به گزارش اصفهان زیبا؛ موانعی که در مسیر مرمت و احیای بناهای تاریخی اصفهان قرار گرفته باعث کند شدن فرایند باز‌زنده‌سازی این بناها توسط فعالان بخش خصوصی شده است.
به‌جز خانه سرهنگ بخردی اصفهان که عملیات احیایش موفقیت‌آمیز بوده بسیاری از بناهای تاریخی که در قالب مزایده به خصوصی‌ها واگذار شده‌اند، درگیر مسائل متعددی هستند. خصوصی‌ها در این مسیر درگیر یکسری مسائل حقوقی شده‌اند و برخی قوانین دستوپاگیر مانع از پیشروی فعالیتشان شده است.
در این بین پیشنهاد برخی مرمتگران این است که برای ترغیب فعالان بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری روی بناهای تاریخی اصفهان منافع هر دو طرف دولتی و خصوصی در قالب این قراردادها در نظر گرفته شده و این قراردادها برد- برد بین دو طرف بسته شود.
هر بنایی نیازمند رسیدگی است و بدون رسیدگی مستمر، پایدار نمی‌ماند. وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و نهاد‌های وابسته به آن متولی حفظ بناها و عمارت‌های تاریخی کشور ما هستند.
یکی از نهاد‌های وابسته به این وزارتخانه صندوق توسعه صنایع‌دستی، فرش دستبافت و احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی است که برای مرمت و احیا،این بناها را به فعالان بخش خصوصی از طریق مزایده واگذار می‌کند تا بناهای تاریخی متناسب با نیازهای روز احیا شوند.
قوانین دستوپاگیر دست خصوصی‌ها را بست
این‌طور که مدیر نمایندگی صندوق توسعه صنایع‌دستی و فرش دستبافت و احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی اصفهان به اصفهان‌زیبا می‌گوید: بر اساس قراردادهایی که صندوق با فعالان بخش خصوصی منعقد می‌کند، اعتباری از طرف صندوق برای احیای بناها به فعالان بخش خصوصی تخصیص داده نمی‌شود و این فعالان با هزینه خودشان با توجه به برآوردی که در مزایده اعلام شده برای مرمت اقدام می‌کنند. براین اساس بناهای تاریخی برای مدت مشخصی به فعالان بخش خصوصی واگذار می‌شود که باید طی این مدت ماهیانه مبلغ مشخصی را به‌عنوان اجاره پرداخت کنند.
فرزانه حیات‌داوودی بیان می‌کند: سرمایه‌گذاران بخش خصوصی طی سال گذشته برای احیای بناهایی همچون حمام شاه، خانه مغنی و خانه سالک اقدام کرده‌اند، هزینه‌های مرمت نیز مشخص شده ولی هنوز عملیات احیا شروع نشده است. دلیلش هم این است که هنوز طرحشان مصوب نشده است.
حیات داوودی خاطرنشان می‌کند: فعالان بخش خصوصی برای احیای خانه مغنی و خانه سالک باید ماهیانه بین دومیلیون تومان تا چهارمیلیون تومان اجاره پرداخت کنند و اجاره ماهیانه حمام شاه نیز 14 میلیون تومان است. چون هم مساحتش زیاد است و هم مکان ویژه‌ای است.
او اذعان می‌کند: حمام شاه در مرحله پاک‌سازی و سبک‌سازی بام است؛ عملیات احیای این بنا از اواخر سال 1400 شروع شد و در سال 1401 نیز خصوصی‌ها فرایندهای حقوقی مربوط به احیای این بنا را انجام می‌دادند که در نهایت منجر شد مصوب‌کردن این طرح طول بکشد؛ علاوه بر این استحکام‌بخشی فضاهای خانه مغنی نیز انجام شده ولی هنوز طرح آن ابلاغ نشده است.
مدیر نمایندگی صندوق توسعه صنایع‌دستی و فرش دستبافت و احیا و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی اصفهان عنوان می‌کند: خانه تاریخی سالک سبک‌سازی چندانی نیاز ندارد و در مرحله پاک‌سازی است. همچنین خانه شیران پنج سال پیش واگذار شده ولی به دلیل مسائل حقوقی که پیش آمده کارگاه‌های احیای این بنا تعطیل شد؛ ولی سرمایه‌گذار به‌طور مجدد وارد مذاکره شد تا فعالیتش را شروع کند که هنوز نتیجه قطعی مشخص نشده تا اجازه فعالیت مجدد به سرمایه‌گذار داده شود.
حیات‌داوودی می‌گوید: بهره‌برداری از خانه بهشتیان به‌طور موقت شروع شده و امیدواریم بهره‌برداری از آن دائمی شود. در بین بناهای تاریخی فقط عملیات احیای خانه بخردی تمام شده است و بخش خصوصی در احیای این بنا عملکرد موفقی داشته است.
او ادامه می‌دهد: قرار است واگذاری برخی بناهای تاریخی همچون خانه بهرامی‌نژاد، منعمیان، یداللهی، خانه نائب و زهتاب در قالب مزایده اعلام شود.
حیات‌داوودی تصریح می‌کند: فعالان بخش خصوصی برای احیای این بناها با یکسری مشکلات حقوقی مواجه می‌شوند؛ ضمن اینکه تصویب طرح‌های فعالان بخش خصوصی نیز زمان‌بر است؛ این‌ها عواملی هستند که مانع از سرعت پیشروی مرمت و احیای این بناها می‌شوند.
منافع هر دو طرف در قراردادها لحاظ شود
علاوه بر مسائل حقوقی و قوانین دستوپاگیر که مانع از سرعت پیشروی فعالیت سرمایه‌گذاران شده به گفته برخی مرمتگران یکسری شرایطی که در متن قراردادها لحاظ شده جذابیت سرمایه‌گذاری را برای احیای بناهای تاریخی برای خصوصی‌ها کاهش داده است.
یک مرمتگر آثار تاریخی به اصفهان‌زیبا می‌گوید: اینکه خانه‌های تاریخی که دولت برای نگهداری از آن‌ها محدودیت دارد و به‌نوعی رها شده‌اند به بخش خصوصی واگذار شود، ایده مناسبی است. درواقع این بناهای تاریخی با مالکیت دولت و میراث موقتا و به مدت چند سال به بخش خصوصی واگذار می‌شود تا فعالان بخش خصوصی بتوانند در زمینه‌های مختلف فرهنگی و گردشگری از این بناها بهره‌برداری کنند.
امین عدیلی ادامه می‌دهد: براساس اطلاعاتی که تاکنون در اختیار دارم، اوایل کار که ایده واگذاری خانه‌های تاریخی مطرح شد، استقبال بخش خصوصی هم مناسب بود و واگذاری‌ها راحت انجام می‌شد. ولی به‌تدریج فعالان بخش خصوصی بعضا با قوانینی مواجه شدند که مانع از ادامه فعالیتشان می‌شد و به‌نوعی این قوانین دستوپاگیر بود. این نشان می‌داد که قراردادهای اولیه مشکل داشتند و باید به‌نوعی تکمیل می‌شدند.
عدیلی می‌افزاید: در شرایطی که بخش خصوصی در مسیر احیای این بناها با قوانین دستوپاگیر مواجه شده است به این نتیجه رسیده که احیای این بناها برایش مقرون به صرفه نیست؛ با وجود این تفاسیر پیشنهاد می‌شود قراردادهای بین بخش خصوصی و دولتی برد-برد باشد تا سردرگمی‌ها به حداقل برسد.
این مرمتگر آثار تاریخی تأکید می‌کند: ملاحظاتی که در قراردادها عنوان شده مناسب است؛ درواقع با آزمون و خطاهایی که انجام شده به‌تدریج قراردادها تکمیل شدند. ولی از آنجایی که در این قراردادها جنبه‌های مختلفی از شرایطی که ممکن است طی سال‌های آینده اتفاق بیفتد پیش‌بینی شده است، این پیش‌بینی‌ها ممکن است برای عده‌ای از فعالان بخش خصوصی جذابیت شرکت در مناقصه‌ها را کاهش دهد.
عدیلی تأکید می‌کند: در این قراردادها باید هم منافع میراث به‌عنوان بخش دولتی و هم منافع بخش خصوصی حفظ شود. البته سیستم صندوق احیای بناهای تاریخی در تمامی شهرها یکسان است و این‌طور نیست که عملکرد صندوق برای مرمت و احیای بناهای تاریخی در برخی شهرها قوی‌تر یا ضعیف‌تر باشد.
این مرمتگر آثار تاریخی اذعان می‌کند: بخش خصوصی در احیای خانه تاریخی سرهنگ بخردی موفق عمل کرده است و این تمایل وجود دارد که پروژه ادامه پیدا کند. یکی از دلایل موفقیت خصوصی‌ها در احیای این خانه تاریخی توانایی بهره‌بردار، انتخاب محل مناسب و کاربری‌هایی بوده که برای آن تعریف شده است.
