به گزارش اصفهان زیبا؛ آبان‌ماه سال 1402 معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان از اتمام طرح مطالعاتی «بررسی و مدل‌سازی فرونشست در شهر‌اصفهان» خبر‌داد. به‌گفته او در این طرح به ارائه راهکارهایی برای کنترل فرونشست ارائه و اولویت‌بندی شده و همچنین میزان تاثیرگذاری آن ها مورد بررسی قرار‌گرفته‌است. در گفتوگو با مسعود مجرب، مجری طرح مطالعات فرونشست به چند و چون اجرای این طرح در اصفهان پرداخته‌ایم.
به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان از اواخر سال 1400 به عنوان مجری و مدیر پروژه بررسی فرونشست زمین در اصفهان انتخاب شدید. روند این انتخاب چگونه بود؟
ما به عنوان یک شرکت دانش‌بنیان طی یک مناقصه و فرایند بررسی و داوریِ یک سال و نیمه؛ و بعد از چند مرحله استعلام و پایش از بین مشاوران ذی‌صلاح، با تاکید بر مباحث فنی توسط مجموعه شهرداری انتخاب شدیم.
به عنوان مجری بررسی فرونشست زمین، در حال حاضر وضعیت پیشروی این پدیده در اصفهان چگونه است؟
فرونشست زمین مسئله‌ای پیچیده و در عین حال چند وجهی است و ضرورت دارد تا شناخت خود را از این پدیده بالا ببریم. در بررسی موضوع فرونشست زمین، نخستین اقدام، مرحله شناخت است. متاسفانه اگرچه در اکثر شهرها با پدیده فرونشست زمین مواجهیم، اما مرحله شناخت‌مان کامل نیست، بنابراین هر چقدر شناخت ما از این پدیده ناقص باشد، راه درمان، طولانی‌تر خواهد شد. چراکه روش‌های مختلفی را برای به نتیجه رسیدن بررسی می‌کنیم که بعضاً منجر به درمان هم نمی‌شود و اتلاف منابع صورت می‌گیرد. در این پروژه نباید انتظار داشت که مشکل فرونشست اصفهان به سرعت حل شود، هرچند که تمام تلاش تیم مطالعاتی اتمام مرحله اول شناخت و نهایتاً رسیدن به راهکارهای بلندمدت است. همچنین اثبات این مسئله که تداوم روند مدیریت کنونی منابع آب و مصرف، موجب این پدیده و اثرات آن شده است، از مهمترین اهداف این پروژه تحقیقاتی‌‌کاربردی است. باید توجه داشت که شناخت چند بخش دارد. نخست مطالعات سطحی است که با استفاده از مطالعات اینسار (InSAR) انجام می‌شود. سپس شناخت تحت‌الارضی است که مربوط به تغییرات آب‌های زیرزمینی، جنس زمین و نرخ تجمعی نشست است.
به عنوان مجری طرح بررسی پدیده فرونشست توسط شهرداری اصفهان مأمور انتخاب شدید. روند همکاری‌تان با این دستگاه و سایر بخش‌ها چگونه بود؟
خوشبختانه دستگاه‌ها از جمله شهرداری همکاری بسیار خوبی داشتند و معمولاً در جلسات منظم شرکت می‌کنند. به عنوان مثال شرکت آب منطقه‌ای اطلاعات بسیار خوبی در اختیار تیم ما قرار داد، همچنین در این مدت اداره کل نوسازی مدارس، سازمان زمین‌شناسی و به‌ویژه مشاوران خصوصی بدون چشم‌داشت کمک کردند، اگرچه اختلاف سلیقه در هر کاری وجود دارد.
با توجه به اثرات فرونشست که متاسفانه در آینده و حال موجب مهاجرت، ایجاد قیمت‌های کاذب در فروش ملک خواهد شد، با آسیب به ابنیه تاریخی می‌تواند اقتصاد اصفهان را دچار آسیب کند. از این رو ضروری است تمامی مسئولین و دستگاه‌ها پای کار بیایند و به حل مسئله کمک کنند.
در واقع به لحاظ قانونی انجام اینگونه مطالعات وظیفه شهرداری نیست، اما واقعیت این است شهرداری به عنوان بخشی که نیازمند مطالعات است و بیشترین آسیب را در زمان تغییر شکل‌های زمین متوجه می‌شود، پیش‌قدم شده است. اختلاف سلیقه همه جا وجود دارد، اما امیدواریم مباحث مدیریتی باعث تغییراتی نشود که پروژه را تحت تأثیر قرار دهد. با این وجود از لحاظ قانونی این بررسی وظیفه شهرداری نیست و ورود آنها جای تبریک دارد و انتظار می‌رود با قدرت آن را ادامه دهند، چرا که شهرداری در پیشانی آسیب‌ها قرار دارد و اگر هر اتفاقی رخ دهد، افکار عمومی به دنبال مسئول فرونشست می‌گردد. همواره شهرداری در نوک پیکان قرار دارد، بنابراین امیدواریم شهرداری با قدرت پروژه بررسی وضعیت فرونشست زمین را ادامه دهد، چرا که اولین بهره بردار از نتایج آن است.
یعنی برخی تغییرات و اختلاف نظرها مشکلی در روند اجرای پروژه بررسی فرونشست زمین در اصفهان ایجاد نکرده است؟
دقیق نمی‌توان گفت این تغییرات چه مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد با این وجود تا به امروز اتفاق خاصی رخ نداده و در انتظار نظر دوستان هستیم تا دوباره ادامه اجرای این پروژه به جریان بیفتد.
در حال حاضر میزان پیشرفت پروژه بررسی فرونشست زمین در اصفهان توسط این شرکت چگونه است؟
فاز نخست پروژه حدود 80 درصد پیشرفت داشته و طی جلسه‌ای که اخیراً با حضور تمام مسئولان اصفهان برگزار شد، تصمیم بر آن شد تا کار با قدرت ادامه یابد و تنها تغییراتی در بحث راهکارها و شناخت بیشتر مسئله خواهیم داشت.
در حال حاضر مطابق آخرین بررسی‌ها، نرخ فرونشست زمین در اصفهان چقدر است؟
براساس آخرین مطالعات GPS نرخ فرونشست زمین در اصفهان 18 سانتیمتر است همچنین مطابق مطالعات اینسار این نرخ 16 سانتیمتر است، البته این، آمار حداکثری بوده و مربوط به کل شهر اصفهان نیست. این مسئله مهمی است و متاسفانه برخی همکاران با اعلام این اعداد موجب ترس مردم می‌شوند. اینکه تصور کنیم کار از کار گذشته صحیح نیست؛ و اینکه دیگر نمی‌توان کاری کرد، حرفی است بیهوده. از طرفی بحث‌های کاهش نرخ فرونشست در سال‌های اخیر نیز حرف نادرستی است. اینگونه رفتارهای غیر حرفه‌ای برخی موجب لوث شدن مسئله می‌شود. به هر ترتیب نرخ میانگین اخیر فرونشست زمین در اصفهان حدود 10 سانتیمتر است.
به نظر می‌رسد برخی حساسیت‌ها نسبت به پیشروی فرونشست زمین در اصفهان کمتر شده است، چه عاملی به این مسئله دامن زده است؟
ممکن است برخی محققین تغییرات نرخ فرونشست زمین را متفاوت اعلام کنند که امری محتمل است، چراکه روش‌های کار با یکدیگر متفاوت است، اما شواهد نشان می‌دهد هیچ تغییری در نرخ فرونشست زمین ایجاد نشده و متاسفانه سال به سال نرخ افزایشی بوده و حتی پهنه‌های مختلفی را تحت تأثیر قرار داده است. البته قرار نیست فرونشست در یک نقطه همیشه همان رفتار را نشان دهد و تغییرات نرخ نشست با تغییرات آب‌های زیرزمینی متناسباً تغییر می‌کند، بنابراین تغییرات الگوی آب‌های زیرزمینی می‌تواند الگوی نشست را سالانه تغییر دهد.
بنابراین اعلام کاهش نرخ احتمالاً به دلیل وجود مشکلاتی در محاسبات است، چرا که ما در شهر کاری نکرده‌ایم و در اصل هیچ تزریق آبی صورت نگرفته است و قطعاً بارندگی‌های اخیر و ترسالی فوراً جواب نخواهد داد. مطالعه صورت گرفته در تهران نشان داد که حدود 27 ماه بعد از برداشت آب، فرونشست زمین شروع می‌شود، برعکس آن تزریق آب اگر داشته باشیم اثر آن حدود 5 تا 10 سال طول می‌کشد که شاهد توقف فرونشست زمین باشیم، بنابراین باید حساسیت‌ها نسبت به پدیده فرونشست زمین در شهر اصفهان به دلایل مختلف اجتماعی، سیاسی و به خصوص اقتصادی در نظر گرفته شود.
در نهایت نتیجه مطالعات مفصل فرونشست اصفهان چه زمانی اعلام می‌شود؟
هیچ وقت مطالعات فرونشست زمین متوقف نخواهد شد و اکنون مرحله یک در حال تکمیل است و بخش‌های تکمیلی‌تر را اضافه خواهیم کرد، اما مطالعات و پایش همچنان باید با قدرت و سرمایه‌گذاری و حساسیت بیشتر ادامه یابد. بنده طی چند جلسه از مسئولان اصفهان درخواست کردم تا نسبت به بحث‌های ایمنی فرونشست حساس باشند، به عنوان نمونه امروز بسیاری از لوله‌های گاز به ویژه در مدارس، تحت فشار هستند بنابراین این مسئله باید مورد بازدیدهای دوره‌ای قرار بگیرد.
همچنین حفاظ پنجره‌ها برداشته شود تا در صورت وقوع هرگونه آتش‌سوزی امکان فرار وجود داشته باشد و از این دست باید تدوین و اجرایی شود. واقعیت این است که موارد ایمنی می‌تواند از فاجعه‌ای جلوگیری کند، اما در اقدامات کلان هر حوزه و مسئولان امر باید نسبت به پدیده فرونشست زمین در اصفهان حساس و کار خود را پیش ببرند و ما نیز به عنوان تیم کمکی باید مباحث علمی را پیش ببریم.
