «نور علم» می‌پردازد. نشریه نور علم از سال 1362 الی 1373، به تعداد 54 شماره توسط جامعه مدرسین حوزه علمیه قم منتشر شده است. نشریه حوزه نیز تا سال 1401 به تعداد 191 شماره منتشر شده است.
در مجله‌ی نور علم
اوایل دهه ۱۳۶۰ دو مجله‌ی حوزوی به نمایندگی از دو طیف فکری منتشر می‌شدند. مجله‌ی «حوزه» که از نیمه دوم سال ۱۳۶۰ به صورت دو ماهنامه توسط دفتر تبلیغات اسلامی قم منتشر می‌شد، هدف خود را فراهم آوردن زمینه‌ای برای تبادل اندیشه‌ها و برخورد فکرها، طرح مسائل و تجربه‌ها و… اعلام کرده بود.(*)
از بارزترین ویژگی‌های مجله‌ی «حوزه» نوعی چپ‌گرایی اسلامی به معنای تأکید بر حقوق محرومان و ضرورتِ تحقق عدالت اجتماعی و اقتصادی و مداخله‌ی دولت در اقتصاد، محدود کردن مالکیت‌های بزرگ خصوصی و اجتهادهای فقهی متناسب با این مقاصد بود(**). در واقع مجله‌ی حوزه سخنگو و نماینده‌ی طیف چپگرای روحانیون مبارز بود که قرابت‌هایی میان آنها و نوگرایان و روشنفکران دینی وجود دارد.
ولی مجله‌ی «نور علم» متعلق به طیفی از روحانیت مبارز بود که بر فقه سنتی و اصول و بنیادها پافشاری داشت و خود را موظف به محافظت از این چارچوب‌ها و تأکید بر ناب‌گرایی اسلام فقاهتی با مرجعیت حوزه و روحانیت می‌دید.
در میان این دو طیف تفکر، که در دو مجله حضور داشت، آیت الله مشکینی در مجله‌ی نور علم قلم می‌زد و مقالات و مطالب ایشان در این مجله به چاپ می‌رسید که مقالاتی مانند: «از قرآن چه می‌دانیم» و «شناخت انسان» و مقالات دیگر به چشم می‌خورد.
آیت الله مشکینی با وجود مشغله زیاد، با توجه به اهمیتی که به این کار می‌دادند، سعی می کردند در تهیه مقاله و مطلب برای آن حضور پررنگی داشته باشند.
مروری بر شماره‌های مختلف مجله نور علم نشان می‌دهد که این مجله سخنگوی آن بخش از دین‌گراییِ معتقد به حاکمیت فقهی و مکتبی بود که بر وظایف روحانیت به عنوان گروه مرجع در اسلام‌شناسی پافشاری می‌کرد و نیز بر درست‌آیینی در اسلام، محوریت ولایت فقیه و مرزبندی با آزاداندیشی و نواندیشی و ملی گرایی و اباحه گرایی و سایر مشرب‌های نوین روزگار تأکید داشت و در نتیجه رویکرد فرهنگی آن نیز معطوف به هویت ناب اسلامی و مطابقت کامل رفتارها و فرایندهای فرهنگی با فقه و شریعت و مقابله با گفتارهای نوگرایی و عرفی و ملی بود.
پی‌نوشت
(*) مجله حوزه، شماره ۱: علاوه بر تأکید به آراء و نظریات امام به عنوان جمعی انقلابی- سیاسی و دارای اجتهادات خاص متناسب با این زمان و نیز تمایل آشکار به طرح افکار و انتقادات آیت الله منتظری، این مجله برای آرای شهید مطهری و آیت الله محمدباقر صدر و شهید بهشتی اهمیت خاصی قائل بود و در آن مطالبی به صورت مقاله با گفتگو از محمدرضا حکیمی، سیدهادی خسروشاهی، عبدالکریم موسوی اردبیلی، اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدتقی جعفری و… درج می‌شد. (ر.ک. به: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ص ١٠٥)
(**) مجله حوزه، شماره ۳.
(***) در مجله نور علم مطالبی از آیات عظام و حجج اسلام آقایان علی مشکینی، ناصر مکارم [شیرازی]، علی احمدی میانجی، رضا استادی، سید مهدی روحانی، عبدالله جوادی آملی، سید محمد خامنه ای، مهدی گلشنی، ابراهیم امینی، احمد آذری قمی، سید حسن طاهری خرم آبادی، جعفر سبحانی، حسین نوری، محمدتقی مصباح، محمد مؤمن، محسن خرازی و رسول جعفریان و… ارائه شد. (ر.ک. به: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ج 2، صص 906-905)
