به گزارش اصفهان زیبا؛ این روزها از نقش مردم در امور مختلف ازجمله اقتصاد زیاد سخن گفته می‌شود؛ حتی ریاست‌جمهوری هم معاونتی دارد به نام مردمی‌سازی! و صدالبته که مسئله بسیار مهمی است. واضح است که اگر مردم سر جای خود در مسائل مختلف کشور نقش‌آفرینی کنند، بسیاری از معضل‌های فرهنگی و اقتصادی حل خواهد شد.
در این سال‌ها و پس از انقلاب به‌خوبی مشهود است که هرجا مردم حضور مؤثر داشته‌اند، موفقیت‌های بزرگی حاصل شده است. دفاع‌مقدس نمونه بارز نقش‌آفرینی مردم است؛ اما واقعیت این است که به‌مرور در بسیاری از حوزه‌ها مردم به بیرون از معادله‌ها هدایت‌شده‌اند و دیگران برای ایشان تصمیم‌گیری می‌کنند؛ ازجمله در شهرداری‌ها. نسبت مردم و شهرداری‌ها موضوعی بسیار مهم و دارای ابعاد گوناگون است.
شهرداری‌ها وظیفه اداره شهر را برعهده‌دارند و ساکنان شهر در بسیاری از مسائل مجبورند با مدیران شهری مراوده داشته باشند. توفیق و عدم توفیق شهرداری‌ها بسیار بسته به نوع نگاهی است که مردم به آنان دارند. متأسفانه در سال‌های گذشته روندی در اداره شهرها در پیش گرفته شده که رابطه مردم و مدیریت شهری را دچار مشکلاتی کرده است. برای روشن‌تر شدن مطلب به چند نمونه اشاره می‌کنیم:
شهرداری؛ استادکار پرهزینه
امروزه ده‌ها و بلکه صدها خدمت در مجموعه مدیریت شهر در حال انجام است؛ درحالی‌که اگر از مردم بپرسند شهرداری برای شما چه می‌کند؟ اول که می‌گویند هیچ! شاید هم برخی بگویند شهرداری جیب ما رو نزنه، کار کردنش پیشکش!
کمی که جدی‌تر از ایشان سؤال کنی و اگر که بخواهند جواب درست‌ودرمان بدهند، تعداد خدماتی که از شهرداری‌ها می‌شناسند، به اندازه انگشتان دست هم نمی‌رسد! مثل بردن آشغال‌ها، خیابان‌کشیدن، فضای سبز و… .
نکته مهم این است که بسیاری از خدماتی که شهرداری‌ها امروز ارائه می‌کنند، قبلا خود مردم به نحوی انجام می‌دادند؛ مثلا جاروی درب منازل در کوچه‌ها. در گذشته معمولا زنان خانه‌دار صبح زود مقابل منازل خود را آب‌وجارو می‌کردند و بعضا در این کار اعتقاداتی هم داشتند.
به‌مرور شهرداری این خدمت را برعهده گرفت و الان مردم چشم‌انتظار رفتگر شهرداری می‌مانند تا در خانه‌شان را جارو کند.کار به جایی رسیده است که اگر کسی ورودی منزلش پر از آشغال و پوست کیک و پفک و امثال این‌ها باشد، پیش خود می‌گوید: ولش کن؛ فردا صبح رفتگر شهرداری میاد و جارو می‌کنه! و به این ترتیب مردم برای تمیزی مقابل منازلشان هم مسئولیتی حس نمی‌کنند و به جای آن، یک سازمان عریض و طویل با ده‌ها کارمند و صدها کارگر و هزینه‌های فراوان جایگزین اراده مردم برای تمیزی محیط‌زیستشان شده است. البته اقتضای شهرنشینی جدید چنین مواردی است؛ اما باید برای پیامدهای آن چاره کرد.
در شهرداری‌های امروز ارائه چندین خدمت دیگر به همین شکل، موجب بی‌مسئولیتی و درعین‌حال طلبکاری مردم و صرف هزینه‌های فراوان از بودجه شهری شده است. طبعا نگارنده این سطور نمی‌گوید که دیگر خیابان‌ها و کوچه‌ها توسط مأموران شهرداری جارو و تمیز نشوند؛ اما باید تأملی کرد تا مردم در زیست سالم شهر خود مسئولیت و نقش بیشتری بیش از یک مصرف‌کننده داشته باشند.
شهرداری و پول مردم
در گذشته‌های نه‌چندان دور بسیاری از بناهای عام‌المنفعه مانند مدرسه، حمام، درمانگاه، مساجد ، راه‌ها ، پل‌ها و… توسط خود مردم و با هزینه آن‌ها ساخته و مدیریت می‌شد. به‌مرور با پیدایش شهرداری‌ها و لزوم مدیریت یکپارچه شهری، خود شهرداری عهده‌دار این امور شد. نحوه تأمین هزینه‌ها و خرج‌کردن شهرداری‌ها در این پروژه‌ها معمولا زیر نظر بدبینانه مردم است؛ اما مسئله مهم این است که در اینجا میدان حضور مردم تنگ و تنگ‌تر شده است.
تصور کنید اگر سازوکاری بود یا چنان ارتباط مؤثری بین شهرداران و مردم بود که شهردار می‌توانست برای اجرای پروژه‌های شهری خیرین و عموم مردم را هم دخیل کند، چقدر اوضاع فرق می‌کرد و چه کمکی به شهرداران در تأمین منابع مالی پروژه‌ها و نیز در کمیت و کیفیت پروژه‌ها و نحوه اداره آن‌ها ایجاد می‌شد. اینجا هم میدانی است که در آن مردم صرفا طلبکارند و مشارکت آن‌ها صرفا در مساجد و هیئات باقی‌مانده است.
شهرداری؛ ریل یا مانع؟
شهرداری‌ها برای تأمین مالی اداره شهر، به‌خصوص در شرایطی که خدمات بسیاری را بدون حضور و مشارکت مردم، برعهده‌گرفته‌اند، مجبورند هزینه‌های هنگفتی را برای ساخت‌وساز و … به گردن مردم بیندازند؛ به‌طوری‌که مردم احساس می‌کنند برای اینکه بتوانند در زمینی که خریده‌اند، خانه‌ای بسازند، باید دوباره زمینشان را خریداری کنند.
در این شرایط و در کنار مسائلی چون روال اداری فشل و قوانین و قواعد نامناسب به‌مرور نسبتی نامناسب میان شهرداری و مردم ایجاد شده است؛ به‌طوری‌که از منظر مردم شهرداری مانع خانه‌دارشدن مردم یا یک خان مهم در برابر مردم شده است. سال‌ها پیش یکی از خطبای جمعه شهرهای اطراف اصفهان در نمازجمعه گفته بود برای تنبیه صدام حسین به خاطر جنگ تحمیلی بهترین تنبیه این است که به او زمینی تحویل دهند و بگویند برود از شهرداری جواز ساخت بگیرد!
شهرداری باید ریل ساخت‌وساز مردم باشد. باید هر کس که خواست خانه‌ای بسازد، مشتاقانه وارد شهرداری منطقه شود و از خدمات مشورتی و قانونی شهرداری برای ساختن خانه‌ای ایمن، مناسب و با دسترسی آسان و راه مناسب بهره‌مند شود.
درهرصورت برای رسیدن به شهر هم‌گرا و… باید به بهبود نسبت مردم با مدیریت شهری فکر کرد و راه چاره مناسب یافت. باید تلاش کرد تا شهرداری از مانعی پرخرج و خدمتکاری بداخلاق و ناتوان از راضی کردن ارباب‌رجوع به یاوری دردمند و همکاری عاقل برای زندگی مردم مبدل شود.
