شیخ بهایی را معمار اصفهان عصر صفویه میدانند. این سخن به چه معناست؟
اگر بین دو حوزه عمل معماری یعنی حوزه طرحاندازی (مهندسی) و حوزه استادکاری تمایز قائل شویم، آنگاه تصور شیخ بهایی در کسوت مهندسی نیز دور از ذهن نیست؛ هرچند نمودی در کارگاه ِعمل از شیخ بهایی و مهندسانی چون او نمییابیم؛ ولی همه صورتها از اندیشه بیصورت آنان حکایت میکند
شیخ بهایی را معمار اصفهان عصر صفویه میدانند. این سخن به چه معناست؟ آیا به این معناست که او بناهای زمان شاه عباس را ساخته یا نقشه معماری آن ها را کشیده است؟ می دانیم که چنین نیست. برای مثال در نمونه مسجد امام، به طور آشکار و بی تردید سازنده بنا، معماری به نام استاد علی اکبر اصفهانی بوده است و تأثیر شیخ بهایی در ساخت آن اثر باشکوه را در سنگ شاخصی می دانند که وقت اذان را مشخص می کند.
در این مجال از آرامگاه یا آرامستانی صحبت میکنیم که قبلا به آن به زبان عربی قبرستان میگفتند و در زبان فارسی به آن گورستان میگویند. این تغییر و تحولها به دلیل جلوههای گوناگون این آرامستان بوده است.
در جمعی که درباره شهر روایت میکردم، گفتم: «شیخ بهایی معمار اصفهان است.» شخصی که پیدا بود در این زمینه مطالعاتش بیش از سایرین است، اعتراض کرد …
محمد بن عزالدین حسین ابن عبدالصمد جبل عاملی حارثی همدانی، معروف به شیخ بهایی حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری است که در دانشهای فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت.
«استاد علیاکبر معمارباشی اصفهانی» معمار مسجدجامععباسی است که طراحی آن را شیخ بهایی برعهده داشته است.
محمدبن عزالدین حسین ابن عبدالصمد جبل عاملی حارثی همدانی معروف به شیخبهایی، فقیه و دانشمند ذوفنون قرن دهم و یازدهم هجری است.