خودروسازی یکی از پایههای اقتصاد کشور است، پایهای که قرار نبود در این روزها در این سطح کیفی و کمی قرار داشته باشد. در این شرایط همچنان چشم انداز صنعت خودرو در کشور نامشخص است. اوایل هفته گذشته بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی تأکید کردند: ما در برخی از محصولات داخلی متأسفانه شاهد این هستیم که به کیفیت توجه نمیشود، این خیلی بد است. این همه حمایت در طول این سالها از صنعت خودرو در کشور شده، خب کیفیت خودرو خوب نیست، مردم ناراضیاند. درست هم میگویند، حق با مردم است؛ یعنی اعتراض مردم بجا است، این صنعت نتوانسته رضایت مشتری را جلب کند.
نفس بازار خودرو با شروع دور جدید مذاکرات هستهای حبس شده است و این بازار آرامش کوتاهی را تجربه میکند. عدهای از فعالان وضعیت فعلی بازار خودرو را مشابه آرامش قبل از طوفان میدانند و معتقدند قیمتها تا سال آینده افزایشی میشود و پراید به 300 میلیون تومان میرسد. در مقابل، عدهای دیگر از بازاریان به مثبتبودن نتیجه مذاکرات و افــت قـیـمـت خـودرو امـیـدوارنــد. مشاهدههای میدانی نشان میدهد در حال حاضر معاملات در بازار خودرو کاهش یافته است و امروز فروشندگان و خریداران خودرو محتاطتر از هر زمانیاند تا اخبار منفی یا مثبت از سمت وین، پایتخت اتریش، منتشر شود.
بازار خودرو در سالهای اخیر یک قانون نانوشته پیدا کرده است: «قیمت خودرو به هر میزان که در کارخانه افزایش یابد، در بازار آزاد سریعتر و به میزان بیشتری بالا میرود.» در نتیجه اگر خودرو بهصورت رسمی توسط سایپا و ایرانخودرو گران شود، خیلی سریع اثر آن در بازار آزاد دیده میشود و بلافاصله در بازار اتومبیلهای کـارکرده نـیـز تـأثـیـر مـیگــذارد. گــزارشهـــای اصفهانزیبا از گرانی اتومبیلها در بـازار آزاد قبل از تصمیمگیری بر سر افـزایـش قیمت رسمـی کـارخـانـهای خـودروها حکایت میکند و حالا بررسی میدانی نشان میدهد فروشندگان برای فروش اتومبیلهای کارکرده به اصطلاح دست خود را بالا میگیرند و زیربار تخفیف نمیروند.
آیا قیمتها در بازار خودروی اصفهان با آزادسازی واردات رابطه دارد؟ فعالان بازار معتقدند آزادسازی واردات خودرو بر افزایش عرضه و افت نسبی قیمت خودروهای داخلی و خارجی تأثیرگذار است. در طول سه سال گذشته قیمت خودرو همراه با نوسانهای ارزی بالا و پایین رفت؛ ولی از زمان انتشار اخباری مبنی بر آزادسازی واردات خودرو، قیمت انواع خودروهای ایرانی و خارجی بهرغم افزایش نرخ دلار، ثابت مانده است. حالا فعالان بازار و فروشندگان چشم امید به آزادسازی واردات اتومبیلهای خارجی دوختهاند تا شاید با پایان سال، قیمتها در بازار خود نزولی شود.
اظهارنظرهای رئیس شورای رقابت حکایت از تداوم روش قرعهکشی خودرو دارد و این در حالی است که این روش در ساماندادن به بازار خودرو ناکارآمد بوده است. کارشناسان بازار خودرو به صحبتهای تازهای که درخصوص تداوم روش قرعهکشی خودرو از سوی رضا شیوا در رسانهها مطرح شده واکنش نشان داده و میگویند ادامه قرعهکشی تنها عده خاصی را منتفع میکند و دلیل اصلی پافشاری برای ادامه قرعهکشیها هم بحث منافع و رانت است.
بازار خودرو از شروع سال جاری تا به امروز در بلاتکلیفی کامل به سر میبرد؛ زیرا قیمت انواع خودروی تولید داخل، مونتاژی و وارداتی با افتوخیز نسبی مواجه شده و اثرپذیری بازار خودرو از قیمت ارز افت پیدا کرده است. تقاضا برای خریدوفروش خودرو نیز مانند سابق نیست و خریداران و فروشندگان هر دو در انتظار معلومشدن شرایط آتی بازار هستند. کارشناسان اقتصادی و فعالان بازار نیز تا دو هفته قبل در انتظار نتیجه انتخابات و تأثیر آن بر بازار ارز و خودرو بودند؛ ولی اکنون وضعیت بازار خودرو در ادامه سال جاری را منوط به مشخصشدن تکلیف برجام و تحریمها میدانند.
همزمان با ارسال پالسهای مثبت مذاکرات وین و اخباری که از روند پیشروی مذاکرات به گوش میرسد، تقاضا در بازار خودرو کاهش یافته است. حالا بازار خودرو در رکودی سنگین به سر میبرد و کاهش تقاضا تا حدودی منجر به ریزش قیمت خودرو نیز شده است. درواقع انتظارات برای کاهش قیمت خودروها طی ماههای آینده افزایش یافته و همین عامل تأثیرش را روی بازار خودرو گذاشته است. نتیجه مذاکرات وین در سرنوشت بازار خودرو تأثیرگذار خواهد بود؛ ولی در این میان کارشناسان بازار خودرو روند ریزشی قیمتها در بازار خودرو را به عوامل دیگری نیز گره میزنند.
قیمت سرسامآور خودرو در یکی دو سال گذشته افزایش تقاضا برای خرید موتورسیکلت را به دنبال داشت. آمارها نیز از رشد ۸۰ درصدی تولید موتور سیکلت در سال 99 نسبت به سال 98 حکایت میکند. البته خرید موتورسیکلت تنها مختص کسانی نیست که پول خرید خودرو را ندارند و افراد زیادی برای کاهش مخارج خودرو مانند هزینه سوخت، تعمیرات و… خرید موتورسیکلت را ترجیح میدهند. خرید یک موتور سیکلت صفرکیلومتر خارجی بیش از 100 میلیون تومان آب میخورد؛ ولی با کمتر از 30 میلیون تومان میتوان یک موتور تولید داخل تهیه کنید. بازار موتورسیکلتهای دست دوم نیز به دلیل قیمت مقرون به صرفه میزبان مشتریان بیشتری است.
افزایش قیمت دلار متوقف شد، سکه پس از برخورد با سقف قیمتی 16 میلیون تومان وارد دوران اصلاحی شد و شاخص بورس از دو میلیون و 70 هزار از فاز گاوی وارد فاز خرسی شد. روند افزایشی قیمت کالاهای مختلف در طول ماههای گذشته متوقف شد؛ ولی انگار خودروی چینی ترمز بریده است! اتومبیل یا کالاهای وارداتی مختلف از آبان سال گذشته وقتی دلار نتوانست 32 هزار تومان را پشت سر بگذارد، اصلاح قیمتی را آغاز کردند؛ ولی از همان روز مونتاژکاران چینی نهتنها طی چند مرحله قیمت مـحـصـولات خود را افزایش دادند، بلکه محصولات جدید چـیـنـی با قــیـــمـتهای عـجـیـبغـریـبـی پیشفروش شده اند.
«سالی که نکوست از بهارش پیداست.» رئیس شورای رقابت در نخستین روزهای کاری فروردینماه پس از تعطیلات 13 روزه از قطعی بودن افزایش قیمت خودرو در بهار 1400 خبر داد و گفت:«قطعا در این سه ماه افزایش قیمت خواهیم داشت. اکنون برای تصمیمگیری قیمت خودرو در سه ماه اول 1400 منتظر تورم بخشی هستیم تا بانک مرکزی آن را مشخص کند و درنهایت بر اساس تورم بخشی قیمت خودرو نیز تغییر خواهد کرد.» رضا شیوا در حالی احتمال افزایش قیمت خودرو طی ماههای آینده را قطعی دانست که شورای رقابت شش ماه گذشته قیمت خودرو را تغییر نداده بود و تصور میشد در سال جاری سازوکار جدیدی جایگزین شورای رقابت شود.
وزارت صــمــت و شورای رقــابـــت اردیــبهــشــتمــاه سال جاری با هــدف مدیریت بازار خودرو، حذف دلالان و واسطهگران و فروش خودرو به متقاضیان واقعی، فروش محصولات شرکتهای ایرانخودرو و سایپا را بهصورت قرعهکشی اعلام کرد؛ ولی با گذشت حدود 10 ماه از اجرای این طرح، مشکل نبود تناسب بین عرضه و تقاضا و افزایش بی رویه قیمت خودرو حل نشد؛ ازاینرو زمزمههای حذف قرعهکشی از طرحهای فروش خودرو در ماههای اخیر به گوش میرسد. درنهایت قائم مقام فروش شرکت سایپا چند روز قبل از توقف حرکت گردونه قرعهکشی در فروش دو محصول سایپا خبر داد.
طرحهایی که برای متقاضیان خودرو اجرایی میشود، نتوانسته است دهکهای پایین جامعه را صاحب خودرو کند. نمونهاش هم طرح قرعهکشی خودرو است که همین چند وقت پیش اجرایی شد. کاهش عرضه خودرو از یک سو و افزایش فاصله قیمتی کارخانه و بازار آزاد ازجمله دلایلی بود که مردم باید محصول مورد نیازشان را گران دریافت میکردند؛ از این رو خودروسازان شرایطی را فراهم کردند: افرادی میتوانند از محصولات فروش فوری یا پیش فروش استفاده کنند که قبلا از این تسهیلات بهره نبرده باشند؛ اما این نسخه دوام زیادی نداشت و به جای صاحب خودرو کردن دهکهای پایین جامعه، فضایی را برای سودآوری دلالان فراهم کرد؛البته در قالب اجرای این طرح قوانین و ضوابطی مانند عدم فروش خودرو، به مدت یک سال در قوانین ثبتنام خودرو را قرار دادند؛ اما این نسخه هم نتوانست آتش این بازار را مهار کند.