به گزارش اصفهان زیبا؛ «عملیات اجرایی اصلاح سیما و منظر ضلع غربی چهارباغ عباسی توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان آغاز شد.» این لُب کلام خبر است؛ اما جزئیات این خبر هم اهمیت بسیار زیادی دارد و باید بدانیم این سازمان با چه نگاه و رویکردی مشغول اصلاح است، هدفش چیست و اصلا تعریفش از خدشه‌هایی که بر سیمای چهارباغ وارد شده چگونه است؟!
به همین دلیل از محمدعلی ایزدخواستی، مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان پرسیدیم که با چه الفبایی قرار است دستی بر سر و روی دردانه اصفهان کشیده شود.
یک گروه ده‌نفره از دست‌اندرکاران، ایده‌پردازان، معماران، مرمتگران و طراحان به همراه مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان و مدیر شهرداری منطقه یک شهر اصفهان ساعت هفت صبح یکی از روزهای ابتدایی هفته گذشته به چهارباغ رفتند تا شروع عملیات اصلاح سیما و منظر ضلع غربی چهارباغ عباسی را رصد و راهبری کنند.
قدم‌به‌قدم «خدشه»ها و «خوش‌سلیقگی»ها را تماشا کردند و به‌این‌ترتیب نقشه راه دقیق‌تری بر اساس یافته‌های این بازدید نیمه‌نهایی ترسیم شد.
من هم با این گروه هم‌قدم شدم و از دیدن این‌همه الحاقات عجیب‌وغریب و تابلوهای بزرگ و پیش‌آمدگی‌های غیرقانونی که نفس چهارباغ را به شماره‌انداخته‌اند، تعجب کردم.
قدم می‌زدیم و تماشا می‌کردیم و هرکدام از مسئولان با توجه به قانون‌های مصوب پیشین نظرشان را اعلام می‌کردند و گروه طراحان و معماران و مرمتگران هم یادداشت‌های خودشان را می‌نوشتند.
نتیجه نهایی، دوساعت بعد از بازدید به دست آمد و از روز بعد پیمانکار با نقشه راه نهایی‌شده به چهارباغ آمد تا داربست‌ها را یکی‌یکی برپا کند، ابتدا مخدوش‌شدگی‌های منظر را بزداید و در مرحله بعد، به سراغ طراحی‌ها برود.
در کتاب‌های تاریخ خوانده‌ایم که شاه‌عباس کبیر مهمانانش را برای تفرج به چهارباغ عباسی می‌آورد. قدم میزدند و بعد به سی‌وسه‌پل می‌رسیدند و در سرتاسر این مسیر، شگفتی و حیرت و شکوه بود که وجود مهمانان را فرامی‌گرفت.
بعد از او، حکمرانان دیگر هم همین کارکرد را از چهارباغ می‌گرفتند؛ اما از جایی در تاریخ، چهارباغ عباسی که سفرنامه‌نویسان فرنگی مثل کارری، پیر لوتی و دلاواله دل‌بسته‌اش شدهبودند، تبدیل شد به یک خیابان معمولی؛ آن‌هم برای خرید خنزرپنزر!
حالا اما قرار است غبار سالیان سال دستاندازیها از سیمای چهارباغ زدوده شود و قدم‌های اول در این مسیر برداشته شده است.
گام اول: اصلاح صدمتر ابتدایی جداره غربی چهارباغ عباسی
محمدعلی ایزدخواستی در گفت‌وگو با سرویس میراث و گردشگری «اصفهان‌زیبا»، در پاسخ به اینکه پروژه جدید چگونه تعریف‌شده و چه الفبایی دارد، تصریح کرد: مطالعات پروژه اصلاح سیما و منظر غرب چهارباغ عباسی (حدفاصل میدان امام حسین (ع) تا میدان انقلاب)، از سال گذشته (حدود شش‌ماه پیش) آغازشده است.
در این طرح ابتدا به پیرایش جداره‌ها با حذف نازیبایی‌ها و زواید و سامان‌دهی تابلوهای شهری در صدمتر ابتدایی ضلع غربی چهارباغ عباسی از سمت میدان امام حسین(ع) می‌پردازیم. تصرف‌های انجام‌شده در این بخش از خیابان چهارباغ، آزادسازی می‌شوند و زواید نمای ساختمان‌ها حذف و سامان‌دهی خواهند شد.
مدیرعامل سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان از انتقال کانال‌های کولر و تأسیسات بر بام ساختمان‌ها و آزادسازی جداره خیابان از حواشی خبر داد و افزود: کابل‌های برق و تلفن و آلودگی‌های بصری بخش اول جداره غربی چهارباغ در دستور کار قرارگرفته است.
تعدادی بنای واجدارزش معماری از دوران معاصر در چهارباغ عباسی داریم که مغفول مانده‌اند؛ اما قرار است نمای بیرونی‌شان مرمت و بازسازی‌شوند تا زیبایی بصری دوچندانی پیدا کنند. در این طرح مرمت آن‌ها که شامل اصلاح و مرمت تزیینات، پیرایش جداره‌ها و آزادسازی بالکن‌ها و موارد مشابه است، انجام می‌شود.
آزادسازی کاشی‌کاری‌های ارزشمند چهارباغ عباسی
ایزدخواستی همچنین افزود: درعین حال بسیاری از بناها و سقف‌ها دارای کاشی‌کاری‌های ارزشمند معرق و هفت‌رنگ هستند که قسمتی از سیما و منظر چهارباغ عباسی را در یکصدسال گذشته شکل می‌دادند. برخی از این کاشی‌ها از بین رفته یا آسیب دیده‌اند و برخی هم توسط تابلوهای جدید پوشانده شده‌اند.
این کاشی‌کاری‌ها نمایان و اصلاح و مرمت خواهند شد تا سیمای منحصربه‌فردی که از چهارباغ عباسی به‌عنوان یک گذر تاریخی ارزشمند شهر اصفهان به بیننده ارائه می‌شد، دوباره احیا شود.
به روایت محمدعلی ایزدخواستی، چهارباغ عباسی در دو جبهه غربی و شرقی، قسمتی از حافظه تاریخی صدسال اخیر شهروندان اصفهان را در خود دارد و این خیابان برای مردم بسیار خاطره‌ساز بوده است؛ بنابراین احیای این سیما و منظر می‌تواند به احیای هویت خیابان ارزشمند چهارباغ عباسی که مهم‌ترین گذر شهر اصفهان و یکی از مهم‌ترین گذرهای ایران است، بینجامد.
توجه به داده‌های تاریخی و احیای معماری فاخری که در نقطه‌نقطه چهارباغ به چشم می‌خورد هم از مزیت‌های طرح اصلاح سیما و منظر چهارباغ عباسی محسوب می‌شود. پیش‌آمدگی‌های غیرقانونی برخی از بناها، مشکل دیگری است که در میان پیاده‌رو‌ها می‌بینیم.
ایزدخواستی با تأکید بر حذف پیش‌آمدگی‌های غیرقانونی مغازه‌ها در خیابان چهارباغ عباسی، گفت: «با جمع‌آوری این موارد ارتباط چهارباغ عباسی با آسمان و فضای سبز، منطقی می‌شود و حذف پیش‌آمدگی‌ها تأثیر شگرفی در خلق تصویر درست از چهارباغ خواهد داشت.»
احیای روایت‌های چهارباغ هم در دستور کار است
وقتی به روزگار معاصر چهارباغ عباسی نگاه می‌کنیم، اسامی مهمی به ذهنمان متبادر می‌شوند که در زمره چهره‌های اصفهان هستند. در چهارباغ عباسی مغازه، دفتر و کسب‌وکار داشته‌اند و اتفاقات مهمی را هم رقم‌زده‌اند.
آن‌طور که ایزدخواستی می‌گوید، قرار است طی پروژه «اصلاح سیما و منظر جداره غربی چهارباغ عباسی» به معرفی مشاغل و مغازه‌ها و دفاتر شاخص تاریخی هم پرداخته شود.
او در این باره تصریح کرد: بسیاری از تابلوها در دوران گذشته دارای سیما و منظر ارزشمندی بودند و از مواد و مصالح مطلوبی تولیدشده بودند؛ مثل مغازه‌هایی که تابلوی معرفی آن‌ها معرق یا کاشی هفت‌رنگ بوده‌اند.
در این پروژه قرار است این کاشی‌ها نمایان، اصلاح و مرمت شوند و تابلوهایی که با توسعه مواد و متریال جدید مثل بنر و پلاستیک به وجود آمده‌اند، حذف و جایگزین شوند. ازطرفی برخی از تابلوها بزرگ‌تر از اندازه مصوب هستند که درنتیجه سیمای چهارباغ را پوشانده‌اند و هویت این خیابان را خدشه‌دار کرده‌اند.
بر این اساس، در طرح جدید قرار است تابلوهایی که در جداره غربی چهارباغ دیده می‌شوند، از مواد ارزشمند ساخته شوند، طراحی فرهنگی و هنری ارزشمندی هم داشته باشند که مؤلفه‌های فرهنگی و هویتی شهر اصفهان را بازنمایی کنند.
به گفته ایزدخواستی، قرار است نشانه‌هایی برای معرفی روایت‌های تاریخی چهارباغ نیز در بخش‌های منتخب و بر اساس موقعیت‌های محلی متناسب، نصب شوند.
تابلوها متناسب با «پیاده‌راه» بازطراحی شوند، نه متناسب با «خیابان»
ایزدخواستی ادامه داد: گروه‌های طراحی سازمان نوسازی و بهسازی شهر اصفهان بیش از شش ماه است که دارند درباره مسئله تابلوها به‌عنوان یکی از نمونه‌های واجد ارزش شهری کار می‌کنند و به گزینه‌های مطلوبی رسیده‌اند.
نگاهمان این است که با اصلاح تابلوها، گالری شهری ارزشمندی از خلق طراحی‌های هنر گرافیک را در چهارباغ شاهد باشیم که بتواند به احیای هویت تاریخی این گذر ارزشمند هم کمک کند.
او اضافه کرد: امروز چهارباغ را با دو رویکرد اساسی می‌شناسیم؛ اول اینکه چهارباغ عباسی یک گذر فرهنگی و هنری و تاریخی است. دوم اینکه چهارباغ عباسی دیگر محل حرکت اتومبیل نیست و به یک پیاده‌راه انسان‌مدار تبدیل شده و همه‌چیز باید متناسب با حرکت انسان در این خیابان باشد.
با همین استدلال، اندازه و نوع گرافیک و طراحی تابلوی مغازه‌ها هم باید متناسب با حرکت آهسته و نزدیک انسان در پیاده راه باشد و نه مناسب برای دیده‌شدن از پنجره خودروی در حال حرکت.
ایزدخواستی البته تأکید کرد: اگر هم تابلوهایی از گذشته وجود دارند که واجد ارزش و دارای استانداردها و ضوابط پیرایش شهری هستند، مرمت و حفظ می‌شوند. توجه به اصل گذر فرهنگی و هنری چهارباغ به‌عنوان خیابانی که جزو اولین خیابان‌های تفرجگاهی جهان محسوب می‌شود، برایمان مهم است.
توجه به این المان‌های هویتی چهارباغ ما را به سمت سیما و منظر واجد ارزش هدایت می‌کند؛ سیما و منظری که هر عنصرش جدای از استقلالی که به‌خودی‌خود دارد، می‌تواند نماینده‌ای از معرفی فرهنگی شهر اصفهان باشد.
او افزود: «فراموش نکنیم که احیای جداره چهارباغ عباسی، ارتباط مستقیمی با حیات امروز خیابان به‌عنوان یک گذر فرهنگی دارد و می‌تواند به تعالی حیات انسان در این خیابان کمک کند و تأثیر مستقیمی هم در جذب گردشگر و معرفی اصفهان به‌عنوان نگینی تاریخی در میان شهرهای ایران داشته باشد.»
