به گزارش اصفهان زیبا؛ امیر هلاکویی، معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های استان اصفهان، درخصوص علم کتابداری بیان کرد: کتابداری مثل خیلی از علوم دیگری که برایشان تعریفی وجود دارد، هم یک علم محسوب می‌شود و هم یک هنر و تجربه.
جایی علم تعریف می‌شود که کتابدار باید با نحوه مدیریت کتابخانه آشنا باشد که خود این مدیریت یک علم محسوب می‌شود. جایی هم که قرار است وارد فضای ارتباط میان گنجینه عظیم کتابخانه و مردم شود و با نیازسنجی کتاب مفید را به دست مخاطب برساند، ترکیبی از هنر و تجربه است.
او درباره تفاوت حرفه کتابداری از گذشته تا کنون گفت: روش مدیریت کتابخانه در سنوات اخیر با گذشته متفاوت شده است. در گذشته، کتابداران درگیر مجموعه‌ای از اقدمات فرسایشی و مکانیکی بودند؛ همچون ثبت کتاب در برگه‌دان‌ها، ثبت کتاب ورود و خروج و… و صرفا درگیر امانت و بازگشت کتاب می‌شدند.
در تعریف جدید کتابداری، کتابداران مجموعه‌ای از خدمات فرهنگی مرتبط با کتاب را در کتابخانه‌ها ارائه می‌دهند و به نوعی کتابخانه‌ها باشگاه‌های فرهنگی مرتبط با کتاب شده‌اند.
بعضی از این خدمات مهارتی است به معنی انتخاب درست کتاب از میان ده‌ها جلد کتاب دیگر، نحوه مطالعه کتاب، خلاصه‌نویسی و نوشتن نقد و چکیده و تندخوانی.
بعضی انگیزشی‌اند همچون جلسات قرآن و نهج‌البلاغه، کانون‌های ادبی، گروه‌های مطالعاتی، جلسات قصه‌گویی و بلندخوانی. هر دو گروه مراجعه‌کننده و کتابدار از این خدمات که حدود هشتاد نوع خدمت است بهره می‌برند.
او روش نوین امانت کتاب را با استفاده از نرم‌افزار سامان عنوان و در توضیح آن بیان کرد: امانت و بازگشت سنتی اکنون به وسیله نرم‌افزار سامان الکترونیکی شده که سه‌هزار کتابخانه کل کشور از طریق آن به هم متصل‌اند و مدیریت کتابخانه با آن انجام می‌شود.
مخاطبان برای امانت و رزرو و تمدید و جست‌وجوی کتاب و… از این نرم‌افزار استفاده می‌کنند. به این وسیله کتابدار از فضای مکانیکی سابق رها شده و از این سو بیشتر به کارهای فرهنگی مرتبط با کتاب می‌پردازد.
هلاکویی ضمن بیان اینکه کتابداری اصلی‌ترین ضلع در فضای کتابخانه‌هاست اظهار کرد: هر کتابخانه چهار ستون دارد شامل فضای فیزیکی، محتوا و مخازن کتاب، کتابدار و نیروی انسانی و ستون چهارم که بعضی به آن اعتقاد ندارند؛ ولی بنده معتقدم، همان برنامه‌های فرهنگی است.
از میان این چهار ضلع، امکان حذف هیچ کدام وجود نداشته و هرجایی هم که حذف شده، به نتایج مدنظرمان نرسیده‌ایم. اصلی‌ترین ضلعش هم کتابدار است؛ زیرا او واسطه میان مردم و مخزن است.
هوش مصنوعی نمی‌تواند «مشاور امین» باشد
معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های استان اصفهان ادامه داد: از چند سال گذشته آینده‌پژوهی وارد خیلی از علوم و رسته‌ها شده؛ از جمله در کتابداری و اطلاع‌رسانی و مدیریت کتابخانه‌ها و درباره این بحث کرده‌اند که آینده کتابخانه‌های عمومی چه خواهد شد. تا الان هوش مصنوعی نتوانسته جایگزین کتابدار بشود. مسئله ما فقط معرفی کتاب نیست.
بحث ارتباط عمیق میان مراجعه‌کننده و کتابدار بحث مهمی است که ما آن را در کتابخانه‌های نهاد با عنوان مشاور امین تعریف کرده‌ایم.
ما معتقدیم کتابدار یک مشاور امین است. مشاور به این معنا که نیاز مراجعه‌کننده را از او می‌پرسد و امین به این معنا که بهترین محتوا را به او معرفی می‌کند. هوش مصنوعی تا الان نتوانسته مشاور امین باشد. اینکه در آینده چه خواهد شد را نمی‌توان پیش‌بینی کرد و امیدوارم چنین نشود.
امیر هلاکویی با بیان اینکه در استان اصفهان 450 نیرو داریم که از این میان 370 نفرشان کتابدارند و مابقی نیروهای ستادی هستند، آماری از کتابخانه‌های فعال استان اصفهان به این شرح ارائه کرد: 211 کتابخانه در استان و حدود صد کتابخانه مشارکتی داریم. در کتابخانه‌های نهادی، فراهم‌کردن فضا و امکانات و نیروی انسانی و نرم‌افزار با نهاد کتابخانه‌هاست.
در کتابخانه‌های مشارکتی فضای فیزیکی و نیروی انسانی و تجهیزات را بخش خصوصی فراهم می‌کند و مباحث مربوط به نرم‌افزار و آموزش و مدیریت و راهبری و نظارت با نهاد کتابخانه‌هاست و این کتابخانه‌های مشارکتی با مجوز نهاد کتابخانه‌ها تشکیل می‌شوند.
رقابتی میان کتاب‌های صوتی و الکترونیکی با کتاب کاغذی نیست
او در پاسخ به اینکه آیا افزایش اقبال به کتاب‌های الکترونیک و صوتی، باعث کمرنگ‌شدن حضور مردم در کتابخانه‌های عمومی نشده است، اظهار کرد: به هر حال کتاب فیزیکی همیشه مخاطب خاص خودش را داشته. حتی در ایام کرونا و ایام گرانی‌های اقتصادی و قیمت بالای کتاب، هنوز مخاطب خاص خودش را داشته و چیزی نتوانسته جای فیزیک کتاب را بگیرد.
ما کتاب‌های صوتی و الکترونیکی را رقیب کتاب کاغذی نمی‌دانیم و آن را یک مشوق و ابزار برای افزایش اشتیاق مردم به کتابخوانی می‌بینیم.
امیر هلاکویی به شهرستان‌های کتاب‌خوان اصفهان اشاره و عنوان کرد: در استان اصفهان شهرستان‌های خمینی‌شهر و آران‌و‌بیدگل و نجف‌آباد و کاشان جزو شهرستان‌های فعال در کتابخوانی‌اند و مردمشان طرفدار کتاب و مطالعه‌اند. شهرستان‌هایی هم داریم که از این زمینه استقبال نکرده‌اند.
در سنوات اخیر چون تمرکز مراکز فرهنگی روی قشر کودک و نوجوان بوده و آن‌ها را ترغیب به کتابخوانی کرده، استقبال این طیف سنی به کتابخانه‌ها با افزایش روبه‌رو بوده است؛ خصوصا با برنامه‌های فرهنگی و ایجاد فیزیک مرتبط با کودک و نوجوان توسط نهاد کتابخانه‌ها.
الان تمام کتابخانه‌های زیر نظر نهاد در کشور و استان، بخش تخصصی کودک و نوجوان دارند.
کتابخانه‌های جدید در راه‌اند
معاون توسعه کتابخانه‌ها و کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های استان اصفهان در ادامه بیان کرد: چند کتابخانه جدید در حال آماده‌سازی برای افتتاح است؛ شامل یک شعبه در پایگاه هشتم شکاری با همکاری آن مجموعه، یکی در شهر قهجاورستان با همکاری شهرداری این منطقه، یک کتابخانه در شهر بهاران با همکاری شهرداری بهاران، منطقه محروم لتحر کاشان که یکی از مناطق آسیب‌پذیر کاشان است، با همکاری بنیاد قلمچی، نهاد کتابخانه‌ها، فرمانداری، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و شهرداری کاشان.
هلاکویی در پایان مناطق بدون کتابخانه استان را کامو و چوگان در کاشان، سفیدشهر در آران و بیدگل، طرق‌رود در نطنز، حنا و کمه در سمیرم و ده‌سرخ در مبارکه نام برد و افزود: در بعضی از شهرها هم کتابخانه‌هایی هست که در شأن مردم آن منطقه نیست و باید مجهز شوند. مثلا در فریدون‌شهر پروژه نیمه‌تمامی داریم که فضای مناسبی ندارد.
در چادگان و داران هم فضای فعلی کتابخانه فضای مناسبی نیست. همین طور در نایین که تا آخر سال یک کتابخانه بسیار مجهز در آن منطقه با همکاری شهرداری نایین احداث می‌شود.
من هم بعنوان یک کتابداری خوان امیدوارم هوش مصنوعی جای کتابدار را نگیرد. اما سیر پرشتاب تحول در علوم نشان می دهد هوش مصنوعی جای نویسنده کتاب را نیز خواهد گرفت، جای کتابدار که سهل است.