چند سالی است که اصفهان، دچار پدیده فرونشست شده است؛ البته بر سر میزان فرونشست و تأثیرش بر بناها، بهخصوص بناهای تاریخی، اختلافنظرهایی وجود دارد؛ اما زنگ خطری برای مردم و بهخصوص مسئولان است که فکر جدی برای این مسئله بکنند.
بیآبی و خشکی زایندهرود در دو دهه اخیر، حالا میراث تاریخی اصفهان را هم تحتتأثیر خود قرار داده و باعث شده است این ابنیه تاریخی با فرونشست درگیر شوند. ردپای ترک بر برخی از این آثار، بهخوبی بیانگر این مسئله هستند و زنگ هشدار را به صدا درآوردهاند.
تیر فرونشست زمین، بالاخره به پیکر ابنیه تاریخی اصفهان نیز رسید و آنها هم از گزند این پدیده در امان نماندند. حالا، مدتهاست که زمینشناسان در رابطه با گسترش فرونشست در اصفهان و نفوذ آن به آثار باستانی، هشدار میدهند و از اثرات مخرب آن میگویند.
این روزها یکی از مهمترین بحثها درباره بازار مسکن اصفهان حول محور فرونشست میگذرد. در تمام بنگاههای املاک، از تأثیر فرونشست بر قیمت مسکن در اصفهان به کرات صحبت میشود؛ چرا که در خبرهــــا از خالیشدن یک شهرک قدیمیســــاز به خاطر فرونشست و همــچـنـیـــن قابلسـکــونــتنــبـودن اصفهان در سالهای آتی صحبت شده است. برخی از این اخبار بعدتر تکذیب شده و برخی دیگر نیز در صورت تداوم شرایط فعلی محقق خواهد شد؛ اما برخی دیگر از ترس تب، به مرگ راضی شدهاند.
بررسیهای مــیـدانی نشــان میدهد اخبار و شایعات درباره فرونشست زمین، معادلات در محلههای مختلف شهر اصفهان را تغییر داده است. تغییر اول برهم خوردن نظم عرضه و تقاضا در محلههای شهر اصفهان و در ادامه نوسانهای قیمتی دنبالهرو آن است. به تعبیر بعضی از خریداران و فروشندگان، احتمال فرونشست در بعضی از محلهها کمتر و در بعضی بیشتر است. در نتیجه تقاضا در محلههای مطمئن اصفهان افزایش پیدا کرده تا قیمتها نیز تحت تأثیر قرار بگیرند و سپس در محلههایی با احتمال فرونشست بیشتر با کاهش تقاضا و افزایش عرضه، رونــد کـلـی قیمتها نزولی است.
«فرونشست زمین» به تهدید بزرگ بازار مسکن اصفهان تبدیل شده است و کارشناسان و مسئولان حوزه زمینشناسی از افزایش فرونشستها در آیندهای نزدیک میگویند. حسین حجتی، مدیر دفتر منطقهای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان، در اینباره میگوید: «فرونشست به قلب شهر اصفهان و خانههای مردم در خیابانهای مهرآباد، لاهور و حمزه، فلکه فیض و… رسیده است.» چندی پیش رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان اصفهان نیز از احتمال وقوع فاجعهای جبرانناپذیر گفته بود تا بازار مسکن اصفهان مهمان معضل بزرگی بهنام فرونشست شود. انتشار تصاویری از فرونشست زمین در مناطق مختلف شهر اصفهان طی ماههای گذشته بر عرضه و تقاضا و همچنین قیمتگذاری مسکن در این محلهها تأثیرگذار بود.
نایبرئیس اول مجلس شورای اسلامی به همراه جمعی از مسئولان کشوری با دعوت رسمی نماینده شاهینشهر، مـیـمــه و بــرخـــــــوار بهمنظور بـــازدیــــد از پــروژههـــای عمرانی به حوزه انتخابیه این شهرستان سفر کردند. در این سفر تأمین اعتبار پنج طرح نیمهتمام در شاهینشهر و برخوار محقق شد.
شاید اگر شهر اصفهان روزگاری در زمره شهرهای مهم جهان قرار نگرفته بود، شاید اگر میزبان تمدنی باشکوه که نقطه اوجش در عهد صفوی است، نمیشد و شاید اگر نامش به عنوان شهری مبدع و مولف در زمینههای مختلف معماری، فرهنگ، هنر، علم و… در میان شهرهای مهم جهان قرار نمیگرفت، امروز از تماشای مشکلات و معضلات بزرگی که گریبان آن را گرفته کمتر اندوهناک میشدیم! اما همه اینها در حالی است که شهر اصفهان، میراثدارِ الگوهای کارگشا و خلاقانه در زمینههای شهرسازی و مدیریت شهری است و با اینحال امروز در چنگ بحرانهایی گرفتار شده که پیشبینی وقوع آنها و ارائه راهکارهایی برای حل آنها از سوی گذشتگان شده و از سوی نسلهای بعدی نادیده گرفته شده است.
نشست «بررسی راهکارهای جلوگیری از فرونشست اصفهان» با حضور مسئولان دستگاههای مختلف برگزار شد. رضا شهبازی، مدیرکل دفتر مخاطرات زیستمحیطی و مهندسی سازمان زمینشناسی و اکتشافات معدنی که یکی از سخنرانان این نشست بود، فرونشست زمین را یکی از بدترین مخاطرات موجود دانست و گفت: این پدیده به مرور زمان به وجود آمده و ناشی از اتفاقات زیرزمینی است. او با اشاره به تفاوت نرخ فرونشست با مخاطره فرونشست، افزود: این دو مسئله کاملا متفاوت هستند. در دشت مهیار خطر فرونشست به صورت شکافهای طولانی و عمیق در مرز بین دشت و کوهستان خودش را نشان داده است.
با ابلاغ قانون مدیریت بحران کشور در شهریور98 میتوان گفت که وارد دورهای جدید در حوزه مدیریت بحران مخاطرات طبیعی در کشور نظیر زلزله، سیل، فرونشست زمین، زمین لغزش، ریزگرد، خشکسالی و… شدهایم. در قوانین مدیریت بحران معمولا شهرداریها در رأس هرم مدیریتی قرار داشتند و حال با تعیین تکلیف استاندار و ابلاغ حکم شهردار اصفهان باید وضعیت مدیریتی این حوزه نیز معلوم شود. اصفهان هر چند در حوزه مخاطرات طبیعی، منطقهای تقریبا امن محسوب میشود؛ اما با وقوع پدیده فرونشست و جدیشدن آن از چند سال اخیر، باید پدافند غیرعامل و مدیریت بحران در استان و شهر به این پدیده واکنش قویتری نشان دهند.
دل اصفهان دارد خالی میشود. رسانهها، فعالان محیطزیست، استادان دانشگاه و کارشناسان در سالهای متمادی، این مسئله را به مسئولان گوشزد کردهاند. تداوم خشکسالیها، کاهش بارندگیها و برداشت بیرویه منابع آب زیرزمینی در دهههای گذشته باعث شده تا از حدود ۶۰۰ دشت کشور، بیش از ۴۰۰ دشت در شرایط بحرانی قرار گیرند و استانهای اصفهان، فارس، کرمان، خراسانرضوی و خراسانجنوبی در صدر مناطق دارای بیشترین تعداد «دشت ممنوعه» ثبت شوند.