بمب‌های عراق کدام آثار تاریخی اصفهان را نشانه گرفت؟

از مهمترین بخش‌های تاریخی شهر اصفهان که در طول سال‌های جنگ هدف ده‌ها موشک و بمباران قرار گرفت می‌توان به حسینیه شیخ الاسلام، مسجد آقانور، مسجد حاج محمدجعفر آباده‌ای، مسجدسید، مسجد رحیم‌خان و از همه مهمتر مسجد جامع اصفهان که دایره المعارف معماری اسلامی است، اشاره کرد که آسیب و خسارت جدی دیدند و باعث ازهم گسیختگی و دگرگونی چهره شهر تاریخی اصفهان شدند. آنچه در ادامه می‌خوانید معرفی برخی از آثار تخریب شده اصفهان در اثر بمباران‌های عراق است که بیشتر آن‌ها در سال 1365 رخ داده است.

مسجد جامع عقیق

بیست‌ودوم اسفندماه سال 63 مسجد جامع عقیق و بازارهای مجاور آن (میدان کهنه) که از مهمترین مراکز تاریخ سنتی ایران است، مورد اصابت دو راکت هواپیماهای متجاوز عراقی قرار گرفت. یکی از راکت‌ها در نزدیکی گنبد چوبی و دیگری در فاصله کمی از گنبد شمالی مسجد جامع اصابت و هریک محوطه‌ای به وسعت هزارمترمربع را منهدم ساخت. بخش‌های آسیب دیده در جوار گنبد جنوبی مشتمل بر یازده چشمه‌طاق از راسته بازار و فضاهای پیوسته به آن و 11 چشمه طاق از شبستان جنوب شرقی مسجد بوده و بافت منهدم شده در جوار گنبد شمالی (واقع در 250 متری برخورد راکت اول) شامل کاروانسرای شکربیک و بخشی از بازار مجلسی بود. آسیب‌های وارده بر اثر موج انفجار و لرزش‌های شدید حاصل از آن را در ساختمان مسجد و اجزا آن (گنبدهای اصلی، پوشش گنبدی شبستان‌ها، مناره‌ها، ایوان‌ها، تزیینات کاشیکاری و گچ‌بری و …) به وضوح می‌توان مشاهده کرد. با توجه به اهمیت این مجموعه تاریخی زیان دیده عملیات‌ترمیم و تعمیر با همان شیوه و سبک معماری اولیه تحت نظر کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشور آغاز و با تلاش‌های پیگیر به اتمام رسید.

بازارچه دردشت و بافت مجاور آن (محله دردشت)

محله دردشت از محلات قدیمی اصفهان است که نام آن از قدیم‌الایام متداول بوده و یاقوت حموی نیز در اوایل قرن هفتم در اصفهان اشاره‌ای به محله‌ای به نام باب الدشت دارد که تردیدی در انطباق آن با دردشت فعلی نیست. در حملات هوایی عراق به این بازار و قسمتی از بافت مجاور آن خسارت سنگینی وارد شد. سقف بخشی از بازار فروریخت و چند دکان نیز ویران شد. عملیات تعمیر در این بازار نیز به همان شکل و سبک اصلی ادامه یافت.

مسجد رحیم‌خان

ساختمان این مسجد شباهت زیادی به مسجدسید دارد و حتی به نظر می‌رسد که کتیبه‌های ایوان جنوبی آن نیز از آن مسجد گرده‌برداری شده است. گنبد آن بزرگ‌تر از گنبد مسجدسید و بسیار پرحالت، در طرفین آن دو شبستان نسبتاً وسیع نیز موجود است. یکی از تواریخ محلی اصفهان تاریخ شروع بنای مسجد را پیش از سال 1273 هجری توسط میرسیدحسین مدرس مجتهد اصفهانی قید کرده که با فوت وی، رحیم خان بیگلر بیگی و سپس برادرانش تا سال 1304 انجام ساختمان مسجد را تداوم بخشیده‌اند. در اثر بمباران‌های هوایی عراق در سال 1365، به شبستان و بخشی از کاشیکاری مسجد زیان وارد شده است.

مسجد سید

مسجدسید با ایوان‌ها و شبستان‌های بزرگ و گنبد زیبا از جهت معماری و هنر کاشیکاری در ردیف یکی از بهترین آثار قرن 13 هجری قمری قرار گرفته است. در اثر اصابت دو گلوله راکت عراق به اطراف مسجد علاوه بر ویران شدن قسمتی از منازل مسکونی و مغازه‌های واقع در حریم مسجد، قسمتی از کاشی‌کاری‌های زیبای این مسجد نیز در اثر موج انفجار فروریخت. بازسازی این مسجد انجام شده است.

مسجد آقانور

این مسجد در محله قدیمی دردشت واقع است و در سال اول سلطنت شاه صفوی توسط «نورالدین محمداصفهانی» معروف به آقانور از رجال خیر آن عصر، ساخته شده است. بمباران هواپیماهای عراقی سال 1365 قسمتی از بافت قدیمی اطراف مسجد را ویران کرد. بخشی از ایوان‌های شرقی و بخش بزرگی از شبستان بزرگ مسجد نیز دستخوش لرزش‌های ناشی از موج انفجار شده و فروریخته است و به گره‌چینی‌های زیبای آن خسارت فراوانی وارد شده است. به سردر زیبای این مسجد نیز ضمن حملات هوایی خسارات زیادی وارد شده که مرمت و بازسازی آن به پایان رسیده است.

مسجد امام

این مسجد در جنوب میدان نقش جهان واقع شده و از ابنیه دوره شاه عباس اول صفوی است. این بنا در اثر موج انفجار بمب‌های عراقی آسیب دیده است.

بازار جماله

این بازار از حدود نیم آورد به طرف مسجد حاج محمد جعفرآبادی امتداد دارد و درب مسجد در این بازار باز می‌شود. همزمان با زیان‌های وارده به مسجد جامع حاج محمد جعفرآبادی به بازار جماله که متصل به آن است نیز زیان وارد شده است.

کاخ چهلستون

این کاخ که به علت ستون‌های جالب خود به چهلستون شهرت یافته و احتمالاً قسمتی از باغ نقش جهان معروف بوده از جمله ارزنده‌ترین ابنیه تاریخی دوران صفوی به شمار می‌رود. در نتیجه بمباران‌های متوالی عراق، به این بنا نیز صدمه وارد شده است.

مسجد حاج محمد جعفرآبادی

مسجد حاج محمد جعفرآبادی در بازارچه‌ای به همین نام و میان محله نیم آورد و جماله کله و درب امام واقع است که از لحاظ معماری و استحکام ساختمان و همچنین تزیینات کاشیکاری بسیار جالب و قابل توجه است. در اثر اصابت بمب به ایوان‌های شمالی و جنوبی بخش مهمی از مسجد به کلی تخریب و قسمتی از کاشیکاری آن فروریخته و شبستان شرقی آن کاملاً ویران شده است.

منزل شیخ الاسلام

منزل قدیمی شیخ‌الاسلام که در چهارباغ پایین واقع شده است از بدایع معماری هنری اصفهان است که توسط کریم شیخ الاسلام رییس بلدیه وقت اصفهان و از وکلای مجلس زمان مشروطیت ایران ساخته شده است. متاسفانه براثر بمباران عراق در سال 65، زیان‌های سنگینی به بخشی از ساختمان این خانه وارد شده و ارسی‌های آن به کلی از بین رفته و به سایر تزیینات چوبی آسیب می‌رسد.

خانه حبیب‌آبادی

این منزل مسکونی در خیابان کمال محله دردشت در کوچه‌ای موسوم به پادرخت واقع شده است. طی بمباران‌های شهر اصفهان، در سال 65 به این خانه زیان‌های بسیاری وارد شده و 80 درصد خانه ویران شده است.