مجالس نبوی

به گزارش اصفهان زیبا؛ اصل «محاکات» و همرنگ شدن با دیگران، خصوصا تأثیرپذیری از افراد پرنفوذ، توسعه‌یافته و اهل معنا، یکی از اصول مسلم روانی است. همنام گل‌های بهاری، حضرت محمد (ص)، آن‌چنان در توسعه فردی رشد یافته بود که قرآن کریم ایشان را صاحب خلق عظیم برشمرده است. در این یادداشت قرار است که رفتار ایشان در مصاحبت و هم‌نشینی با دیگران مرور شود.

رسول مکرم اسلام، هرگاه با مردم هم‌نشینی می‌کرد، در موضوع صحبتشان مشارکت می‌کرد. ایشان با آن جایگاه رفیع و ذهن عمیق، متواضعانه در موضوعاتی که مردم راجع به آن سخن می‌گفتند، وارد گفت‌وگو می‌شد و تا جایی که سخن حرامی بر زبان نمی‌آوردند یا عمل حرامی انجام نمی‌دادند، مانع آن‌ها نمی‌شد.

ورود به مجالس

پیامبر مهربانی‌ها، حضرت محمد (ص)، هنگامی‌که کسی به مجلس وارد می‌شد، به‌خاطر او، خود را جابه‌جا می‌کردند و می‌فرمود: «حق مسلمان بر مسلمان آن است که چون می‌خواهد در مجلس بنشیند، دیگری برایش جا باز کند»(اگرچه که جا وسیع باشد. زیرا این کار نشان‌دهنده‌ احترام و محبت او به دوست خویش است). ایشان با رفتارش به دیگران می‌آموخت که وقتی وارد مجلسی می‌شوند، در پی جای مخصوصی برای نشستن نباشند. ازهمین‌رو وقتی وارد مجلس می‌شد، پایین‌ترین جا می‌نشست و سفارش می‌کرد هرگاه یکی از شما وارد مجلس شد، کنار آخرین نفری که نشسته، بنشیند.

ابوهریره و ابوذر چنین نقل می‌کنند: روش حضرت محمد (ص) آن‌گونه بود که وقتی در میان یارانش می‌نشست و غریبه‌ای می‌آمد، متوجه نمی‌شد که کدام یک از افراد، پیامبر است. رسول‌الله برای دوری مردم از خودخواهی سفارش می‌کرد: «کسی برای دیگری از جایش برنخیزد؛ اما برای همدیگر جا باز کنید تا آفریدگار به شما وسعت دهد.» انس چنین روایت می‌کند که کسی نزد مردم، محبوب‌تر از پیامبر خدا نبود؛ بااین‌حال، افراد جلوی پایش برنمی‌خاستند؛ زیرا می‌دانستند این کار را خوش نمی‌دارد. نبی معظم، از همه می‌خواست به تشریفاتی که مردم را به رنج می‌اندازد و سود واقعی برای آن‌ها ندارد، دست‌بردارند.‌ در این خصوص به اباذر فرمود: «ای اباذر! کسی که دوست داشته باشد که دیگران برایش ایستاده، صف بکشند، جای خویش را در دوزخ مهیا کرده است.»

شوخی کردن در مجالس

پیامبر (ص) درباره نحوه رفتار و تعامل مردم در مجالس چنین می‌گفت: «مؤمن، خوش‌رو و بذله‌گو و منافق، ترش‌رو و خشمگین است.» هنگامی‌که از امام باقر (ع) درباره شوخ‌طبعی پیامبر سؤال شد، ایشان فرمودند: «از نشانه‌های مهربانی رسول‌الله نسبت به پیروانش آن بود که با آن‌ها شوخی می‌کرد تا مرتبه و بزرگی‌اش چنان برای آن‌ها جلوه نکند که نتوانند به‌راحتی بدو بنگرند.» امام صادق (ع) نیز در کلامی به هدف پیامبر از شوخی با پیروانشان اشاره کرد و فرمودند: «پیامبر به‌منظور شاد کردن مخاطبان با آن‌ها شوخی می‌کرد؛ هدف او نه ریشخند بود؛ نه تحقیر کردن دیگران و نه گرم کردن مجالس.» عبدالله پسر حارث چنین نقل کرده است که کسی را شوخ‌تر از رسول خدا ندیده‌ام. دراین‌باره عایشه نیز چنین نقل می‌کند که پیامبر بسیار شوخی می‌کرد و می‌فرمود: «آفریدگار درباره‌ شوخی راست‌گو، بازخواست نمی‌کند.»

احترام به هم‌نشینان

حضرت محمد (ص) به‌صورت ویژه‌ای به ملاقات‌کنندگان و مهمانان خود احترام می‌گذاشت. بسیار پیش می‌آمد که ردایش را حتی برای بیگانه‌ای می‌گستراند و او را بر آن می‌نشانید. پیامبر مهربانی‌ها، زیراندازی را که همراه داشت، به فردی که وارد می‌شد می‌بخشید تا روی آن بنشیند. اگر او نمی‌پذیرفت، آن‌قدر اصرار می‌کرد تا فرد بالاخره روی آن می‌نشست.

رسول خدا به مردم سفارش می‌کرد که «وقتی در جمعی هستید، چه اینکه آن جمع شامل سه نفر باشد؛ دو نفرتان با هم پچ‌پچ نکنید. این کار شما، فرد سوم را غمگین می‌کند.» پیامبر (ص) در مجالس آن‌چنان به فرد توجه و عنایت می‌کرد که شخص گمان می‌کرد، خود گرامی‌ترین فرد نزد رسول خداست. درعین‌حال در مجلسی که ایشان حضور داشت کسی را بیش‌ازحد نمی‌ستودند.