به گزارش اصفهان زیبا؛ گاهی یک مدرسه، فقط محل آموزش نیست؛ بلکه نقطه‌ای برای شکل‌گرفتن اندیشه، بازتعریف هویت دانش‌آموزی و دانشجویی، و آغاز مسیری تازه برای زیست مؤمنانه است. مدرسه علمیه مشکات از همان ابتدا با این نگاه بنا شد تا انسان‌هایی را تربیت کند که بتوانند با عمق علمی و توان اجرایی خود، در بطن جامعه نقش‌آفرینی کنند.
در حوزه علمیه مشکات طلبگی نه یک مسیر شغلی، بلکه یک انتخاب آگاهانه است. ساختار مدرسه، برنامه‌ها، جلسات، و حتی شیوه تعامل با طلاب نیز همگی بر پایه فهم، اختیار و مسئولیت طراحی شده‌اند. مشکات تلاش می‌کند تا فاصله میان حوزه و جامعه را نه با شعار، بلکه باتربیت نسلی از عالمان و مدیران انقلابی پر کند؛ نسلی که هم با میراث علمی حوزه آشنا است و هم با مسائل روز جامعه درگیر است.
این متن، گزارشی است از درون یک مدرسه متفاوت؛ روایتی از چالش‌ها و امیدهایی که در دل مجموعه‌ای کوچک اما پرتلاش جریان دارد. اگر می‌خواهید بدانید چگونه می‌توان حوزه‌ای را در تراز انقلاب اسلامی بنا نهاد، این روایت را بادقت بخوانید.
ورودی‌ها کاملاً صعودی و با شتاب است
محمد عظیمی فر، معاون آموزشی مدرسه علمیه مشکات اصفهان درباره شکل‌گیری این مدرسه به «اصفهان زیبا» می‌گوید: «حوزه علمیه مشکات ابتدا در تهران تأسیس شد. این تأسیس با نظر مستقیم مقام معظم رهبری صورت گرفت و هدف آن ایجاد حوزه‌ای متفاوت با دغدغه پرداختن به مسائل روز جامعه بود. هدف اصلی ما نیز تربیت طلبه‌ای بود که ارتباط جدی با انقلاب اسلامی داشته باشد و خروجی آن، عالمان و مدیران انقلابی‌ای باشند که هم از عمق علمی برخوردار هستند و هم توان اجرایی لازم برای جامعه‌پردازی و تحقق تمدن اسلامی مدنظر مقام معظم رهبری را دارا باشند. پس از آن، شعبه‌ای در قم راه‌اندازی شد که اکنون مرکز اصلی مجموعه محسوب می‌شود.
و در ادامه، شعب تهران و اصفهان نیز تأسیس شدند. البته در ابتدای فعالیت در اصفهان، به دلایل مختلف، حوزه رونق چندانی نداشت. حدود ده سال از آغاز فعالیت مشکات در اصفهان می‌گذرد، اما در شش تا هفت سال اول، رشد قابل‌توجهی نداشت. اما از سه سال پیش، با پذیرش مسئولیت مدیریت مدرسه توسط حجت‌الاسلام جزایری و پیگیری‌های او، روند جذب طلاب آغاز شد. کادری هم‌فکر در فضای تحول حوزه، به‌صورت اتفاقی گرد هم آمدند و به ایشان مرتبط شدند. این اتفاق، لطفی الهی بود و موجب شکل‌گیری هسته‌ای هماهنگ شد. از آن زمان، مدرسه مشکات به‌تدریج از سوی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه به‌عنوان مدرسه‌ای رسمی تلقی شد. در خصوص تعداد طلاب، اگر بخواهیم آمار ارائه دهیم، باید از سه سال پیش شروع کنیم. فعالیت مدرسه در ابتدا با یکی دو طلبه آغاز شد و اکنون، پس از گذشت دو سال، تعداد طلاب به ۲۷ نفر رسیده است. این رشد، باتوجه‌به روند نزولی ورودی‌ها در سایر مدارس، کاملاً صعودی و با شتاب قابل‌قبول بوده است.»
شاخصه‌های برجسته مدرسه مشکات، حلقه مفقوده سایر مدارس
مدرس حوزه علمیه و مدرس علوم حوزوی سپس درباره سمت خود و چارت سازمانی مدرسه مشکات توضیح می‌دهد: ساختار مدرسه مشکات با سایر مدارس تفاوت‌هایی دارد و به‌تبع ادبیات خاص خود را نیز دارد. در بخش نرم‌افزار مدرسه، نظارت و راهبری طلاب در ابعاد مختلف نیز از جمله مسئولیت‌های بنده است؛ یعنی تقریباً تمام آنچه در مدرسه رخ می‌دهد، از تعامل با طلاب به‌منظور فراهم‌سازی زمینه رشد در ابعاد مختلف، تحت مدیریت و هدایت من قرار دارد.
ورود به مدرسه تنها برای کسانی مجاز است که حداقل ۳۰ واحد دانشگاهی را گذرانده باشند؛ یعنی فردی که دانشجو بوده، واحدهای لازم را پاس کرده و انصراف داده، می‌تواند در مدرسه ثبت‌نام کند. اما کسی که دانشگاه نرفته یا کمتر از ۳۰ واحد گذرانده، امکان ثبت‌نام ندارد. از این سطح به بالا، یعنی دارندگان مدرک کارشناسی، کارشناسی‌ارشد یا دکتری نیز در صورت داشتن شرایط سنی مناسب، می‌توانند وارد مدرسه شوند.
یکی از شاخصه‌های اصلی ما، افقی است که در ذهن دست‌اندرکاران مدرسه وجود داشته و متفاوت از سایر مجموعه‌هاست. هدف در اینجا تأسیس مدرسه‌ای در تراز انقلاب اسلامی بوده است؛ فضایی برای پرداختن به مباحث تمدنی، با آرمان تولید فکر و تربیت نیرو.
این دو مأموریت، همان مأموریت‌هایی هستند که مقام معظم رهبری برای تحقق تمدن اسلامی بر آن‌ها تأکید دارند. ما این افق را جدی گرفته‌ایم و تلاش کرده‌ایم در تمامی برنامه‌ها، با لحاظ‌کردن این آرمان، آن‌ها را پیاده‌سازی کنیم؛ لذا اولین شاخصه مجموعه، همین آرمان فراموش‌شده حوزه یعنی تولید فکر و تربیت نیرو در راستای تحقق تمدن اسلامی است. ما این مأموریت را تا حدی عملیاتی کرده‌ایم. نمی‌گویم در سایر جاها این اتفاق نیفتاده، اما در مدرسه مشکات، این مسیر با جدیت بیشتری دنبال شده است.
مورد بعدی، راهبردهای مجموعه است؛ ما ضمن نظارت دقیق بر مسائل جامعه، تلاش می‌کنیم طلاب را نسبت به این مسائل حساس کنیم. با این کار ذهن آن‌ها از طریق جلسات مختلف و قالب‌های گوناگون درگیر موضوعات روز می‌شود تا این مسائل موردمطالعه و بررسی قرار گیرد.
ما برای فهم اصالت اهمیت ویژه‌ای قائل هستیم؛ چرا که معتقدیم تمدن‌سازی از مسیر عمق فکری عبور می‌کند، لذا هیچ‌گونه شتابی برای ارائه خروجی نداریم و در مقدمات طلبگی، نسبت به کیفیت تربیت طلاب حساسیت بالایی داریم تا باقدرت و استحکام گام بردارند و کیفیت کارشان خدشه‌دار نشود. این اقدام یکی از شاخصه‌های مهم مجموعه است.
نوآوری‌های آموزشی، راه‌گشای تربیت طلبه‌ی مؤثر
عظیمی فر در ادامه بیان می‌کند: «ما در برنامه‌های آموزشی، تعامل متفاوتی با مرکز مدیریت حوزه داریم و درون مجموعه نیز همین رویکرد حاکم است. به‌عنوان‌مثال، در هر ترم چند «چله» تعریف می‌کنیم و در پایان هر چله، توقفی در برنامه ایجاد می‌شود و از طلاب آزمون کتبی و شفاهی گرفته می‌شود. اگر توان علمی طلاب در سطح مطلوب نباشد، ایشان را به مرحله قبل بازمی‌گردانیم. البته این فرایند به‌صورت خشک و ابتدایی اجرا نمی‌شود، بلکه روندی تدریجی دارد تا به این نقطه برسد.
شاخصه دیگر مجموعه، توجه به تفاوت‌های فردی در تعامل با طلاب است. رویکرد ما این نیست که همه افراد را به سمت یک هدف خاص سوق دهیم؛ مثلاً بگوییم همه باید مجتهد شوند، مبلغ باشند یا در فلسفه، فقه، اصول یا حدیث تخصص پیدا کنند، بلکه ما به تفاوت‌ها توجه داریم و متناسب با آن‌ها تعامل می‌کنیم. اگر طلبه‌ای علاقه‌مند به اجتهاد و مباحث علمی نباشد، او را ملزم به پیروی از چنین مسیری نمی‌کنیم و سلوک علمی‌اش را مطابق با ویژگی‌های فردی‌اش تنظیم می‌نماییم. برای تحقق این رویکرد، لازم است ساختار مدرسه به‌گونه‌ای طراحی شود که امکان توجه به تفاوت‌ها فراهم گردد؛ چرا که پیاده‌سازی این امر در نظام آموزشی دشوار است.
برای هر پایه تحصیلی، یک معاون پایه تعیین می‌شود که نقش پدر یا استاد جامع آن پایه را ایفا می‌کند. تمام فعالیت‌های آموزشی و تربیتی طلبه از مسیر تعامل با معاون پایه عبور می‌کند. به‌عنوان‌مثال، اگر با مشورت معاونت‌ها مشخص شود که طلبه‌ای نباید در برخی کلاس‌ها شرکت کند، می‌تواند آن دروس را به‌صورت خودخوان مطالعه کرده و صرفاً در آزمون شرکت کند. این تعامل با معاون پایه، زمینه مناسبی برای عملیاتی‌شدن توجه به تفاوت‌های فردی فراهم می‌سازد.
قرآن و حدیث به‌عنوان نقاط ثقل فعالیت‌ها
معاون آموزشی مدرسه علمیه مشکات اصفهان در راستای تفاوت‌های این مدرسه با سایر مدارس بیان می‌کند: «از خصوصیات دیگر مدرسه مشکات، محوریت قرآن و حدیث است که از ابتدای فعالیت مدرسه به‌صورت جدی دنبال شده است. مطالعه متن قرآن، نه صرفاً مباحث پیرامونی آن، در دستور کار قرار دارد و کلاس‌ها عمدتاً به‌صورت گعده‌ای و گفت‌وگومحور برگزار می‌شوند.
در حوزه حدیث نیز، از همان آغاز، کتاب اصول کافی تدریس می‌شود؛ ابتدا باب «العقل و الجهل»، سپس باب «فضل العلم» و پس از آن کتاب «توحید». طلاب از همان ابتدای مسیر، سیر حدیثی خود را آغاز می‌کنند.
در کنار برنامه‌های رسمی، برنامه‌های اختیاری نیز داریم؛ از جمله شرح صحیفه سجادیه سه روز در هفته پس از نماز مغرب و عشاء، جلسات هفتگی حجت الا اسلام رهبر با محوریت نهج‌البلاغه، جلسات ماهانه با محوریت نامه‌های ۵۱ و ۵۳ نهج‌البلاغه و سلسله جلسات اخلاق پس از نماز ظهر. البته این برنامه‌ها اختیاری هستند، اما قرآن و اصول کافی در برنامه رسمی طلاب گنجانده شده‌اند؛ لذا در این مدرسه، انس متفاوت و جدی‌تری با روایات شکل‌گرفته است؛ امری که در سایر حوزه‌های علمیه کمتر دیده می‌شود.»
اینجا جمع نخبه‌ها جمع است
این مدرس علوم حوزوی در دانشگاه، شیوه تبلیغات مدرسه را این‌گونه تشریح می‌کند: «ساختار مدرسه مشکات به‌گونه‌ای طراحی شده که واحد جذب و گزینش مستقلی دارد. سیاست ما در این واحد، استفاده از «قلاب» به‌جای «تور» است؛ یعنی جذب هدفمند و دقیق، نه فراگیر و عمومی.
درواقع ما در تعامل با مجموعه‌های موفق و مؤثر در سطح جامعه، مانند دانشگاه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی مختلف، تلاش می‌کنیم از طریق ارتباطاتی که اساتیدمان با این نهادها دارند، افراد نخبه آن‌ها را جذب کنیم. ایشان را دعوت می‌کنیم تا اندکی درباره حوزه تأمل کنند. همچنین اگر افرادی علاقه‌مند به مباحث دینی باشند، زمینه‌ای برایشان فراهم شده تا بتوانند در کلاس‌ها حضور یابند و از جلسات مدرسه بهره‌مند شوند. ما جلسات متعددی داریم که با همین رویکرد برگزار می‌شوند؛ صرفاً برای‌آنکه افراد در فضای حوزه قرار گیرند، حتی اگر قصد طلبه‌شدن نداشته باشند. افراد زیادی هم ازاین‌دست داریم که در رفت‌وآمد با مجموعه هستند؛ چه از میان دانشجویان و چه از سایر اقشار.»
طرح حجره، امکان زیست موقت در حوزه علمیه را فراهم می‌کند
عظیمی فر در ادامه از طرح حجره می‌گوید: «طرح حجره از جمله طرح‌های ماست که طی دو سال گذشته برگزار شده و ما در قالب آن، تجربه سه‌روزه زیست در حوزه را برای شرکت‌کنندگان فراهم کرده‌ایم. در این طرح، اساتید برجسته‌ای از قم و اصفهان حضور داشتند و برای کسانی که حوزه یکی از گزینه‌های انتخابی‌شان بود، این فرصت فراهم شد تا سه روز در فضای حوزه زندگی کنند. در این مدت، با ایشان درباره حوزه گفت‌وگو می‌کنیم، مطالبی را مطرح می‌کنیم و حوزه را به‌صورت دقیق و عمیق معرفی می‌نماییم. در طرح حجره، هدف ما صرفاً جذب افراد نبود؛ بلکه دعوت به یک انتخاب آگاهانه مدنظر بود.
ما معتقدیم رسالت حوزه این است که در نحوه دعوت به حوزه و طراحی طرح‌هایی مانند «طرح جذب»، هویت حوزوی خود را به‌درستی نشان دهد، لذا در آن مدت قواعد را تشریح کردیم و از مخاطبان خواستیم باتوجه‌به شرایط خود و ضوابط و تصویری که از حوزه دریافت کرده‌اند، بیندیشند که آیا می‌خواهند طلبه شوند یا خیر. نتیجه این طرح آن بود که برخی شرکت‌کنندگان اظهار داشتند از اصل ایده و نوع مواجهه ما بسیار جذب شده‌اند و برایشان جالب بوده است. برخی دیگر نیز گفتند که حوزه مناسب آن‌ها نیست.»
مسئولین مدرسه باید تصمیم‌سازی کنند، نه تصمیم‌گیری!
وی با تأکید بر نقش اساسی طلاب در مدرسه می‌گوید: «تقریباً تمام برنامه‌هایی که خروجی مشخصی برای مدرسه دارند، توسط خود طلاب اجرا می‌شوند؛ چرا که باور ما این است که رشد باید در بستر کار تشکیلاتی اتفاق بیفتد.
برنامه‌هایی مانند طرح حجره، برنامه اعتکاف، یا اردوهای مدرسه، همگی با همین رویکرد برگزار می‌شوند. نقش مسئولین مدرسه در این برنامه‌ها، صرفاً تصمیم‌سازی است، نه تصمیم‌گیری. حتی برنامه آموزشی مدرسه نیز توسط معاون آموزش و با مشارکت مستقیم طلاب طراحی می‌شود. انتخاب اساتید نیز به همین صورت است؛ ما پیشنهاداتی ارائه می‌دهیم، اما لزوماً به آن‌ها عمل نمی‌شود. در مرحله اجرا، اگر طلاب به نتیجه‌ای برسند، ما نظارت دقیق و پیگیری جدی بر آن خواهیم داشت تا امور باکیفیت و نظم انجام شود.
برای مثال، در سال اول و دوم، کلاس‌ها به انتخاب و تأکید خود طلاب از ساعت چهار و نیم صبح آغاز می‌شد و حدود یک ربع قبل از اذان صبح پایان می‌یافت. پس از آن نیز نماز و مراسم توسل برگزار می‌شد. برخی افرادی که با فضای مدرسه آشنا نبودند، با شنیدن این برنامه‌ها تصور می‌کردند که موجب دل‌زدگی طلاب می‌شود، اما ما توضیح می‌دادیم که این انتخاب خود طلاب بوده است؛ البته زمینه‌سازی توسط مدرسه انجام شده، اما تصمیم‌گیری نهایی با خود ایشان بوده است. البته اکنون اولین کلاس‌ها از ساعت پنج تا شش و نیم صبح برگزار می‌شود.
در واحد عملیاتی مدرسه مشکات، تعاملاتی به‌عنوان خدمت‌رسانی از سوی حوزه با نهادهای مختلف شکل می‌گیرد. ما به دنبال ایجاد فضاهایی هستیم که پس از پایان تحصیل، طلاب بتوانند در آن‌ها نقش‌آفرینی کنند. تعامل با شهرداری، مجموعه‌های فرهنگی و سایر نهادها در همین راستا صورت می‌گیرد.
این ارتباطات هنوز در مرحله ابتدایی هستند و برای خود طلاب، به دلیل اینکه در مراحل ابتدایی تحصیل قرار دارند، هنوز وارد این فضا نشده‌اند. ما نیز فعلاً قصد نداریم ایشان را وارد این عرصه کنیم، چرا که ممکن است از عمق طلبگی فاصله بگیرند و نتوانند به‌درستی به تحصیل بپردازند.»
پیوند حوزه و دانشگاه از طریق پل‌های ارتباطی دنبال می‌شود
عظیمی فر محقق کردن هدف پیوند حوزه و دانشگاه را نیازمند کار بیشتر می‌داند و بیان می‌کند: «تاکنون مدرسه از طریق افراد مرتبط به‌ویژه خود طلاب، کانال‌هایی را برای ارتباط با دانشگاه‌ها ایجاد کرده است. برخی از این کانال‌ها از طریق اساتید، طلاب محصل در دانشگاه، و تشکل‌های دانشجویی بوده‌اند. این ارتباطات زمینه‌ای فراهم کرده تا بتوانیم با مجموعه‌هایی مانند جامعه اسلامی، بسیج دانشجویی و سایر نهادها تعامل داشته باشیم. البته به دلیل محدودیت منابع انسانی، این تعاملات هنوز گسترده نیست و بیشتر در دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه اصفهان صورت‌گرفته است.
هدف ما این است که از طریق افراد مرتبط، ارتباط جدی‌تری با نخبگان دانشگاهی برقرار کنیم؛ چه با دعوت از دانشگاه‌ها برای حضور در مدرسه، و چه با فراهم‌سازی فضایی مشترک برای انجام مطالعات و حل مسائل مشترک. در همین راستا، در مجموعه اتاقی ویژه برای مجموعه‌های فرهنگی تعبیه شده است تا اگر گروهی فرهنگی بخواهد در فضای حوزه مطالعه کند، این امکان برایشان فراهم باشد. این رفت‌وآمدها و رفاقت‌ها زمینه‌ای برای گفت‌وگوهای بعدی و طراحی مأموریت‌های مشترک فراهم می‌کند.»
امکان‌پذیرش طلبه خانم، در صورت افزایش تقاضا
او درباره عدم حضور بانوان در این مدرسه به‌عنوان طلبه می‌گوید: «در حال حاضر طلبه خانم نداریم، بااین‌حال برخی از جلسات ما عمومی هستند و به لطف خدا، مکان جدید مدرسه که در مسجد خواجو واقع شده، زمینه‌ای فراهم کرده تا مردم بتوانند در برخی برنامه‌های ما شرکت کنند. درواقع تاکنون به دلیل محدودیت‌های توسعه‌ای، طلبه‌ای از ناحیه خواهران به سبک برادران نداشته‌ایم، اما حالا این امکان فراهم شده که در صورت وجود مجموعه‌های خواهران علاقه‌مند، کلاس‌ها و دوره‌هایی برای ایشان نیز برگزار شود.»
گام برداشتن در مسیر آرمان‌ها، دشوار اما شیرین است
معاون آموزشی و مدیر نرم‌افزار مدرسه علمیه مشکات مشکلات مسیر را این‌گونه بیان می‌کند: «مهم‌ترین چالش ما، تجربه حکمرانی آموزشی با نگاه اسلامی در یک مجموعه کوچک است. دغدغه مشترک ما حاکمیت و حکمرانی بر اساس توحید اسلامی است. برای رسیدن به این دغدغه با مسائل متعددی هم دست‌وپنجه نرم می‌کنیم؛ از جمله اینکه چگونه می‌توان یک مجموعه آموزشی را با حفظ هویت جمعی و مبتنی بر آرمان‌ها و راهبردهایی که نسبت به آن‌ها حساس هستیم، پیش برد. این‌ها از مهم‌ترین مسائل درونی مدرسه هستند.
از نظر منابع مالی نیز با مشکلاتی مواجه بوده‌ایم و همچنان هستیم. در گام‌های ابتدایی، به دلیل ذهنیتی که نسبت به حوزه وجود داشت، به‌ویژه در میان دانشجویان، استقبال چندانی صورت نمی‌گرفت. بخشی از این چالش‌ها به امکانات محدود بازمی‌گشت و بخشی دیگر به ذهنیت نادرستی که نسبت به حوزه در میان دانشجویان و طلاب وجود داشت. استقبال کم‌رنگ، هجمه‌هایی که علیه مجموعه صورت می‌گرفت، و لزوم پاسخ‌گویی به آن‌ها، از جمله چالش‌هایی بود که هر مجموعه تحول‌خواهی با آن مواجه است. اما با استقامت و پیگیری، شاهد رشد تدریجی و جذب بیشتر طلاب بوده‌ایم.
نکته دیگر آن است که آرمان‌های انقلاب اسلامی، مانند تمدن اسلامی، مدت‌هاست که در فضای عمومی مطرح شده‌اند. وقتی افراد دغدغه‌مند این آرمان‌ها را می‌شنوند، گاه بدون طی‌کردن مسیر فهم، وارد چرخه‌ای عجولانه می‌شوند و پس از مدتی، دچار خستگی و دل‌زدگی می‌گردند، در نتیجه، این آرمان‌ها به مجموعه‌ای از حرف‌های تکراری و کلیشه‌ای تبدیل می‌شوند. این نیز از آفت‌هایی بوده که مجموعه ما از آن آسیب‌هایی دیده است؛ البته طبیعی است و باید آن را مدیریت کرد. از سوی دیگر، دغدغه‌های میدانی نیز وجود دارد؛ پرسش‌های جدی‌ای که در ذهن طلاب شکل می‌گیرد و گاه باعث می‌شود تصور کنند دروس عمیق طلبگی کاربردی نیستند، و در نتیجه دچار بی‌انگیزگی شوند. این وضعیت نیز نیازمند مدیریت دقیق است تا بتوان مسیر را به‌درستی ادامه داد.»
امکان مشاوره اعتقادی برای همه فراهم است
عظیمی فر درباره حضور و پذیرش عموم مردم در مدرسه مشکات می‌گوید: «یکی از ویژگی‌های مهم مجموعه، حضور استاد مقیم در مدرسه است؛ یعنی استادی که از صبح تا مغرب در مدرسه حضور دارد. این اساتید لزوماً کلاس ندارند، اما حضورشان موجب ارتباط مستمر و پاسخ‌گویی به نیازهای علمی و فکری طلاب می‌شود. افرادی که در فضای عمومی یا حتی در حال گذر هستند نیز می‌توانند در مدرسه حضور داشته باشند؛ در واقع، مدرسه برای همه باز است و از این بابت مشکلی وجود ندارد. اگر فردی بخواهد مشاوره اعتقادی دریافت کند، این امکان برایش فراهم است و حتی می‌توانیم پاسخگوی سؤالات افراد از ادیان و مذاهب گوناگون باشیم.»
طلبگی می‌تواند مسیر پرباری برای دانش‌آموزان بااراده باشد
در نهایت این مدرس فعال در علوم قرآن، فقه و اصول و فلسفه اظهار می‌کند: طلبگی یک عرصه بسیار مهم و مؤثر در جامعه است. طلبگی هم تأثیرگذار است و هم می‌تواند بسیار مفید باشد، اما نیازمند فردی است که اراده‌ای آهنین در این مسیر داشته باشد. برای ورود به حوزه، فرد باید بسیار فکر کند، عاقلانه تصمیم بگیرد، و از همان ابتدا با پختگی، تأمل و مشورت وارد میدان شود.
راستش را بخواهید، محاسبات ما با محاسبات مردم عادی متفاوت است. وقتی افراد به نوع تصمیم‌گیری ما نگاه می‌کنند، گاه تصور می‌کنند که ما دیوانه‌ایم؛ چرا که به بسیاری از معادلات رایج پایبند نیستیم، اما این به دلیل آن است که ما در عالمی دیگر سیر می‌کنیم؛ عالمی که هم جذاب است و هم انسان خاص خود را می‌طلبد.»
