به گزارش اصفهان زیبا؛ رویکرد حفاظت از پهنه‌های تاریخی اصفهان، فعالیت‌های فرهنگ‌سازانه دبیرخانه انتقال تجربیات بازآفرینی منطقه 2 کشور ، میزبانی از نشست رؤسای کمیسیون‌های معماری و شهرسازی و معاونان شهرسازی مراکز استان‌های کشور ، بهبود زندگی مردم با بهسازی بافت‌های تاریخی و دبیرخانه انتقال تجربیات بازآفرینی منطقه 2 کشور به عنوان فعال‌ترین دبیرخانه ایران بخشی از صحبت‌هایی بود که در نشست خبری مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان مطرح شد. گزیده‌ای از صحبت‌های محمدعلی ایزدخواستی را در این نشست، در ادامه می‌خوانید.
نشست خبری مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، روز گذشته با حضور اصحاب رسانه به مدت دوساعت در سالن کنفرانس خانه مشروطیت اصفهان برگزار شد.
بهانه این رویداد خبری هم برگزاری «نشست رؤسای کمیسیون‌های معماری و شهرسازی و معاونان شهرسازی مراکز استان‌های کشور» بود که طی دو روز (روزهای 28 و 29 اردیبهشت) به میزبانی اصفهان در محل هتل آسمان و با حضور وزیر کشور و وزیر مسکن و شهرسازی برگزار خواهد شد و قرار است که تفاهم‌نامه همکاری نیز به‌منظور احیای بافت‌های تاریخی و بافت‌های فرسوده شهری، امضا شود.
سازمان 48 ساله شهر
محمدعلی ایزدخواستی، در ابتدای نشست خبری درباره تاریخچه این سازمان تصریح کرد: «سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان جزو اولین سازمان‌هایی بود که با رویکرد حفاظت از پهنه‌های تاریخی و بازآفرینی شهری در سال 1354 توسط مدیریت ارشد شهر اصفهان شکل گرفت؛ آن‌هم با عدد فراتر از ذهن 100 میلیون تومان به‌عنوان سرمایه اولیه.»
به گفته او، در همان زمان کارخانه‌ها با مبلغ 100 و 200 هزارتومان راه‌اندازی می‌شدند. این نکته نشان می‌دهد که این سازمان چه جایگاه مهم و قدرتمندی داشته است.
ایزدخواستی ادامه داد: «چندسالی سازمان فعالیت داشته و چندسالی هم رکود را تجربه کرده و در سال 1374 با نام سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان به‌عنوان یک سازمان بینابخشی در مدیریت شهری به فعالیت پرداخت. ریاست سازمان هم بر عهده استاندار اصفهان است.»
به روایت او، بررسی سیر مواجهه با شهرها را از تاریخچه این سازمان می‌توان درک کرد و این سازمان جزو سازمان‌های اساسی سیاست‌گذار و پیشرو در عرصه شهری محسوب می‌شود.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان افزود: «اگر به عملکرد ربع قرن اخیر سازمان نگاه کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که بسیاری از بناهای تاریخی و گذرها رد و نشانی از مرمت‌های این سازمان را در خود دارند.»
چشم‌اندازی به‌عنوان «الگوی توسعه شهری بر اساس سیر تاریخی اصفهان»
ایزدخواستی از ارائه «الگوی توسعه شهری بر اساس سیر تاریخی اصفهان» به‌عنوان چشم‌انداز سازمان در ربع قرن آتی یاد کرد و افزود: «حرکت ارگانیک شهرهای تاریخی ما همواره در بستر احترام به مسیر حرکت معمارانه و شهرسازانه گذشتگان بوده و توسعه نیز بر همین محور اتفاق افتاده است.»
او با استناد به میراث معماری و شهرسازی حکومت‌های آل‌بویه، سلاجقه، ایلخانان و صفویان، تأکید کرد: «توسعه شهری که تحت تأثیر و در امتداد فعالیت گذشتگان رخ داد، نشانه درک و ذکاوت سردمداران تاریخی اصفهان بوده است؛ کسانی
که سیر تاریخی اصفهان را به هم نریختند و این موضوع در منش شهرسازانه‌شان وجود داشت.»
تفاوتی میان شهرهای تاریخی و پهنه‌های غیرتاریخی وجود ندارد
به روایت ایزدخواستی اما از سال 1335 با مطرح‌شدن طرح‌های تفصیلی در نظام شهرسازی و خیابان‌کشی‌هایی در دوره پهلوی اول که شهرها را به صلیب کشیدند، سیر تاریخی حرکت اصفهان در مسیر توسعه به‌شدت لطمه خورد و نکته مهم این است که وقتی به ضوابط شهرسازانه در شهرهای تاریخی ایران می‌نگرید، تفاوتی میان شهرهای تاریخی و پهنه‌های غیرتاریخی وجود ندارد.
او با تأکید بر اینکه در موضوع حرکت ارگانیک شهرهای تاریخی پیوستگی تاریخی در این شهرها حرف اول را می‌زند، افزود: «سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان سعی می‌کند به یک الگوی توسعه شهری دست یابد که ازیک‌طرف پاسخگوی زندگی معاصر اصفهان باشد و از سوی دیگر، همسان و در راستای سیر تاریخی این شهر حرکت کند. امیدواریم که با فعالیت‌های این سازمان بتوانیم انقطاع تاریخی که نزدیک به 70،80 سال در شهرهای تاریخی کشور به وجود آمده، برای اولین بار با پیشتازی اصفهان، به اتصال تاریخی تبدیل شود.»
با رویکرد «حفاظت پهنه‌ای» بناها و بافت‌ها را نجات دهیم
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان در بخش دیگری از صحبت‌هایش بر لزوم وجود «رویکرد حفاظت پهنه‌ای» تأکید کرد و افزود: «قبلا در نگاه مرمتی و حفاظتی، سازمان یک بنای صاحب‌ارزش و شاخص را شناسایی می‌کرد و موردمرمت قرار می‌داد. از پایداری و مقاوم‌سازی تا پایداری تزئینات و … را انجام می‌دادند. الان نگاهی که بسیار مهم است و یک ماه پیش هم به وزیر میراث همین رویکرد را توضیح دادم، این است که باید به سمت حفاظت پهنه‌ای حرکت کنیم.»
او افزود: «اگر فقط به مرمت بناها توجه کنیم، فرسودگی بنا از روز بعد از مرمت آغاز می‌شود؛ درصورتی‌که اگر کل پهنه تاریخی را موردحفاظت قرار دهیم به چند هدف می‌رسیم؛ اول اینکه فقط نگاه کالبدی نداریم و به حضور انسان در پهنه به‌عنوان مهم‌ترین رکن، توجه می‌شود. اولین قدم آگاهی‌بخشی و فعالیت اجتماعی است. اگر افراد نسبت به اهمیت بناها آگاه شوند، مشکلات زیادی رفع می‌شود. بسیاری از بناهایی که در این شهر تخریب شدند، زنده می‌ماندند. اگر مردمی که در جوار آن بناها زندگی می‌کردند آگاه بودند، بعضی از این بناها با یک مرمت ساده امکان حیات داشتند؛ اما به‌کل تخریب شدند.»
بهبود زندگی مردم با بهسازی بافت‌های تاریخی
ایزدخواستی ادامه داد: «فراتر از اینکه به بنای تاریخی توجه کنیم، باید به بافت تاریخی توجه کنیم. هم سیما و منظر مهم است و می‌باید پیوستگی تاریخی داشته باشد و هم شرایط و ضوابط می‌بایست رعایت شود تا زندگی مطلوبی برای زندگی امروز مردم در بافت‌های تاریخی رقم بخورد.»
به روایت او، رویکرد پهنه‌ای داشتن باعث می‌شود هم بناها و بافت‌های تاریخی حفظ شوند، هم برای سرمایه‌گذاران ارزش بالاتری داشته باشند و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی برای حفاظت و سرمایـه‌گذاری در پهنه‌ها رغبت بیشتری پیدا کنند. به این ترتیب است که از انبوه‌سازی و سوداگری به سمت رویکرد فرهنگی، تاریخی و گردشگری حرکت می‌کنیم.
دبیرخانه انتقال تجربیات بازآفرینی منطقه 2 کشور؛ فعال‌ترین دبیرخانه ایران
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان از سیاست احیای بازارهای تاریخی اصفهان یاد کرد. طبق این رویکرد، در حال حاضر احیای بازار حسن‌آباد دنبال می‌شود؛ بازاری که به‌عنوان بخش مهمی از بازار تاریخی اصفهان شناخته می‌شود؛ اما مدت‌ها بود جداافتاده و دور از نظر گردشگران بود.
به روایت ایزدخواستی، در سال 1401 اقداماتی برای احیای سی‌چهل دهانه تخریب‌شده این بازار صورت گرفته است. این اقدامات احیایی که هنوز در دست انجام هستند به‌زودی کارگاه‌های صنایع‌دستی را به چرخه گردشگری میدان نقش‌جهان برمی‌گردانند. او همچنین از بازار قصر در کنار قصر جمیلان هم به‌عنوان بازاری که نیازمند احیاست یاد کرد و از دست‌اندرکاران خواست که برای نجات‌بخشی قصر جمیلان تلاش کنند.
ایزدخواستی که ریاست «دبیرخانه انتقال تجربیات بازآفرینی منطقه 2 کشور» را برعهده دارد، از شبکه‌سازی میان مدیران و کارشناسان ارشد 50 شهر چهار استان اصفهان، قم، فارس و یزد به‌منظور فعالیت در حوزه بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد شهری، خبر داد و با برشمردن فعالیت‌های مستمر دبیرخانه، از آن به‌عنوان فعال‌ترین دبیرخانه در میان شش‌منطقه کشور نام برد.
به روایت مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان، هدف از فعالیت‌های این دبیرخانه، روزآمدکردن قوانین و ضوابط شهرسازی در بافت‌های تاریخی، گسترش ادبیات حفاظت در عین معاصرسازی در این بافت‌ها و تبدیل تهدیدها به فرصت‌های مطلوب زیست و سرمایه‌گذاری است. در بخش پایانی نشست، خبرنگاران و روزنامه‌نگاران حاضر پرسش‌های مختلفی را مطرح کردند.
در این بخش، ایزدخواستی در پاسخ به یکی از پرسش‌ها، یکی از مهم‌ترین راه‌های نجات بافت‌ها و بناهای تاریخی اصفهان را ورود بنگاه‌های اقتصادی دانست و تأکید کرد که این بنگاه‌ها در حوزه مسئولیت اجتماعی باید به موتور محرکه احیای بافت‌های تاریخی تبدیل شوند. چراکه بودجه‌های شهرداری و اداره کل میراث برای احیای نفایس ملی و جهانی اصفهان کافی نیستند.
او از نقش‌آفرینی شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه فعالیت‌های حفاظتی، مرمتی، نوسازی و بهسازی شهری گفت و در پاسخ به پرسش دیگری برگزاری مسابقه «نقشی برای شهر» را رویکردی در راستای هم‌فکری با نسل جوان در خلق ایده‌های کاربردی برای فضاهای شهری، با الهام‌گرفتن از نقوش و آرایه‌های تزئینی بناهای تاریخی اصفهان توصیف کرد.
مرمت شبکه‌های فرسوده فاضلاب شهری را از محدوده آثار تاریخی شروع کنید!
در بخش آخر برنامه، خبرنگار «اصفهان زیبا» رو به حضار گفت: طی دهه‌های اخیر شاهد خلق استخوان‌لای‌زخم‌های فراوانی در اصفهان بوده‌ایم. این مشکلات را مدیران و تصمیم‌گیرانی ایجاد کردند که در کلام و عملشان «بافت تاریخی» مساوی «بافت فرسوده» و «بنای تاریخی» مساوی «خانه کلنگی» بود! خوشحالم که در این جلسه در کلام مدیرعامل سازمان نوسازی ما تأکید بسیار بر حفاظت از میراث را شنیدیم. پرسش من درباره وضعیت یکی از میراث مهم اما مهجور اصفهان، یعنی بنای دومنار دارالضیافه است. شنیده شده که نشت فاضلاب شهری حیات این بنای ثبت ملی را به خطر انداخته. سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان برای نجات‌بخشی و مرمت این بنا چه برنامه‌ای دارد؟
ایزدخواستی توضیح داد: هرکسی این بنا را ببیند، متوجه رطوبت گرفتنش می‌شود. به نظر می‌رسد منشأ رطوبت فاضلاب است. من نامه‌نگاری‌هایی با اداره آب و فاضلاب داشته‌ام و هشدار داده‌ام که ارزش این بنا از کل شبکه فاضلاب شهری هم بیشتر است و باید به داد این میراث برسیم. به‌محض اینکه این مشکل را برطرف کردند، ما در سازمان نوسازی مرمت میدانگاه و فضای شهری‌اش را انجام می‌دهیم. شبکه‌های فرسوده به آثار تاریخی ضربه می‌زنند. باید مرمت شبکه‌های فرسوده فاضلاب را از محدوده زیر و نزدیک آثار تاریخی شروع کنند.
