به گزارش اصفهان زیبا؛ یکی از برنامههای کلیدی میراث فرهنگی، ایجاد «مخزن امن» در عمق زمین برای حفاظت ایمن از آثار در برابر جنگ، انفجار و حوادث غیرمترقبه است.
جنگ، تنها جانِ انسانها را بیرحمانه مورد هدف قرار نمیدهد؛ بلکه هویت فرهنگی، اشیای نفیس و بناهای تاریخی یک سرزمین را هم مورد تعدی و تجاوز قرار میدهد. در جنگ ۱۲ روزه تحمیلی میان ایران و رژیم اشغالگر اسرائیل، بسیاری از فعالان حوزه فرهنگ و هنر، به ویژه افرادی که دغدغه حفاظت از میراث و تاریخ ایران زمین را دارند، نگرانیهای جدی خود را در خصوص وضعیت موزهها و اشیاء نفیس و نیز بناهای تاریخی کشورمان، به ویژه اصفهان، از حیث داشتن میراث غنی و آثار ثبتشده جهانی، اعلام کردند.
این نگرانیها صرفا محدود به زمان جنگ و بحران نمیشود؛ چرا که اگر تدابیر و امنیت لازم در برنامههای ملی و نیز حمایتهای جهانی، از جمله حمایت یونسکو، وجود نداشته باشد، ممکن است حتی در دوران پساجنگ، اشیاء تاریخی گرفتار غارت، تخریب یا قاچاق در بازارهای سیاه و مواردی از این دست شوند.
اشیاء موزهها به محلی امن منتقل شدهاند
در اینباره، ساغر حمیدی، رئیس گروه موزهها و اموال منقول ادارهکل میراث فرهنگی استان اصفهان، به «اصفهانزیبا» میگوید: در همان زمان آغاز جنگ و بحران، طبق بخشنامهای که وزارتخانه اعلام کرد، موزهها در سراسر کشور و به تبع آن در اصفهان، تعطیل شدند و بلافاصله امنای اموال به همراه تمام کادر موزه و یگان حفاظت، اشیاء را جمعآوری کردند و به مخازن که محلی امن هستند، منتقل کردند. همچنین، درهای موزهها پلمب شدند و تمامی فضاها تحت کنترل و نظارت یگان حفاظت قرار گرفتند تا امنیت آثار تا بازگشت شرایط عادی، بهطور کامل حفظ شود.
موزهها تا اعلام شرایط عادی برای عموم تعطیل است
او ادامه میدهد: در حال حاضر، با توجه به بخشنامهها و دستورالعملهای ابلاغ شده از طرف وزارتخانه، موزهها، تا اطلاع ثانوی و تا اعلام شرایط عادی تعطیل هستند. البته مقرر شده است که برخی خدمات به پژوهشگران بهصورت مرحلهای ارائه شود. هرچند اشیاء در سالنها چیده نشدهاند، اما در صورتی که پژوهشگران به اطلاعات یا منابع خاصی نیاز داشته باشند، خدمات پژوهشی و اطلاعاتی به آنان ارائه خواهد شد.
ارتقاء فعالیتهای مجازی و مستندسازی در موزههای اصفهان ادامه دارد
رئیس گروه موزههای استان اصفهان با اشاره به تداوم فعالیت کارکنان موزهها در شرایط فعلی میگوید: با وجود تعطیلی موزهها برای بازدید عمومی، کادر و کارکنان موزهها در اصفهان همچنان فعال هستند و امور مربوط به مستندسازی و فعالیتهای پشتیبانی را انجام میدهند.
یکی از محورهای مهم این روزها، ارتقاء فعالیتهای مجازی موزههاست.او تأکید میکند: اگرچه موزهها تعطیل هستند، اما اقدامات لازم برای حفظ امنیت اشیاء و اجرای برنامههای داخلی، همچنان در حال انجام است. همچنین، مسائل مربوط به حفاظت فیزیکی فضاها نیز با نظارت یگان حفاظت بهطور کامل رعایت میشود.
برخی از بناهای تاریخی بازگشایی شدهاند
حمیدی با اشاره به اینکه بسته به شرایط هر شهر، اشیای نفیس و تاریخی به مخازن امن منتقل شدهاند و موزهها همچنان تعطیل هستند، درباره وضعیت بناهای تاریخی در اصفهان میگوید: در حال حاضر، برخی از بناهای تاریخی که فاقد اشیای موزهای هستند، بهصورت مرحلهای مجوز بازگشایی دریافت کردهاند و امکان بازدید از آنها فراهم شده است. با این حال، موزهها همچنان در وضعیت تعطیل باقی ماندهاند و تا اعلام شرایط عادی، برای عموم قابل بازدید نخواهند بود.
اطلاعات اشیاء نفیس در سامانههای ملی ثبت میشود
حمیدی در ادامه، شیوه مستندسازی اطلاعات اشیاء در موزهها را چنین توضیح میدهد: در فرآیند ثبت و مستندسازی ملی، تمامی اطلاعات مربوط به اشیاء نفیس فهرستبرداری شده و در سامانههای مربوطه ثبت میشود.
وی میافزاید: در حال حاضر، ما نظام ثبت ملی برای اشیاء نفیس و منحصربهفرد را در اختیار داریم. هر سال، موزهها تعدادی از آثار خود را برای ثبت ملی معرفی میکنند. البته این موضوع محدود به موزههای وابسته به وزارتخانه نیست؛ سایر موزهها و حتی افرادی که اشیاء نفیس و منحصربهفرد در اختیار دارند نیز میتوانند آثار خود را معرفی کرده و گواهی ثبت ملی دریافت کنند. این آثار، پس از تأیید، در فهرست آثار ملی به ثبت میرسند.
تعدی به آثار تاریخی جهانی، با واکنش جهانی روبهرو میشود
او درباره لزوم پایبندی به کنوانسیونهای بینالمللی در زمینه حفاظت از میراث فرهنگی، بهویژه در شرایط جنگی، میگوید: در این زمینه، مواضع کلی در قالب کنوانسیونها اعلام شدهاند؛ وزیر میراث فرهنگی نیز آن را به اطلاع یونسکو رسانده و کمیته ملی ایکوم ایران نیز بیانیهای در همین خصوص صادر کرده است.
حمیدی اضافه میکند: این موارد به سازمان ملل نیز منعکس شده و به طرفهای مهاجم یادآور شدهاند که موظف به رعایت مفاد کنوانسیونهای بینالمللی هستند و باید از آسیب رساندن به بناها و آثار تاریخی در زمان جنگ خودداری کنند.
این مسئله، بهویژه درباره میراث جهانی، در محدوده خط قرمزهای بینالمللی قرار دارد. به طور کلی، تمامی آثار تاریخی تحت حمایت این کنوانسیونها هستند و کشورهایی که به آن پایبندند، ملزم به رعایت آن هستند؛ چرا که تخطی از آنها با بازتاب جهانی روبهرو خواهد شد و حساسیتهای فراوانی را در پی دارد.
اتکای ما به نیروی انسانی متخصص است
این مسئول در ادامه درباره خلأهای احتمالی در آیندهای غیرقابل پیشبینی، میگوید: در شرایط بحرانی، ممکن است رخدادهای پیشبینینشدهای به وقوع بپیوندد. با این حال، تا جایی که در توان همکاران ما باشد، نهایت تلاش خود را برای حفاظت و صیانت از اشیاء و بناهای تاریخی بهکار میگیریم.
او در پاسخ به این پرسش که آیا در صورت وقوع دوباره جنگ، توانایی کامل برای حفاظت از این میراث وجود دارد یا خیر، توضیح میدهد: نمیتوان همه چیز را با دقت پیشبینی کرد، اما با تکیه بر سرمایه انسانی موجود، به نیروی انسانی متخصص خود اتکا داریم. تخصص، مهارت و تجربهای که این افراد در امر حفاظت دارند، مهمترین نقطه قوت ماست.
البته چالشهایی نیز در این زمینه وجود دارد، اما وزارتخانه بر این مسئله تأکید دارد که باید نقاط ضعف شناسایی و در سریعترین زمان ممکن برطرف شوند. ارتقاء سامانهها و تقویت زیرساختها از جمله اقداماتی است که برای مقابله بهتر با شرایط بحرانی در دستور کار قرار دارد.
«مخزن امن» ایدهآل، از ملزومات حفاظت اضطراری میراث است
حمیدی در ادامه این گفتوگو، به یکی از موضوعات کلیدی در حوزه حفاظت از آثار تاریخی اشاره میکند و میگوید: یکی از برنامههای بسیار مهمی که بهصورت جدی پیگیر آن هستیم، ایجاد «مخزن امن» یا پناهگاه ایمن برای نگهداری آثار است؛ مخزنی که در عمق زمین احداث شود و در برابر انفجار، جنگ و دیگر حوادث غیرمترقبه مقاوم و ایمن باشد.
وی میافزاید: این طرح سالها پیش نیز مطرح شده بود، اما به دلیل محدودیتهای بودجهای و مشکلات مربوط به مکانیابی، به مرحله اجرا نرسید. با این حال، اکنون مجدداً آن را در دستور کار قرار دادهایم و تلاش داریم هرچه سریعتر به مرحله عملیاتی برسد.
در شرایط اضطراری، نیازمند مخزنی بسیار خاص و استاندارد هستیم که نهتنها بتواند آثار موزههای دولتی را در خود جای دهد، بلکه ظرفیت نگهداری از آثار موزههای خصوصی و مجموعهدارانی را که فضای امن در اختیار ندارند نیز داشته باشد.
او در پایان خاطرنشان میکند: برای تحقق این هدف، باید پروتکلهای مشخصی طراحی شود و بودجه لازم نیز تامین گردد. این اقدام صرفاً برای شرایط جنگی نیست؛ بلکه در برابر هرگونه بحران و حادثه پیشبینینشدهای، باید فضایی ایدهآل برای نگهداری امن اشیای تاریخی فراهم باشد.
بودجه اضطرار برای مخزن امن؛ نیاز میراث فرهنگی اصفهان
به گزارش «اصفهان زیبا»، میراث فرهنگی، بناهای تاریخی و اشیای نفیس ایران و بهویژه اصفهان، جزو شناختهشدهترین و ارزشمندترین میراث ملی و جهانی به شمار میروند و هرگونه تعدی یا آسیب به این گنجینههای بیبدیل، واکنش و عکسالعملهای جهانی را در پی خواهد داشت.
از اینرو، انتظار میرود به زودی و به صورت اضطرار بودجهای ویژه و پایدار برای ایجاد و دسترسی به «مخزن امن» اختصاص یابد؛ مخزنی که نه تنها در مواقع جنگ، بلکه در همه بحرانها بتواند امنیت چنین گنجینههایی را تضمین کند. بدیهی است که حفاظت درست و درخور از میراث فرهنگیمان، به معنای صیانت از «هویت ایرانی»، باورها و کیان سرزمینمان، «ایران»، است.
