به گزارش اصفهان زیبا؛ هر زمان که حرف از آینده‌پژوهی به میان می‌آید، اولین و پرتکرارترین سؤال این است که: آینده‌پژوهی چیست؟ و شاید کوتاه‌ترین و مفیدترین پاسخ برای این سؤال، این است که آینده‌پژوهی یک پیشگویی واقعی و جامع بر پایه دانش است.
آینده‌پژوهان با جست‌وجو در تاریخ و زندگی گذشته و امروز انسان، در پی یافتن رمز و رازهای آینده هستند. اما آن‌ها چطور به اسرار آینده پی می‌برند و از همه مهم‌تر، پیشگویی آینده به چه درد انسان می‌خورد؟ برای یافتن پاسخ سؤال‌های مطرح‌شده تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
آینده‌پژوهی دانشی است که به فرضیه‌ها و احتمالات در خصوص تحولات و برنامه‌های آینده در حوزه‌های مختلف علوم گفته می‌شود که به‌مانند یک چراغ‌راهنمای چندوجهی عمل می‌کنند و مسیر مطالعات و تحولات را در چارچوب حدس و گمان‌های صورت‌گرفته مرتب و چینش می‌کنند.
صدالبته بدیهی است این حدس‌ها باید دارای زمینه‌ای مقبول و منطقی باشند. این پایه، شناخت امکانات و مسیرهای تحولات بر مبنای روندهای گذشته و جاری و قراردادن آن در قالب مطلوب‌ها و بایدهای آرمان‌خواهانه در مورد مسائل اجتماعی و اقتصادی و یا در قالب نگرش‌های خوش‌بینانه و گاهی خیال‌پردازانه در رابطه با مسائل فنی و مهندسی و فناورانه است.
آینده‌پژوهی دانش و معرفتی است که چشم مردم را نسبت به رویدادها، فرصت‌ها و مخاطرات احتمالی آینده باز نگه دارد و درنهایت به آینده‌نگری منجر می‌شود.
این موضوع تردیدها و دغدغه‌های فرساینده مردم را می‌کاهد و همچنین توانایی انتخاب هوشمندانه جامعه و مردم را افزایش می‌دهد؛ ضمن اینکه به همگان اجازه می‌دهد تا بدانند که به کجاها می‌توانند بروند، چه مسیرهایی پیش رو دارند (آینده هنجاری)؟ و از چه راه و روش‌هایی می‌توانند به سهولت بیشتری به آینده‌های مطلوب خود برسند (آینده‌سازی).
آینده‌پژوهی مسیری برای آینده‌نگری و معرفت شکل‌بخشیدن به آینده عموم مردم است. حال اینکه عموم مردم بی‌آنکه درس آینده‌پژوهی خوانده باشند، به‌طور شهودی یا تجربی آینده‌نگری می‌کنند.
آینده‌نگاری اما در میانه آینده‌نگری و آینده‌پژوهی یک فرآیند روشمند و به‌نوعی گردآورنده ادراکات آینده است که چشم‌اندازی میان‌مدت تا بلندمدت را با هدف اتخاذ تصمیمات و روندهای روزآمد دنبال می‌کند.
آینده‌پژوهی در زمره علوم و فناوری‌های نرم قرار می‌گیرد و جریان حاکم بر دنیا غلبه اندیشه نرم و غلبه فناوری نرم بر سخت است؛ بنابراین اگر در گذشته جنگ نرم پشتوانه جنگ سخت بود، امروز این جنگ سخت پشتوانه نبرد نرم به شمار می‌رود.
کشف آینده و شکل‌بخشیدن به دنیای مطلوب پیش رو در آینده‌پژوهی و آینده‌نگری یک اصل بنیادین است ؛چون مبانی معرفتی و نظری دقیق و متدولوژی علمی دارد و در دانشگاه‌های معتبر و شناخته‌شده به‌عنوان یک رشته متعالی آموزش عالی شناخته می‌شود.
همان‌گونه که گفته شد، آینده‌پژوهی یک فناوری است؛ چون بر پایه مجموعه‌ای از تکنیک‌های علمی و تجربی استوار است و می‌تواند در حل‌وفصل معضلات و موضوعات پیچیده جامعه و همچنین در ساختن آینده به کار آید.
آنالیز و به دست آوردن احتمال یکی از مراحل محوری مبتنی بر علم آینده‌پژوهی است. دانشمندان این حوزه استراتژی‌ها و نظریه‌های موجود در ارتباط با آینده، گذشته و حال انسان را تحلیل می‌کنند. نتایج تحلیل آن‌ها، یک احتمال به نسبت منطقی از آینده‌ای است که پیش روی جهان است.
ممکن است فکر کنید آینده‌پژوهی یا آینده‌نگری دانشی اسرارآمیز است؛ پس شاید مطلوب‌تر این باشد که درباره روند تصمیم‌گیری و تحلیل علمی این دانش بیشتر بدانید و بدانید که آینده‌پژوهان به‌طور مداوم در حال بررسی روند و الگوهایی هستند که در طول تاریخ همواره ثابت بوده است.
علل و عوامل عدم‌تغییر و تثبیت این روندها در پیش‌بینی‌ها و آینده‌نگری بسیار مؤثر است. از سوی دیگر، آن‌ها روندهای متغیر و الگوهای غیرثابت را نیز بررسی می‌کنند؛ اینکه چرا بسیاری از مسائل و فرآیندهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی و اقلیمی دستخوش تغییر شده‌اند؟ کدام منابع و ذخایر هرگز تمام نمی‌شود و چه منابعی در حال تغییر یا خاتمه است؟
تحلیل و بررسی موضوعات این‌چنینی یک نتیجه مهم دارد: چه چیزی در انتظار ما و جهان است؟ پاسخ به این پرسش‌ها همه در زمره آینده است؛ چه آینده‌نگری یا آینده‌نگاری و چه آینده‌پژوهشی که هرکدام به دیگری مرتبط و متصل است و در تکمیل این فرآیند نقش محوری دارد. اما بازهم این پژوهش است که نگرش به آینده را تسهیل می‌کند و امکان و قدرت پیش‌بینی جامعه انسانی را بالا می‌برد و بهبود می‌بخشد.
