با دوبرابرشدن حجم نقدینگی فقط ظرف سه سال شرایط خطرناکی برای اقتصاد کشور ایجاد شده و شیوع ویروس کرونا بر این آشفتگی‌های اقتصادی دامن زده است. این ویروس بسیاری از کسب‌وکارها را متوقف کرد، درآمد کاسبان را کاهش داد و بر آمار بیکاران جامعه افزود؛ شرایطی که درآمدهای مالیاتی دولت را هم تحت‌تأثیر قرار داد؛ آن‌هم در شرایطی که دولتمردان در شرایط محدودیت صادرات نفتی کشور به درآمدهای مالیاتی چشم دوخته بودند. کرونا روند صادرات غیرنفتی را هم محدود کرد. بر اساس گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، اختلال در صادرات از مرزهای زمینی، کاهش ورود و خروج گردشگر، کاهش قیمت و تقاضای جهانی نفت و کاهش محصولات صادراتی کشور در کنار اختلال در تجارت با چین، از مهم‌ترین پیامدهای شیوع این ویروس در حوزه تجارت خارجی کشور هستند. صندوق بین‌المللی پول تخمین زده است که تجارت خارجی ایران در سال ۲۰۲۰ با کاهش ۱۶ میلیارد دلاری به حدود ۷۰ میلیارد دلار خواهد رسید و نرخ بیکاری به ۱۶,۳ درصد افزایش خواهد یافت. شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رود که این پرسش در اذهان ایجادشده که آیا اقتصاد ایران به سمت ونزوئلایی‌شدن پیش می‌رود؟ و اینکه چقدر اقتصاد ایران با شرایط اقتصادی ونزوئلا فاصله دارد؟ در این‌خصوص لطفعلی بخشی، اقتصاددان، به اصفهان‌زیبا آنلاین می‌گوید: ونزوئلا به تورم چند هزار درصد رسیده و به خاطر این تورم اقتصاد این کشور متوقف شده است. در اقتصاد ایران تورم در حال افزایش است. دولت با کسری بودجه مواجه شده و درآمدهای دولت در بخش درآمدهای نفتی و مالیاتی و سایر درآمدها محدود شده است. در این شرایط دولت ناچار است به خاطر کرونا به بخش‌هایی از جامعه کمک کند؛ به خاطر همین اوضاع اقتصاد ایران پیچیده شده است. در شرایط کسری بودجه، دولت باید در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کند؛ با این‌حال دراین‌باره قدمی برنداشته است. بخشی می‌افزاید: برای تأمین کسری بودجه، الگوی دولت ایران استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول است. این پول وارد بازار شده و با توجه به‌سرعت بالای گردش پول در ایران منجر به افزایش چندبرابری حجم پول می‌شود؛ از طرفی با توجه به اینکه تولید در کشور متوقف و روبه کاهش است، این شرایط منجر به افزایش قیمت‌ها و افزایش تورم می‌شود و بخشی از مردم جامعه آسیب می‌بینند. الگویی هم در مقابل این طرح هست که دولت ناچار نباشد پول چاپ کند، بلکه استقراض کند و پول را از جامعه بگیرد و مجددا در جامعه عرضه کند. در این الگو با افزایش قیمت‌ها مواجه نخواهیم شد تا از تورم فاصله بگیریم؛ ولی نکته اینجاست که تا چه زمانی قرار است این استقراض ادامه داشته باشد و چه زمانی با افزایش درآمدهای دولت مواجه خواهیم شود. این اقتصاددان ادامه می‌دهد: استقراض از بانک مرکزی و چاپ پول راه کم‌خطرتری است؛ ولی مستلزم این است که دولت در هزینه‌ها تجدیدنظر اساسی کند. این تفکر نباید حاکم باشد که منابع درآمدی محدود نیست و استقراض می‌تواند تداوم داشته باشد. او بیان می‌کند: اگر بخواهیم با افزایش نرخ سود به جنگ افزایش نرخ ارز برویم و افزایش نرخ ارز از این طریق کنترل شود، راه درازی در پیش داریم. این راهکارها مناسب است؛ اما چاره کار نیست، شرایط اقتصادی پیچیده شده و با شرایط اقتصادی ونزوئلا فاصله داریم؛ ولی باید راهکارهای جدی و ریشه‌ای برای بهبود شرایط اقتصادی در نظر گرفته شود.
تولید نقدینگی متناسب با رشد تولید نیست
از سوی دیگر، حامد پاک‌طینت، دبیر مجمع فعالان اقتصادی اصفهان، به اصفهان‌زیبا آنلاین می‌گوید: ونزوئلایی‌شدن اقتصاد در شرایطی اتفاق می‌افتد که برای تولید پول پشتوانه تولید وجود نداشته باشد. در کشوری که معادل رشد اقتصادی و معادل تـولـیـد (بخش‌های صنعتی، خدماتی، نفت و کشاورزی) نقدینگی تولید شود، تورم ایجاد نمی‌شود. پاک‌طینت بیان می‌کند: حجم پولی که در آمریکا تولید می‌شود قابل‌مقایسه با هیچ کجای دنیا نیست؛ ولی این حجم پول تبدیل به تورم نمی‌شود؛ چون میزان تولید این حجم از نقدینگی را جبران می‌کند. درواقع در این کشورها با استفاده از راهکارهای مختلف همچون انتشار اوراق یا راهکارهای تأثیرگذار، اقداماتی دیگر انجام می‌شود که تولید نقدینگی منجر به رشد پایه پولی نشود. او تصریح می‌کند: شرایط اقتصادی کشــور بـــه‌گونــه‌ای است که بــه‌خـــاطــر محدودشدن صادرات نفت، درآمدهای نفتی کاهش یافته است، از سوی دیگر به دلیل تحریم‌ها و شیوع ویروس کرونا که منجر به بسته شدن مرزها شده و درروند صادرات غیرنفتی محدودیت‌هایی را ایجاد کرده، درآمدهای دولت به‌طورجدی کاهش یافته است. حالا کسری حاصل از دخل‌وخرج دولت توسط بانک مرکزی و از طریق استقراض از بانک مرکزی حل می‌شود یا از روش‌هایی استفاده می‌شود که به رشد پایه پولی منجر شود. دبیر مجمع فعالان اقتصادی اصفهان بیان می‌کند: حجم انحراف، قابل مقایسه با انحراف ونزوئلا نیست. آماری که بانک مرکزی منتشرکرده نشان‌دهنده این انحراف است؛ ولی با ونزوئلا قابل قیاس نیست. همچنین هشدارهایی از سوی اقتصاددانان داده می‌شود که این انحراف ایجاد شده است و اگر استمرار پیدا کند عاقبت اقتصاد ایران هم اقتصاد ونزوئلایی می‌شود؛ البته این موضوع به‌شرط استمرار شرایط طی چهار یا پنج سال است. بر این اساس باید راهکارهایی اجرایی شود که اقتصاد به مسیر اصلی خود بازگردد. پاک‌طینت تصریح می‌کند: دولت چندین راه دارد که از بانک مرکزی استقراض نکند؛ متداول‌ترین روش، انتشار اوراق قرضه است. روش بعدی فروش اموال و مستغلات از طریق بورس و… است. این راهکارها روش‌هایی است که باعث می‌شود دولت به چاپ پول دست نزند. مهم‌ترین روش انتشار اوراق قرضه است که کوتاه‌مدت‌ترین راهکار هم هست و میزان تورم را به آینده موکول می‌کند؛ ولی تورم را متوقف نمی‌کند.
