به گزارش اصفهان زیبا؛ مهر آرامآرام به میانه خود نزدیک شده و اما سخن از کمبود معلم و کلاسهای بدون آموزگار از این طرف و آن طرف شنیده و نقل محافل مختلف میشود؛ اتفاقی که البته مسبوق به سابقه است.
امسال، سال اولی نیست که برخی از کلاسهای درس، به ویژه ابتداییها، در بعضی از شهرها بدون معلم میمانند و دانشآموزان تا حاضرشدن آموزگار بر سر کلاس، مدتی را با بلاتکلیفی طی میکنند.
حالا مثل روز روشن و پرواضح است که نبود نیروی انسانی و همچنین بحران بازنشستگی در آموزش و پرورش، یکی از مهمترین چالشهای پیش روی سیستم آموزشی کشور است؛ آنچنان که متولیان امر آموزش، بارها این موضوع را گوشزد کردهاند و گفتهاند که مثلا همین امسال ۸۴ هزار فرهنگی بازنشسته و آموزش و پرورش با «سونامی بازنشستگی» مواجه شده است.
کمبود نیروی انسانی را چندی پیش، رضا مراد صحرایی، وزیر آموزش و پرورش در گفتوگو با رسانهها بیان کرد؛ آنجا که گفت نزدیک به ۲۰۰ هزار نفر کمبود معلم داریم؛ هر چند البته او، بیمعلمماندن کلاسها را نادرست خواند و گفت: «اینکه بگویند معلم در کلاس نداریم را باید اصلاح کنند. همه آموزش و پرورش معلماند. شغل همه ما معلمی است؛ از دبیر تا وزیر؛ لذا وقتی کلاسی خالی است، باقی معلمان ما میروند کلاس را پر میکنند و کار تدریس بچهها ادامه پیدا میکند تا معلم اصلی به آنها ملحق شود.»
پای آموزش میلگند!
کمبود معلم را حالا، بیشک، میتوان یکی از اصلیترین دغدغههای آموزش و پرورش دانست که در بسیاری از شهرها به چشم میخورد. در این میان، اصفهان نیز از این قاعده مستثنا نیست و به گفته محمدرضا ابراهیمی، مدیرکل آموزش و پرورش استان اصفهان به «اصفهان زیبا» استان به ۶۰هزار معلم نیاز دارد که حدود ۱۵ هزارنفر از آن را ندارد و این موضوع به معنای کمبود معلم در استان است.
ابراهیمی دلیل کمبود معلم در اصفهان را اینگونه شرح میدهد: «این مسئله ناشی از ترک فعل دیگران در دهههای گذشته است. بر اساس سند تحول بنیادین، مهمترین و تنها مسیر تأمین نیرو برای آموزشوپرورش، دانشگاه فرهنگیان است.»
او اما معتقد است که آموزش و پرورش اصفهان با بهکارگیری راهکارهایی این کاهش را جبران کرده است: «اخیرا به این دانشگاه توجه ویژهای شده است؛ بهطوریکه سال گذشته این دانشگاه 25هزار ورودی در کل کشور و دوهزار و 600 نفر در اصفهان داشته است. امسال نیز این عدد به 30هزار نفر در کشور و دوهزار و 700نفر در اصفهان افزایش یافته است تا امر آموزشوپرورش ازنظر کمی و کیفی ارتقا یابد؛ مثل مجوز استخدام که در حوزه ابتدایی انجام شده است و بهزودی هم نتایج آن اعلام و محل خدمت معلمان مشخص خواهد شد. در حوزه متوسطه هم آزمون برگزارشده و اکنون افراد در حال ارزیابی هستند؛ البته ممکن است بازهم استفاده از این روشها مشکل کمبود معلمان را حل نکند؛ به همین خاطر از بازنشستگان استفاده میکنیم. بنا به مجوز مجلس نیز آنها میتوانند 24 ساعت تدریس کنند؛ درحالیکه قبلا تنها اجازه 14 ساعت تدریس داشتند و بیشتر از آن منع قانونی داشت. افراد شاغل نیز میتوانند یکیدو روز از وقت خود را بهصورت حقالتدریس به تدریس بپردازند؛ همچنین دانشجویان ترمهای آخر دانشگاه فرهنگیان نیز امکان تدریس دارند. در برخی از مدارس هم مشاوران و معاونان اقدام به تدریس میکنند. همه این روشها دستبه دست هم میدهند تا کمبود معلم در اصفهان جبران شود.»
در حوزه ابتدایی مشکلی نداریم
اگرچه صحبت از کمبود معلم در بسیاری از استانها جدی است و در برخی مناطق نیز امر آموزش را با چالش روبهرو کرده؛ اما مسئولان آموزش و پرورش اصفهان معتقدند که در حوزه ابتدایی مشکلی درحال حاضر وجود ندارد. پیگیریهای ما در این رابطه منجر به صدور اطلاعیهای شد که آموزش و پرورش در اختیار «اصفهان زیبا» گذاشت.
آنطور که در این اطلاعیه آمده است: «باتوجه به عدم اعلام نتایج آزمون استخدامی دبیری و هنرآموزی و افزایش قابلتوجه در میزان بازنشستگی نیروها و همچنین افزایش جمعیت و بهتبع آن، افزایش تعداد مدارس و کلاسهای درس در سال جاری، مهر را با کمبود نیرو در برخی کلاسهای درس آغاز کردیم. با هماهنگیهای بهعملآمده و با تلاش زیاد توانستیم تعدادی از مشمولین بازنشستگی را به ادامه همکاری اقناع کنیم؛ همچنین با بهکارگیری نیروهای خرید خدمات سالهای گذشته، بخش عمدهای از نیاز برطرف شد و در حال حاضر در دوره ابتدایی مشکل خاصی نداریم و در دبیری و هنرآموزی نیز با اعلام نتایج نهایی نیاز ما (به جز در برخی رشتههای خاص که در سهمیه استان نبوده) بر طرف خواهد شد؛ البته پیشبینی میکنیم بخشی از سهمیه استان در استخدام محقق نشده و نیاز ما برطرف نشود که با بهکارگیری نیروی خرید خدمات آن بخش هم جبران میشود.»
مُسکنهای موقت برای درمان کمبود معلم
کمبود معلم سالهاست که به یکی از آفتهای نظام آموزشی تبدیل شده است و راهکارها برای جبران آن نیز هرچند مانند مُسکنی در کوتاهمدت توانسته درد آن را التیام بخشد؛ اما نتوانسته این مشکل را بهطور اساسی حل کند.
تلاشهای «اصفهان زیبا» برای گفتوگو با سید صادق طباطبایینژاد، نماینده مردم اردستان و عضو کمیسیون آموزش مجلس، در رابطه با چالش کمبود معلم در اصفهان، بینتیجه ماند و راه به جایی نبرد؛ اما مرکز پژوهشهای مجلس، سال گذشته پژوهشی را منتشر کرد و در آن به ذکر پیشنهادهایی برای جبران کمبود معلم پرداخت.
آنطور که در پژوهش آمده است: «کمبود نیروی انسانی معلم از جدیترین مشکلات نظام آموزش و پرورش است. در سالهای گذشته بازنشستگی حجم گستردهای از معلمان و ازسوی دیگر عدم توازن و توزیع مناسب در استخدامیها و همچنین اجرای نظام آموزشی ۶-۳-۳ موجب شرایطی شد که برخی از مسئولان این وزارتخانه آن را تشبیه به سونامی کردند. این وضعیت بدانجا انجامید که شاخص نسبت دانشآموز به معلمان که بنا به استانداردهای تعریف شده برای نمونه در مقطع ابتدایی 2/19 است، در برخی از مناطق همچون شهرستانهای تهران تا 43/57 برسد! همچنین کمبود نیروی معلم، آموزش و پرورش را مجبور کرد روشهایی جدای از روشهای متعارف (مراکز تربیت معلم و آزمونهای استخدامی موضوع ماده (۲) اساسنامه دانشگاه فرهنگیان) را همچون معلمان خرید خدمات و سرباز معلمان، در پیش گیرد که برخی از این معلمان به دلیل عدم احراز صلاحیتهای حرفهای معلمی، به تضمین کیفیت مطلوب نظام آموزشی قادر نشدند. علاوه بر این آموزش و پرورش برای مقابله با کمبود نیرو، راهکارهایی را طی سالیان مختلف در پیش گرفته که عمده این راهکارها با هدف افزایش نیروهای ورودی معطوف بوده است؛ اما این راهکارها درنهایت به دلیل محدودیتهای استخدامی و همچنین مشکلات و چالشهای زیرساختی مراکز تربیت معلم، نتوانسته به نقطه مطلوب خود برسد و در برخی از موارد نیز بهدلیل عدم لحاظ آمایش سرزمینی و برخی از قانونگذاریها همچون «تعیین تکلیف استخدامی معلمان حقالتدریسی و آموزش یاران نهضت سوادآموزی در وزارت آموزش و پرورش» و تصویب الحاقیههای سالیانه بر آن، موجب عدم توازن در نیروی انسانی آموزش و پرورش و کمبود نیرو در عین مازاد نیرو در برخی مناطق شد.»
این گزارش در ادامه به ارائه راهکارهای بلندمدتی برای کاهش کمبود معلم میپردازد؛ راهکارهایی همچون توسعه آموزشهای چندرشتهای و چندمهارتی، استقرار نظام یکپارچه مدیریت منابع انسانی، بازنگری و اصلاح قانون متعهدان خدمت و قانون گزینش معلمان، استقرار نظام و سازوکارهای جذب و استخدام منابع انسانی برای بوم، برونسپاری هدفمند و عدالتمحور خدمات آموزشی، تربیتی و اداری، نیازسنجی، ساماندهی و تخصیص منابع انسانی، متناسب با محیطهای متنوع آموزشی، مشاغل، رشتهها و نیاز واقعی آموزش و پرورش، ساماندهی منابع انسانی با رویکرد ثباتبخشی و تقلیل نسبت نیروهای اداری به کارکنان آموزشی، تدوین طرح ساماندهی ساعات کار معلمان و مربیان و تأسیس مجتمعهای آموزشی و پرورشی بزرگ با تجمیع واحدهای کوچک و تهیه بستههای تشویقی لازم به جهت ارتقای نرخ ماندگاری معلمان در مناطق دارای کمبود معلم.
آمارهای متناقض!
کمبود معلم درحالی است که محمدحسین فلاحی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، سال گذشته با اشاره به اینکه آماری که از سوی آموزش و پرورش برای موضوع کمبود معلم ارائه میشود متفاوت از آن چیزی است که ما در واقعیت میبینیم، گفت: کمبود معلم در آموزش و پرورش از ۲۳۰ تا ۲۶۰هزار نفر است. از سوی دیگر، کارهایی که از تعداد دانشآموزان بازمانده از تحصیل اعلام میشود، متفاوت است. آخرین عددی که در این مورد اعلام شده، چیزی حدود یکمیلیون و ۳۰۰ دانشآموز از مجموع سه پایه است؛ اما چندهفته پیش آماری منتشر شد که تعداد دانشآموزان جامانده از تحصیل را چهارمیلیون نفر اعلام کرده که آمار بسیار وحشتناکی است. بر اساس آمار مرکز پژوهشهای مجلس در سال تحصیلی ۱۴۰1-۱۴۰0 بیش از ۹۱۱هزار نفر در سنین ۶ تا ۱۷ سال از تحصیل بازماندند و ۲۷۹هزار دانشآموز هم ترکتحصیل کردند. نکته مهم دیگر در این پرونده، جذب بازماندگان از تحصیل و تارکان تحصیل است. بررسی آمارهای مرکز پژوهشهای مجلس نشان میدهد که از حدود چهارمیلیون و ۸۹ هزار بازمانده از تحصیل طی سالهای تحصیلی ۹5-۹4 تا ۹9-۹8 فقط ۱۷۸هزار ۲۳۸ نفر از آنها جذب شدهاند؛ یعنی ۴.۳درصد از بازماندگان تحصیل طی چهار سال جذب شدند.