به گزارش اصفهان زیبا؛ ماجرای مسجد این هفته برخلاف مساجد قبلی از زبان مسئول بسیج و کانون روایت نمیشود؛ بلکه یکی از اعضای هیئتامنا و امام جماعت مسجد حضرت جوادالائمه خیابان مولوی کوچه شماره ۱۵، راوی این هفته ما هستند.
در این چند هفته سراغ مساجد مختلف رفتیم و هرکدام دغدغه و مشکلی را بیان کردند که به نظر میرسید یکی از متهمان اصلی پرونده رکود مساجد، ائمه جماعات و هیئتامنا هستند؛ اما این هفته شنونده داستان پرغصه امام جماعت بودیم؛ وقتی امام جماعت از حقالزحمه ناچیزشان گفت، از عدمحمایت و پشتیبانیهایی که باید از طرف شورای سیاستگذاری و هیئتامنا و مردم انجام شود اما نمیشود، از داستان شکستن چندباره آینه و شیشه ماشین و پنچرشدن چرخها تا داستاندرستکردن پشت سر امام جماعت به خاطر مخالفت با فلان آدم ذینفوذ مسجد، از درددل هیئتامنا که هنوز بعد از گذشت حدود هشت سال هنوز ساخت جدید مسجد تمام نشده و امور فرهنگی مسجد معطل مانده است.
محمدرضا شاهی، عضو هیئتامنای مسجد حضرت جوادالائمه درباره شناسنامه مسجد میگوید: «این مسجد حدود شصت سال پیش توسط آقای آبدار بزرگ ساخته شده است. ایشان متولی و واقف مسجد بودهاند. حدود دوازده سال پیش فرزندانشان، رسول و جواد آبدار منزل کنار مسجد، یعنی منزل شهید قائدی را خریداری میکنند تا به وسعت مسجد اضافه کنند. آقای آبدار واقف چندین مسجد دیگر هم بودهاند.»
او ادامه میدهد: «در حال حاضر حدود ۸۰۰ مترمربع مساحت کل مسجد است و از همان ابتدای نقشهکشی برای ساختمان جدید، فضای مناسب برای فعالیتهای فرهنگی و آموزشی در نظر گرفته شد. زیرزمین با سقف بلند و مناسب که برای مراسمات و کلاسهای ورزشی مناسب است، طبقه همکف که برای اقامه نماز است، نیمطبقه دوم کاملا برای فعالیتهای کانون فرهنگی و طبقه سوم برای کتابخانه و برنامههای آموزشی در نظر گرفته شده است. البته چنین طرحهایی فعلا در حد ایده است و در حال حاضر زیرزمین و همکف مسجد ساختهشده؛ اما طبقه دوم و سوم بهاضافه نمای مسجد هنوز کامل نیست.»
با هر سختی که داشتیم یک وعده نماز هم لغو نشد
شاهی با اشاره به بافت محله و منطقهای که مسجد در آن قرار دارد میگوید: «مسجد حضرت جوادالائمه مسجدی بومی است و بااینکه بسیاری از مساجد محلی یا نماز سهوقت ندارند یا تعداد نمازگزار کمی دارند؛ اما اینجا اینطور نیست. در این مسجد هرسه وعده نماز سروقت و مرتب برگزار میشود؛ آنهم بدون تأخیر و این به امام جماعت برمیگردد. بااینکه ایشان قبلا در این محله بودهاند و الان چهارپنج کیلومتر باید رانندگی کنند تا به مسجد برسند؛ اما اجازه ندادند نماز صبح لغو شود. هر سه وقت نماز با خود آقای خانی است و هر وقت هم امکان حضور نداشته باشند، یک نفر را به جای خود تعیین میکنند و اجازه نمیدهند مسجد خالی از امام جماعت باشد.»
او با اشاره به فعالیتهای فرهنگی مسجد و مشکلاتی که در کار ایجاد شده، بیان میکند: «ما دو مسئله مهم داشتیم که باعث کمرونقشدن برنامههای فرهنگی شد؛ یکی بحث کرونا و دیگری بحث ساختمان مسجد. مدتی بهخاطر مسئله ساختمان، فقط برگزاری نماز را داشتیم؛ چون اصلا ساختمانی نبود. البته با همه سختی که داشت به خاطر همان بومیبودن مسجد، حتی یک روز هم نماز جماعت لغو نشد؛ یعنی اول خانه کناری که وقف مسجد شده بود تخریب و خاکبرداری انجام شد. بعد نیمهساختی در زیرزمین انجام شد و همانجا نماز برقرار میشد. بعد خود مسجد خاکبرداری شد و ساختمان از زیرزمین تا بالا ساخته شد. همینکه دیوارچینی دور همکف انجام شد؛ چون یک سری افراد مسن امکان بالا و پایین رفتن از پله و زیرزمین را نداشتند، نماز جماعت به طبقه همکف منتقل شد. از حدود هفت سال قبل که ساخت جدید شروع شد، نماز جماعت اصلا ترک نشد.»
نبود مکان، کار را از رونق انداخته
به گفته عضو هیئتامنای مسجد حضرت جوادالائمه، قبل از کرونا و شروع ساخت جدید، مسجد کانون بسیار فعالی داشته؛ اما شیوع بیماری کرونا به همراه نبود مکان و فضا باعث شده تا مسجد رونق پیشین را نداشته باشد: «الان با اتمام مراحل ساخت مسجد، مجدد در حال راهاندازی کانون و شروع فعالیتها هستیم. تجهیزات و وسایل همهچیز هست؛ اما هنوز طبقه دوم مسجد کامل نیست. نوجوانان و جوانان در برنامههای مسجد حضور دارند؛ ولی نه به آن شکل منسجم. مجبوریم فعالیتهای کانون را در همان فضای مسجد و محل اقامه نماز، یعنی طبقه همکف انجام دهیم.»
به گفته شاهی، قبلا حاجآقا خانی مجموعه دختران آفتاب را در همین مسجد حضرت جوادالائمه برپا کرده بودند و الان هم تا حدودی پابرجاست؛ اما در این چندسال اخیر بهدلیل مشکلات ساختمانی این پاتوق دخترانه به جای دیگر منتقل شده است تا محل فعالیتهای فرهنگی کامل شود.
او ادامه میدهد: «البته بسیج خانمها در مسجد فعال است که مدیریت آن با حوزه بسیج خواهران است. تمام برنامههای محرم و مناسبتی با تکمیل ساختمان مسجد مجدد برقرار شده است؛ مثلا برای محرم امسال سخنران و مداح و سایر برنامهها هماهنگ شده است.»
اینطور که آقای شاهی میگوید، در حال حاضر حاجآقاخانی به خاطر اینکه درگیر پاتوق دختران آفتاب است کمی مشغله دارد؛ اما اگر مکان فرهنگیشان درست شود، حتما همه این برنامهها دوباره به مسجد برمیگردد.
او درباره حضور مسجد در حل مشکلات محل اظهار میکند: «قبلا که خود حاجآقاخانی بیشتر فعال بودند، همه مشکلات محل را خودشان پیگیری میکردند. الان که مشغله فرهنگیشان زیاد شده، رسیدگی ایشان کمتر شده؛ اما برنامه مسجد این است که ساخت طبقات فرهنگی که تمام شد، با استفاده از خود نیروهای بومی، حل مشکلات محله انجام شود. بسیاری از مساجد سرایدار دارد و تمیزکاری و رسیدگی به امور مسجد بر عهده او است؛ اما اینجا همه کارها بهصورت داوطلبانه انجام میشود؛ مثلا خانمها باهم جمع میشوند و مسجد را تمیز میکنند یا کارهای اجرایی هیئت یا برنامهریزی برنامهها همه داوطلبانه است. حقوقی برای این قضیه به کسی پرداخت نمیشود. یک تقسیم وظیفهای بین همه افراد حاضر در مسجد انجام شده است.»
همه دغدغه شاهی این است که طبقات بالایی مسجد زودتر تمام شود و فعالیتهای کانون از سر گرفته شود. لازم به ذکر است؛ مسئول اصلی کانون جزو هیئتامناست و برای همین اختلافی بین کانون و هیئتامنا و امام جماعت نیست.
درِ مسجد طراز بسته نمیشود
عضو هیئتامنای مسجد درباره مسجد ایدئال میگوید: «مسجد باید از ۹ صبح تا چندساعت بعد از نماز مغرب و عشا باز باشد. هیئتامنای ما بیشتر نسل جدید هستند و همه سر این قضیه توافق دارند که مسجد باید ساعات زیادی از روز باز باشد؛ مثلا صبحها خانمها برنامه داشته باشند تا قبل از اذان ظهر، ظهر به بعد پسرها، فلان موقع دخترها باشند یا فلان ساعت زمان رسیدگی به مشکلات محل باشد؛ اما هنوز این اتفاق نیفتاده است و ضعف داریم.»
او در این زمینه دو دیدگاه را مطرح میکند؛ گروهی که مسجد را فقط جای نماز میدانند و نهایتا هیئت و روضه. این دیدگاه بیشتر مربوط به ریشسفیدهای مسجد و قدیمیهاست که نفوذ و جایگاه دارند و باید هم احترامشان حفظ شود. دیدگاه دوم این است که مسجد فقط برای نماز نیست؛ جایگاه آموزش نیز است؛ بهخصوص آموزشهایی که از بچه خردسال تا افراد نودساله را شامل میشود.
نوجوانان، جوانان و زوجین جوان نیاز به آموزش و فرهنگسازی دارند: «الان اغلب تازهعروس و دامادها مشکل ارتباط باهم دارند؛ حتی حقوقشان درست تعریفنشده و مسجد جایگاهی است که باید این مشکل را حل کند؛ یعنی اگر طرف مشکلی هم داشت، باید مطمئن شود جایی به نام مسجد دارد که میتواند در آنجا آرام بگیرد. خانوادههای تازهشکلگرفته حقوق و وظایف خود را نمیدانند، تعهدات خود را نمیدانند. اگر این مسائل درست تبیین شود، شاهد آمار بالای طلاق نخواهیم بود. مشکلات محله هم باید در مسجد حل شود؛ چه اختلافاتی که بین افراد محل است، چه مشکلاتی که محله مثلا ازلحاظ آسفالت و آب و برق و چنین مسائلی دارد؛ اما اینها نیاز به نیرو و امکانات دارد.»
بعد از هیئتامنا پای درددل امام جماعت مسجد حضرت جوادالائمه نشستم. حاجآقا مجید خانی در کنار امام جماعت این مسجد، جزو فعالان فرهنگی شهر، بهخصوص در حوزه کار با دختران نوجوان است.
او هم حرف آقای شاهی را تأیید میکند: «مسجد تا قبل از کرونا و ساخت جدید بسیار فعال بود. تشویق بچهها با دادن کارت نماز و در نظرگرفتن کمد جوایز انجام میشد. یک روز در هفته قرائت قرآن برای بچهها و نوجوانان داشتیم، هیئت مخصوص نوجوانان داشتیم که مداحی و سینهزنی میکردند و خودم هم سخنران بودم. اردو زیاد میبردیم. سالن فوتبال اجاره میکردیم. اگر ساختمان جدید زودتر تمام شود، همان برنامهها را مجدد و با قدرت خواهیم داشت. هیئت و پاتوقهای نوجوان هم خواهیم داشت، تجهیزات ورزشی تهیه میکنیم و زیرزمین هم مجهز شود تا از همه لحاظ بتواند جوانان را جذب کند.»
خانی درباره مسجد طراز معتقد است: «رسیدن به مسجد طراز، شدنی است؛ اما باید افراد مخصوص این کار را پیدا کرد و از این افراد حمایت کرد. الان یک مشکل عمده بحث مسائل مادی است؛ مثلا وقتی پشتیبانی مالی از امام جماعت وجود ندارد چطور توقع داریم او صبح تا شب وقت بگذارد؟ یا بعضی مساجد الان خانه در اختیار امام جماعت میگذارند و پشتیبانی مالی دارند و امام جماعت هم کامل در اختیار مسجد است. از طرف دیگر پشتیبانی هیئتامنا و بسیج و کانون از امام جماعت هم مهم است. اگر سنگاندازی کنند، امام جماعت هرچقدر هم پر از ایده باشد، نمیتواند کار را اجرایی کند. بعضی هیئتامنا که مسن هستند، وظیفه امام جماعت را فقط برگزاری نماز میدانند؛ درصورتیکه کار فرهنگی مثل درخت گردویی است که چندین سال طول میکشد تا به ثمر بنشیند.» به گفته امام جماعت مسجد، باید این دید باشد که وقتی بچهها و نوجوانان به مسجد میآیند ممکن است میکروفن خراب شود، صندلی خراب شود؛ اما سالی چقدر به مسجد ضرر وارد میشود؟ سالی یکمیلیون، دو میلیون نهایت ده میلیون؛ اما اثری که مسجد در زندگی و سرنوشت یک انسان دارد با عدد و رقم قابلبیان نیست. چقدر میارزد؟ شاید میلیاردها: «البته گاهی هم باید به مسئولان مسجد حق داد. وقتی مسجد بودجه و درآمدی ندارد، اگر ضرری دید از کجا تأمین شود؟ بیشتر مشکلات بهخاطر مسائل مالی است.هم امام جماعت گیر این قضیه است، هم هیئتامنا. البته صبر و حوصله زیادی لازم است.»
برنامههایی مثل صندوق قرضالحسنه به جذب مخاطب کمک میکند؛ مثل همین قرضالحسنه حضرت جوادالائمه که از همین مسجد شروع شد؛ اما الان بسیار توسعه پیداکرده و مایه خیروبرکت برای اهالی شده است.
خانی درباره ویژگی امام جماعت میگوید: «اگر از امام جماعت توقع کار فرهنگی و مدیریت مسجد را داریم باید فرد مناسب را پیدا کنیم. ممکن است فرد بسیار توانمندی باشد؛ اما در جای خود نباشد که خود این هم ظلم است؛ مثلا کسی که میتواند بهخوبی با جوان و نوجوان ارتباط بگیرد، چرا باید وقت خود را فقط برای امام جماعت مسجدی که مخاطب سن بالا دارد بگذارد؟»
امام جماعت مسجد حضرت جوادالائمه یک سر مشکل را حوزه علمیه میداند: «الان حوزه تفکر قدیمی دارد؛ مثلا حوزه همچنان میگوید همه باید مرجع تقلید شوند؛ درصورتیکه ممکن است یک نفر شوق تبلیغ یا اقامه نماز جماعت داشته باشد. تا وقتی طرف ذوق و شوق دارد فقط به خواندن دروس سنگین حوزوی سوق داده میشود. دهسال فقط مقدمات طول میکشد و تا طرف از ذوق و شوق افتاد، میرود برای کارهای دیگر. بعضی فکر میکنند مسجد طراز، شدنی نیست؛ درصورتیکه مگر طرح امین و ورود به مدارس انجام نشد؟ طرح هجرت مگر انجام نشد؟ الان هم اگر طرح مسجد گذاشته شود و به افراد مستعد آموزشهایی برای این کار داده شود و اینقدر ایدئالگرا نباشند، مطمئنا میشود خیلی کارها در مسجد انجام داد.»
او اختلاف نظرات را هم بسیار آسیبزننده میداند: «گاهی در مسجد به اختلاف میخورند؛ مثلا فلان گروه پشت سر امام جماعت نماز نمیخوانند یا امام جماعت میخواهد درباره مسئلهای حرف بزند به یک نفر برمیخورد. بهطورمثال او درمورد احسان به والدین صحبت میکند، فلان نمازگزار مسجد با پسرش اختلاف دارد بهش برمیخورد یا در مورد ارث حرف میزند باز فرد دیگری مشکل دارد بهش برمیخورد. هرچه حرف میزند بعد دعواست. گاهی امام جماعت باید خود را آماده هزینهکردن کند. گاهی سر همین کارکردنها هم هزینه آبرویی میدهد و هم هزینه مالی؛ مثلا اختلافی پیش میآید تایر ماشین پنچر میشود یا شیشه و آینه ماشین شکسته میشود! حالا مگر چقدر به امام جماعت حقالزحمه میدهند؟!»
خانی درخصوص حقالزحمه امام جماعت میگوید: «الان برای هر وعده نماز رقم بسیار ناچیزی به امامین جماعت پرداخت میشود؛ درصورتیکه اشتغال در سایر کارها درآمد بیشتری دارد. خب وقتی امام جماعت تأمین نشود چطور توقع داریم از صبح تا شب در مسجد باشد و برای همه گروهها جلسه و زمان بگذارد؟»
او در پایان با اشاره وضعیت مسجد و نیازهایی که دارند، مسجدداری را کاری دشوار میداند که نیازمند حمایت ارگانها و اتحاد داخلی مسجد است.
